Kardiomiopatia - co to jest, objawy i leczenie

Kardiomiopatia to postępująca choroba mięśnia sercowego prowadząca do zaburzenia jego czynności. Leczenie dolegliwości jest ściśle powiązane z jej rodzajem, najczęściej polega na stosowaniu odpowiednich lekarstw. Dowiedz się więcej o tym groźnym schorzeniu.

Kardiomiopatia - co to jest?

Kardiomiopatia jest postępującą chorobą mięśnia sercowego prowadzącą do zaburzenia jego budowy i czynności, często skutkującą osłabieniem czynności skurczowej i niewydolnością serca. W efekcie organizm pozbawiony jest utlenowanej krwi, co może zakończyć się nawet zgonem. Wśród najczęstszych przyczyn można wymienić: mutacje genetyczne, chorobę niedokrwienną serca, zaburzenia immunologiczne i choroby układowe, zakażenia wirusowe oraz toksyczne działanie alkoholu lub stosowanie niektórych leków, które w rezultacie powodują nieregularne bicie serca, zawał lub inne poważne powikłania. W przypadku wystąpienia dolegliwości niezwykle istotna jest odpowiednia opieka medyczna. Wyróżnia się pięć głównych typów kardiomiopatii, a w każdym z nich wyróżnia się postacie:

1) rodzinne, uwarunkowane genetycznie

2) nierodzinne, nieuwarunkowane genetycznie – idiopatyczne (o nieznanej przyczynie lub z niezidentyfikowanym defektem genetycznym) i nabyte (związane z działaniem innych czynników).

Podział kardiomiopatii

• kardiomiopatia rozstrzeniowa (zastoinowa) – występuje poszerzenie czyli rozstrzeń jednej (głównie lewej) lub obydwu komór serca oraz pogorszenie czynności skurczowej i włóknienie tkanki mięśniowej poprzecznie-prążkowanej budującej serce, pojawia się zwłóknienie śródmiąższowe i okołonaczyniowe; do tego dochodzi ścieńczenie ścian poszczególnych jam serca (szczególnie komór). Najczęściej ma postać rozległą i występuje, gdy mięsień sercowy jest zbyt słaby, aby skutecznie pompować krew. Z reguły jest dziedziczna (25% przypadków) lub spowodowana chorobą niedokrwienną serca. Do nabytych przyczyn kardiomiopatii rozstrzeniowej należą m.in. niedobory pokarmowe, zaburzenia hormonalne (akromegalia) oraz stosowanie uszkadzających mięsień sercowy leków (np. chemioterapeutyki, w tym antracykliny, kokaina);
• kardiomiopatia przerostowa – u ponad 60% chorych jest uwarunkowana genetycznie i wynika z mutacji genów kodujących łańcuch ciężki β-miozyny (MYH7) oraz białko C wiążące miozynę (MYBPC3). Występuje, gdy dochodzi do pogrubienia ściany lewej komory mięśnia sercowego oraz zwężenia drogi odpływu; włókna mięśniowe poprzecznie-prążkowane sercowe zagęszczają się i uniemożliwiają prawidłowy przepływ krwi. Jest to najczęstszy rodzaj kardiomiopatii. Charakteryzuje się asymetrycznym przerostem lewej komory. Do kardiomiopatii przerostowej zalicza się również uwarunkowane genetycznie zespoły oraz choroby układowe, w których występuje przerost mięśnia sercowego, m.in. amyloidozę i skrobiawicę. Może być również spowodowana długotrwałym nadciśnieniem lub procesem starzenia. Cukrzyca lub choroba tarczycy może również powodować kardiomiopatię przerostową. W części  przypadków przyczyna jest nieznana;
• kardiomiopatia restrykcyjna - najrzadziej występujący typ schorzenia. Pojawia się, gdy komory serca sztywnieją, co przeszkadza w odpowiednim rozciąganiu włókien i napełnieniu jam serca krwią. Przyczyną mogą być blizny serca po transplantacji lub w wyniku choroby, np. zakażenia wirusem świnki; •    arytmogenna kardiomiopatia prawokomorowa – jest bardzo rzadko występującą postacią, ale postrzegana jest jako główna przyczyna nagłej śmierci u młodych sportowców. Ma genetyczne podłoże i polega na zastąpieniu włókien mięśniowych tkanką tłuszczową i włóknistą oraz rozstrzeni prawej komory. Powoduje nieprawidłowy rytm serca, zwiększa ryzyko wystąpienia arytmii;
• kardiomiopatie o znanej przyczynie i niesklasyfikowane – do grupy tej zaliczane są m. in: 

