Tachykardia – przyczyny, objawy i leczenie częstoskurczu

Tachykardia, czyli przyspieszenie rytmu serca, może być efektem niewydolności serca lub in-nych chorób. Może także być także spowodowana stresem lub towarzyszyć stanom lękowym. Leczenie tachykardii jest zależne od jej przyczyny. Wyjaśniamy, jakie są rodzaje tachykardii, czy jest groźna dla zdrowia i jak sobie z nią radzić.

Serce jest częścią układu krążenia, na który składają się także naczynia krwionośne, czyli tętnice, żyły i naczynia włosowate. Głównym zadaniem tego układu jest dostarczanie organizmowi natlenowanej krwi oraz odprowadzanie krwi odtlenowanej.  

Serce położone jest między płucami, dwie trzecie tego organu leży na lewo od linii środkowej ciała. Składa się z dwóch komór – prawej i lewej, dwóch przedsionków – prawego i lewego oraz z czterech zastawek – po dwie z każdej strony, które zapobiegają cofaniu się krwi. 

Funkcjonowanie układu krążenia polega na tym, że krew z całego ciała napływa przez żyły do prawego przedsionka serca, dostaje się do prawej komory, skąd dociera do płuc, gdzie następuje wymiana gazowa. Następnie utlenowana krew dostaje się do lewego przedsionka i do lewej komory, a potem tętnicami lub drobniejszymi naczyniami krwionośnymi dociera do naczyń włosowatych, przenosząc tlen i substancje odżywcze i odbierając produkty przemiany materii oraz dwutlenek węgla. 

U zdrowej osoby serce w spoczynku w ciągu minuty przepompowuje około 5 litrów krwi. W czasie wysiłku mogą to być nawet 24 litry, a u sportowców wyczynowych – 35-40 litrów. 

Częstotliwość rytmu serca w spoczynku u zdrowego człowieka wynosi około 50 do 80 uderzeń na minutę. Może ona się zmieniać: podczas wysiłku, w wyniku stresu lub z powodu choroby. Zaburzenia rytmu serca to arytmie. Mogą występować samoistnie, ale także mogą być efektem niewydolności serca. 

Tachykardia – co to?

Przyspieszenie rytmu serca to tachykardia. Na tachykardię używa się czasem także określenia częstoskurcz lub „kołatanie serca”, to drugie ma jednak nieco szersze znaczenie, gdyż dotyczy zmian częstotliwości lub regularności akcji serca. Serce może wtedy bić zbyt szybko lub zbyt wolno, a jego rytm może być nieregularny. 

Tachykardia może współwystępować z kardiomiopatią, czyli chorobą mięśnia sercowego, polegającą na jego pierwotnym uszkodzeniu, a także innymi przewlekłymi chorobami serca.  Mogą one na siebie wzajemnie oddziaływać i nasilać, symptomy na zasadzie mechanizmu „błędnego koła”.  

Wyróżniamy różne rodzaje tachykardii, takie jak tachykardia zatokowa, nadkomorowa i komorowa. 

Tachykardia zatokowa zwykle pojawia się w przypadku dużego stresu czy silnych emocji albo po wysiłku fizycznym, na przykład po intensywnym treningu. Nazywana jest także tachykardią fizjologiczną i związana jest z większym zapotrzebowaniem organizmu na tlen w celu jego regeneracji bądź bardziej efektywnej pracy. Najczęściej odczuwa się ją zaraz po danym zdarzeniu czy odczuciach i po krótkim czasie ustępuje.  

Tachykardia zatokowa może także być związana ze spożyciem alkoholu, zażywaniem narkotyków, intensywnym paleniem papierosów czy piciem dużej ilości mocnej kawy lub herbaty. Także niektóre leki mogą powodować skutki uboczne w postaci przyspieszonego bicia serca. 

Tachykardia zatokowa może także być skutkiem chorób, takich jak  nadczynność tarczycy, niedokrwistość, posocznica, niewydolność oddechowa, może być efektem niedocukrzenia (hipoglikemia) i gorączki. 

Tachykardia nadkomorowa (przedsionkowa) występuje wtedy, gdy ognisko powodujące czynność  serca zlokalizowane jest w przedsionkach. Pojawia się wtedy drżenie mięśni przed-sionków, co powoduje przyspieszoną akcję serca. Do tego typu tachykardii należy migotanie i trzepotanie przedsionkowów. Serce może wtedy uderzać nawet do 300 razy na minutę. 

Tachykardia komorowa jest diagnozowana wtedy, gdy komory serca przejmują rolę generatora impulsu, jej odmianą jest migotanie komór. Występuje wtedy szybka i nieskoordynowana praca komór, nawet do 600 uderzeń na minutę. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia, towarzyszy mu zwykle utrata przytomności. 

