Panseksualizm – czym jest i na czym polega?

Panseksualizm to określenie dotyczące odczuwana pociągu seksualnego do każdej osoby, niezależnie od jej tożsamości płciowej i orientacji seksualnej. Panseksualizm nie jest tym samym, co biseksualizm i nie jest zaliczany do orientacji seksualnej. Nie jest także zaburzeniem preferencji seksualnych.

Zagadnienia związane z seksualnością w ostatnich latach coraz częściej są tematem dyskusji, przełamane zostało wiele „tabu” związanych z tą sferą życia. 

Wynika to z większej dostępności do wiedzy, między innymi dzięki źródłom internetowym, a także z coraz częstszym poruszaniem tematu tożsamości płciowej i orientacji seksualnej przez osoby znane, na przykład gwiazdy show biznesu.

Dużą rolę w szerzeniu wiedzy na ten temat odgrywają także organizacje zrzeszające osoby LGBT.

Termin LGBT jest skrótem, który tworzą nazwy różnych określeń orientacji seksualnej i tożsamości płciowej – lesbijki, geje, osoby biseksualne i osoby transseksualne (takie, których płeć jest niezgodna z określoną po urodzeniu i wpisaną w dokumentach). 

Do terminu tego dodaje się także „+”. LGBT+ obejmuje wtedy także osoby interpłciowe, czyli takie, u których cechy płciowe nie wpisują się w najczęstszy podział na dwie płcie, to znaczy, że część z nich jest „męska” a część „kobieca”. 

Natomiast osoby niebinarne to takie, których płeć nie pasuje do podziału na kobiety i mężczyzn i trudno określić ich płeć biologiczną. Osoby niebinarne mogą się określać jako ktoś „pomiędzy” mężczyzną i kobietą, mogą mieć płynną tożsamość płciową lub nie identyfikować się z żadną płcią. 

W ramach społeczności LGBT+ funkcjonują także osoby aseksualne, które nie potrzebują, albo nie lubią lub po prostu nie czepią przyjemności lub czerpią niewielką przyjemność z kontaktów seksualnych z innymi osobami. 

Osoby nazywające się queer nie określają swojej orientacji i tożsamości takimi słowami jak gej, lesbijka, osoba biseksualna czy transpłciowa. Zwykle robią tak, ponieważ czują, że słowa te nie opisują ich natury, albo nie chcą dzielić w ten sposób ludzi. 

Do grupy, którą obejmuje określenie LGBT+, należą także osoby panseksualne.

Czym jest panseksualizm – definicja i geneza

Panseksualizm jest postawą, która zakłada, że pociąg seksualny można odczuwać wobec każdej osoby, niezależnie od jej płci i orientacji. 

Wyraz ten pochodzi z języków greckiego i łacińskiego, przedrostek „pan” oznacza po grecku „wszystko” lub „każdy”., a „sexus” – to po łacinie „płeć”. Podobne znaczenie ma „omniseksualizm”, którego częścią jest łacińskie słowo „omnis” oznaczające „wszystko”.

Termin panseksualizm został po raz pierwszy użyty w roku 1914 w czasopiśmie „Journal of Abnormal Psychology”, a popularność zyskał w związku z poglądami Zygmunta Freuda, lekarza neurologa, twórcy psychoanalizy.

Osoby określające się jako panseksualne podkreślają, że ich postawa wywodzi się z obserwacji przyrody i ma między innymi na celu zakwestionowanie uprzedzeń, prowadzących do dyskryminacji pewnych zachowań, nie wpisujących się w „szablony"  i konwencje, które nakładane są przez społeczeństwo.

Teoria ta obejmuje wszystkie formy seksualności funkcjonujące u ludzi trwale lub okazjonalnie. Zakłada, że ludzie mogą się urodzić z określonymi skłonnościami lub mogą je rozwijać i że nie powinno się ich tłumić.

Teoretycznie panseksualizm jako określenie na odczuwanie pociągu seksualnego do „wszystkiego”, może także zakładać odczuwanie takiego pociągu do zwierząt, przedmiotów nieożywionych czy osób wyimaginowanych. Jednak panseksualiści mówią o odczuwaniu pociągu tylko do ludzi, niezależni od ich orientacji i tożsamości. Używają także określenia „panromantyczni” w celu podkreślenia, że nie zawsze chodzi tylko o relację seksualną, ale także o odczuwane wobec innych osób uczucia, takie jak przywiązanie i miłość, niezależnie od płci biologicznej i płci kulturowej. Wybierając partnera, zwracają uwagę także na emocje.

O rosnącej popularności określenia panseksualizm świadczy fakt, że od 2015 roku 24 maja obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Widoczności Osób Panseksualnych i Panromantycznych.

Jest on celebrowany szczególnie w mediach społecznościowych, gdzie pojawiają się hasztagi: #pansexual i #PansexualVisibilityDay, pod którymi różne osoby składają sobie nawzajem życzenia i robią „coming outy”. 