  - kardiomiopatia połogowa (okołoporodowa) występuje pod koniec lub po zakończeniu ciąży. Rzadki typ i pojawia się, gdy mięsień sercowy jest osłabiony w ciągu 5 miesięcy od porodu lub w ostatnim miesiącu ciąży. Jest formą kardiomiopatii rozstrzeniowej, którą wywołują prawdopodobnie czynniki hormonalne i naczyniowe. Przebiega pod postacią niewydolności lewokomorowej i jest to stan zagrażający życiu. Z uwagi na prawdopodobną rolę prolaktyny w patogenezie schorzenia nie jest rekomendowane u tych kobiet karmienie piersią a w celu złagodzenia uszkodzenia mięśnia serca stosowane są leki hamujące wydzielanie prolaktyny i laktację.

  - kardiomiopatia alkoholowa - jest następstwem picia zbyt dużej ilości alkoholu przez długi czas, co osłabia serce, które nie jest w stanie pompować krwi. W efekcie dochodzi do jego powiększenia, czyli jest postacią rozstrzeniowej kardiomiopatii. Często pierwszym objawem jest napad migotania przedsionków;

  - kardiomiopatia metaboliczna rozwija się przy współistniejących zaburzeniach hormonalnych (nadczynności lub niedoczynność tarczycy, cukrzycy, akromegalii, niewydolności kory nadnerczy) oraz chorobach spichrzeniowych z zaleganiem w mięśniu sercowym amyloidów, czyli patologicznych białek o zmienionej strukturze;

  - kardiomiopatia wywołana stresem (takotsubo) - nagle występujące zaburzenie funkcji lewej komory, najczęściej po dużym stresie psychicznym, które szybko ustępuje. Nazywana jest zespołem złamanego serca ponieważ najczęściej występuje u kobiet, które doświadczyły zawodu miłosnego, przeżyły śmierć partnera czy rozwód;

Czynniki ryzyka

Chociaż choroba może dotknąć osób w każdym wieku, to do czynników ryzyka można zaliczyć:

• historię rodzinną i wystąpienie choroby wśród krewnych;
• chorobę niedokrwienną serca;
• cukrzycę;
• otyłość;
• sarkoidozę i anyloidozę;
• długotrwałe wysokie ciśnienie tętnicze krwi;
• alkoholizm.

Według ostatnich badań wpływ ma również wirus HIV, styl życia oraz nawyki żywieniowe. Wobec powyższego warto przestrzegać diety i prowadzić aktywny tryb życia.

Kardiomiopatia - objawy

Początkowo choroba nie daje charakterystycznych objawów. Dopiero jej zaawansowany stan sprawia, że pojawiają się dolegliwości powiązane z niewydolnością serca. Niezależnie od typu kardiomiopatii symptomy są podobne, a należą do nich:

• ogólne zmęczenie i osłabienie organizmu;
• częste omdlenia;
• ból w klatce piersiowej;
• duszności;
• zawroty głowy;
• zaburzenia rytmu serca;
• wysokie ciśnienie tętnicze krwi;
• obrzęk stóp;
• męczący przewlekły kaszel.

Kardiomiopatia - leczenie

Kardiomiopatię można zaliczyć do grupy schorzeń, które bardzo trudno zdiagnozować a rozpoznanie wiąże się z wykonaniem wielu badań. Po zaobserwowaniu niepokojących objawów należy skonsultować się ze specjalistą kardiologiem. Najczęściej lekarze zlecają badanie echokardiograficzne, EKG, RTG klatki piersiowej, biopsję endomiokardialną oraz - pozwalające na ocenę ciśnienia w sercu i innych naczyniach krwionośnych przy jednoczesnym zbadaniu poziomu tlenu we krwi - cewnikowanie serca.