Tachykardia - objawy  

Tachykardię stwierdza się, mierząc puls pacjenta, który odzwierciedla szybkość pracy serca. Gdy jego wartość wynosi powyżej 90-100 uderzeń na minutę, mówimy o tachykardii. Tachykardii zatokowej zwykle nie towarzyszą inne objawy, ale czasami mogą się pojawiać zawroty głowy, duszność, osłabienie, zimnie poty, chwilowe zaburzenie widzenia, lekki ból w klatce piersiowej, lekki niepokój. 

Jeżeli tachykardia jest związana z występowaniem innych chorób, mogą pojawić się także takie objawy jak szmery nad sercem (w przypadku wad zastawkowych), bladość skóry (towarzysząca anemii) lub obrzęki w okolicy kostek (gdy występuje niewydolność serca).  

Nasilonej tachykardii mogą towarzyszyć inne intensywne objawy, na przykład ból w klatce piersiowej, duszność, omdlenie, spadek ciśnienia tętniczego, należy wówczas wezwać pogotowie ratunkowe lub zgłosić się do szpitala. Podobne objawy może bowiem dawać zawał serca, zaburzenia rytmu serca mogą także wskazywać na wstrząs kardiogenny. 

Tachykardia - przyczyny 

Przyczyny tachykardii mogą być fizjologiczne, czyli związane z prawidłowymi procesami autoregulacji występującymi w organizmie, stanowiącymi reakcję na duży wysiłek, emocje lub stres, lub ze stanami chorobowymi. Patologiczne przyczyny tachykardii to gorączka, zbyt mała objętość krwi krążącej w organizmie (hipowolemia), na przykład po dużym krwotoku, niedokrwistość, niewydolność serca, niewydolność tarczycy, a także działanie różnych leków. Tachykardię mogą powodować stany lękowe, brak snu, odwodnienie, a także używki.  

Tachykardia w ciąży może budzić niepokój pacjentki, ale zwykle jest objawem fizjologicznym i dolegliwością łagodną. Jednak gdy jest nasilona, należy wykluczyć ewentualne choroby serca lub przyczyny pozasercowe, które mogłyby być podstawą zaburzeń rytmu i wdrożyć odpowiednie leczenie. Jeżeli tachykardii towarzyszy migotanie przedsionków, może doprowadzić do zaburzeń hemodynamicznych i do niedokrwienia płodu.  

Tachykardia - leczenie 

Czy tachykardia jest groźna dla zdrowia i wymaga leczenia? Jeżeli jest to tachykardia zatokowa, która ustępuje samoistnie i nie jest uciążliwa, nie wymaga leczenia, ale warto zminimalizować stres, dostosować wysiłek do swoich możliwości oraz ograniczyć używki, aby wspomóc organizm. 

Jeżeli tachykardia występuje często i daje intensywne objawy, warto zgłosić się do lekarza rodzinnego, który może zlecić wykonanie badania EKG oraz podstawowych badan laboratoryjnych. Jeżeli uzna za konieczne, po analizie wyników badań, może pacjenta skierować do poradni specjalistycznej. 

Oprócz badania EKG wykonywanego w gabinecie lekarz może zlecić badanie Holter EKG, czyli 24 godzinne lub 72 godzinne monitorowanie EKG. Jeśli zachodzi podejrzenie, że przyczyną tachykardii jest choroba serca, wykonuje się badanie UKG (echo serca), zleca się  także badania krwi typu: morfologia, stężenie elektrolitów, glukozy i TSH. Ich wyniki mogą pokazać, czy występują pozasercowe przyczyny dolegliwości.  

Leczenie tachykardii zależy od przyczyny tej dolegliwości. Gdy związane są z zaburzeniami rytmu serca, stosuje się leki antyarytmiczne. Jeżeli występują zaburzenia elektrolitowe, konieczne jest ich wyrównanie, w przypadku chorób tarczycy, niedokrwistości lub infekcji, także należy wdrożyć odpowiednie leczenia. 

Gdy występuje tachykardia, w przypadku której  nie można wskazać przyczyny i badania nie wykazują nieprawidłowości somatycznych, pacjent może zostać skierowany do poradni zdrowia psychicznego, w celu otrzymania wsparcia psychologicznego i wdrożenia leczenia psychiatrycznego. Przyczyną dolegliwości takich jak tachykardia może być nerwica serca, wywołana przewlekłym stresem i stanami lękowymi. 
 

Źródła: 
Boboryk D., Układ krążenia – cykl pracy i budowa serca, Medycyna Praktyczna 
Waligórski D., Waligórski N., Pawlak A., Kardiomiopatia tachyarytmiczna, Kardiologia In-wazyjna, 2016, 11 (1)  
Wiercińska M., Tętno: prawidłowe, nieprawidłowe, spoczynkowe, wysiłkowe – normy, spo-soby pomiaru, Medycyna Praktyczna 
Karkosz A., Kołatanie serca, Medycyna Praktyczna 
Kolaszyńska K., Galas A., Kowal J., et. al., Jaki to rytm serca? Folia Cardiologica 2015, 10, supl. C, 31-34 
Dąbrowski M., Saniewski T., Zaburzenia rytmu u kobiet w ciąży – postępowanie, Ginekologia po dyplomie, listopad 2012