Osoby panseksualne mają także swoją flagę, składającą się z trzech poziomych pasków w kolorach – różowym, żółtym i niebieskim. Kolory te oznaczają trzy różne grupy ludzi, do których czuje pociąg osoba panseksualna. Różowy pasek oznacza osoby, które identyfikują się jako kobiety, niebieski – osoby, które identyfikują się jako mężczyźni, natomiast żółty, środkowy – wszystkie osoby, które identyfikują się pomiędzy binarną płcią lub wychodzą poza nią.

Flaga osób LGBT+ jest tęczowa, flaga osób biseksualnych składa się z dwóch nachodzących na siebie pasków- różowego i granatowego, które łącząc się tworzą fioletowy pasek, natomiast flaga osób niebinarnych to cztery poziome paski w kolorach – żółtym, białym, fioletowym i czarnym.

Czy panseksualność to orientacja seksualna?

Przyjmuje się, że panseksualność nie jest orientacją seksualną, a jedynie określeniem dotyczącym pociągu seksualnego do różnych osób, niezależnie od płci lub tożsamości płciowej.

Orientacja seksualna określa bowiem pewne trwałe wzorce dotyczące pociągu seksualnego, związane z tym, jakiej płci są osoby atrakcyjne dla kogoś. 

Wyróżniamy następujące orientacje seksualne:
- heteroseksualna, oznaczająca, że odczuwany jest pociąg (popęd) seksualny do osób przeciwnej płci,
- homoseksualna, czyli odczuwanie pociągu seksualnego do osób tej samej płci,
- biseksualna, z którą wiąże się odczuwanie pociągu do osób obu płci – zarówno tej samej jak i przeciwnej.

Niektórzy wymieniają aseksualizm jako czwarty element orientacji psychoseksualnych. 

Warto podkreślić, że panseksualizm to nie to samo co promiskuityzm, który oznacza ryzykowne zachowanie seksualne, polegające na nawiązywaniu kontaktów seksualnych z przypadkowymi, często zmienianymi partnerami.

Seksuologia nie zalicza także panseksualizmu do zaburzeń preferencji seksualnych. Do takich zaburzeń czyli tzw. parafilii, należą między innymi fetyszyzm (uzyskiwanie satysfakcji seksualnej wyłącznie w wyniku kontaktu z obiektem pobudzającym – fetyszem), ekshibicjonizm (osiąganie satysfakcji seksualnej poprzez demonstrowanie swoich narządów płciowych lub aktywności seksualnej innym osobom), nekrofilia (odczuwanie pociągu do zmarłych), sadomasochizm (aktywność seksualna związana ze zniewoleniem, zadawaniem lub doznawaniem bólu i upokorzenia), pedofilia (odczuwanie pociągu seksualnego do dzieci) czy zoofilia (odczuwanie pociągu seksualnego do zwierząt). 

Czym różni się panseksualizm od biseksualizmu?

Panseksualizm różni się od biseksualizmu. Biseksualista odczuwa pociąg seksualny zarówno do osób swojej płci jak i do płci przeciwnej. Natomiast osoba określająca siebie jako panseksualna (panseksualista) nie ogranicza się do tych dwóch płci, ale jest także niejako „otwarta” na osoby określające siebie innymi nazwami i reprezentujące różne orientacje i będące jakiejkolwiek płci. Wyjaśniając to, panseksualiści często mówią, że „liczy się człowiek, a nie płeć”, podkreślają, że ważne jest wnętrze człowieka i że nie chcą nikogo wykluczyć ze swojego kręgu zainteresowań. Wiążą się emocjonalnie i i seksualnie z osobami jakiejkolwiek płci kulturowej.

Znani panseksualiści

Ideologia panseksualizmu jest poruszana przez artystów, którzy swój "coming out" w tym zakresie często określają jako "wyzwolenie" z tradycyjnych poglądów i definicji. Do znanych panseksualistów należą osoby ze świata showbiznesu, takie jak Miley Cyrus, amerykańska aktorka i piosenkarka, znana z roli w serialu dla nastolatek „Hannah Montana”, która mówiąc publicznie na ten temat w roku 2015, zwróciła uwagą na filozofię panseksualizmu. 

Inne znane osoby określające siebie jako panseksualne to między innymi Kristen Stewart, amerykańska aktorka znana z serii filmów „Zmierzch” czy Janelle Monae, amerykańska aktorka, tancerka i piosenkarka. Z panseksualizmem kojarzona jest Madonna, a także takie gwiazdy jak SIA, australijska piosenkarka, Courtney Act, znana z australijskiej edycji programu Idol czy Asia Kate Dillon, amerykańska aktorka.

W Polsce o swoim panseksualizmie mówiła Monika Miller, wnuczka polityka, byłego premiera Leszka Millera, która uczestniczyła w programie „Taniec z gwiazdami”. 

Źródła: 
Grabski B., Podział zaburzeń seksualnych, Medycyna Praktyczna
Orientu się! Pakiet edu o LGBT+ dla młodzieży, Stowarzyszenie Miłość nie wyklucza
Boom J., The philosophy of pansexuality, Sexologies, 2008, April, Volume 17, Supplement 1, 573
Hildreth C., What Is the Pansexual Flag and Who Does It Represent?, www.cadehildreth.com