Wśród leków stosowanych w leczeniu kardiomiopatii są preparaty moczopędne, leki z grupy β-blokerów oraz suplementy z dużą zawartością potasu. Skomplikowane przypadki choroby leczone są przy pomocy zabiegów operacyjnych, w tym przeszczepu serca.   Ogólnie można stwierdzić, że leczenie uzależnione jest od tego, jak bardzo uszkodzony jest mięsień sercowy i jakie symptomy to daje.

Chociaż kardiomiopatii nie można w pełni wyleczyć, to stosuje się różne metody mające na celu zmniejszenie dolegliwości osoby chorej. Przede wszystkim choremu zaleca się zmianę trybu życia na aktywny. Czasami wszczepia się urządzenia takie, jak rozrusznik serca, a ostatecznością jest przeszczep serca. Kardiomiopatia stanowi jeden z czynników zagrożenia nagłej śmierci sercowej, dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie, podjęcie leczenia i zachowania prozdrowotne.

Kardiomiopatia u dzieci

U dzieci objawy mogą być zróżnicowane, jednak na pierwszy plan wysuwa się postępująca niewydolność serca z widocznymi symptomami: osłabienie, obniżona tolerancja na wysiłek, duszności i kaszel, bóle w klatce piersiowej oraz omdlenia. Obserwuje się zwiększoną tendencję do zaburzeń rytmu serca oraz tworzenia zatorów i zakrzepów. Podczas badania lekarskiego stwierdza się powiększenie wątroby, przyspieszone bicie serca, szybki oddech, zmniejszone oddawanie moczu, zimne kończyny, nadmierną potliwość, obrzęki i powiększenie żył szyjnych. Kardiomiopatia stanowi najczęstsze wskazanie do przeszczepienia serca u dzieci powyżej 1. roku życia, które jest optymalnym i ostatecznym rodzajem terapii. Dzieje się tak, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych efektów.

Źródła:

1.Elliot PM, Poloniecki J, Dickie S; Journal of the American College of Cardiology: Sudden death in hypertrophic cardiomyopathy: identification of high risk patients, 2000 (36); 7: 2212-2218

2.Kwiatkowska J., Potaż P., Wałdoch A., et al. Rodzinna kardiomiopatia rozstrzeniowa (DCM): problemy diagnostyczne, terapeutyczne i społeczne, Standardy Med. 2008; 10 (33), suppl. 32: 122-128

3.Gładysz J., Arytmogenna kardiomiopatia prawej komory - postępowanie diagnostyczne krok po kroku, Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu Puls Uczelni 2015 (2); 12-17  

4.Wodniecki J. Leśniak W. Kardiomiopatie w Interna Szczeklika 2018 Error! Hyperlink reference not valid.

5.Grupa Robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) do spraw rozpoznawania i postępowania w kardiomiopatii przerostowej. Wytyczne ESC dotyczące rozpoznawania i postępowania w kardiomiopatii przerostowej w 2014 roku

6.Brieler J., , MD; Bredden M.A., Tucker J.  Cardiomyopathy: an overview Am Fam Physician 2017; 96 (10): 640-646

7.Elliott P., Andersson B., Arbustini E. Klasyfikacja kardiomiopatii. Stanowisko Grupy Roboczej Chorób Mięśnia Sercowego i Osierdzia Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego Kardiol Pol 2008; 66: 533-540

8.Bennett R.G., Haqqani H.M., Berruezo A. et al Arrhythmogenic cardiomyopathy in 2018-2019: ARVC/ALVC or Both? Heart Lung Circ. 2019; 28 (1): 164-177

9.Cunningham F., Byrne J., Nelson D. Peripartum cardiomyopathy Obstet Gynecol. 2019; 133 (1): 167–179 10. Lindley K.J., Verma A.K., Blauwet L.A. Peripartum cardiomyopathy: progress in understanding the etiology, management, and prognosis Heart Fail Clin. 2019; 15(1): 29-39.