Leczenie stomatologiczne pod narkozą

Wielu pacjentów – w obawie przed bólem – pyta o możliwość leczenia stomatologicznego pod narkozą. U kogo najczęściej stosuje się narkozę dentystyczną? Na czym dokładnie polega znieczulenie ogólne w stomatologii?

Czym jest narkoza dentystyczna? 

Całkowita narkoza dentystyczna polega na znieczuleniu ogólnym pacjenta, a więc na wyłączeniu jego świadomości – dzięki temu w trakcie zabiegu pozostaje w stanie uśpienia i nie odczuwa bólu (nie dochodzi bowiem do stymulacji nerwowej). Stan ten jest wywołany podaniem odpowiednich farmaceutyków (tzw. anestetyków) drogą dożylną bądź też dodatkowo wziewną przez anestezjologa. Pacjent nie reaguje na bodźce, następuje u niego zwiotczenie mięśni, a zdolność do samoistnego oddychania jest zwykle zaburzona, co wymaga zapewnienia drożności dróg oddechowych i wentylacji zewnętrznej. Z tego powodu zabieg dentystyczny pod narkozą powinien się odbywać w gabinecie specjalnie do tego wyposażonym oraz w obecności zespołu anestezjologicznego (lekarz i pielęgniarka).

Zabiegi dentystyczne pod narkozą są obecnie wykonywane coraz częściej, jednak większość procedur wykonuje się w znieczuleniu stomatologicznym miejscowym, bądź w sedacji wziewnej (leki powodują uspokojenie pacjenta poprzez obniżenie aktywności ośrodkowego układu nerwowego bez wyłączania świadomości, bądź tylko z jej częściowym wyłączeniem). Są jednak przypadki, kiedy leczenie stomatologiczne pod narkozą całkowitą jest niezbędne, np. u pacjentów z dentofobią czy wymagających rozległej chirurgii dentystycznej, u osób upośledzonych umysłowo bądź chorych psychicznie, a także małych dzieci np. z zaawansowaną próchnicą, które nie potrafią współpracować z lekarzem. 

Przed narkozą stomatologiczną konieczna jest konsultacja stomatologiczna i anestezjologiczna oraz przeprowadzenie odpowiednich badań kwalifikujących, takich jak przede wszystkim: morfologia, jonogram (sód, potas), czas protrombinowy, APTT, EKG (>40 r.ż.) kreatynina, poziom glukozy na czczo (>40 r. ż.), RTG > 60 r. ż., HIV Ag/Ab, przeciwciała HBS oraz przeciwciała HCV. U dzieci wykonuje się też badanie ogólne moczu. Czasami, np. u pacjentów z chorobami kardiologicznymi, konieczne jest też wcześniejsze hematologiczne przygotowanie do zabiegu poprzez zmniejszenie dawek leków przeciwkrzepliwych lub ich całkowite odstawienie po konsultacji z kardiologiem. 

Warto też pamiętać o odpowiednim przygotowaniu do znieczulenia ogólnego:

• minimum 6 godzin przed zabiegiem nie powinno się jeść (aby zmniejszyć ryzyko wymiotów pooperacyjnych),
• na 4 godziny przed zabiegiem nie można przyjmować płynów, jeśli musimy połknąć leki, niech to będzie woda niegazowana, minimalna ilość,
• o ile lekarz nie zaleci inaczejm, na minimum 5 dni przed zabiegiem należy odstawić środki mogące nasilać krwawienie, w tym leki z kwasem acetylosalicylowym (np. aspirynę), 
• w dniu zabiegu nie powinno się palić wyrobów tytoniowych. 

Po zabiegu pacjent powinien pozostać pod opieką medyczną do czasu pełnego wybudzenia – zwykle wybudzanie trwa od 30 minut do 2 godzin, jednak każdy organizm reaguje inaczej i jest to kwestia indywidualna. W tym czasie mogą występować bóle głowy i nudności. Przez 24 godziny nie wolno prowadzić samochodu, więc dobrze jest zapewnić sobie bezpieczny transport do domu. Mogą też pojawić się przejściowe skutki uboczne znieczulenia, takie jak ból po podrażnieniu błony śluzowej gardła i krtani podczas intubacji. 

Zasadniczo znieczulenie ogólne jest uważane za bezpieczne, ale – tak jak w przypadku każdej procedury medycznej – istnieje ryzyko powikłań, najczęściej związanych z układem krążenia oraz układem oddechowym, a w skrajnych przypadkach – zgonem z przyczyn anestezjologicznych. Z tego powodu leczenia stomatologicznego pod narkozą nie powinno się nadużywać oraz powinno być ono przeprowadzane w specjalnych warunkach pod opieką anestezjologa i wykwalifikowanego zespołu lekarzy i pielęgniarek.

Zabiegi dentystyczne pod narkozą 

Jakie zabiegi stomatologiczne można wykonywać w narkozie? Obecnie w zasadzie wszystkie – od leczenia próchnicy, po endodoncję, protetykę, chirurgię czy implanty lub periodontologię. Zwykle też zabieg jest tak planowany, aby w trakcie narkozy objąć nim jak największą ilość zębów i/lub procedur. Najczęściej stosuje się wyrywanie zębów pod narkozą, wszczepianie implantów, leczenie kanałowe pod narkozą oraz leczenie zębów (próchnicy) pod narkozą. Usuwanie zębów w znieczuleniu ogólnym jest bardzo pomocne w przypadku kłopotliwych i nietypowo ułożonych ósemek bądź gdy konieczne jest usunięcie więcej niż jednego zęba jednocześnie (np. w celu zastosowania implantów bądź uzupełnień protetycznych). Wyrwanie zębów pod narkozą oszczędza pacjentowi bólu i umożliwia przeprowadzenie rozległej lub skomplikowanej ekstrakcji w trakcie jednej wizyty. 

Leczenie dentystyczne pod narkozą – dla kogo?

Zabiegi dentystyczne w znieczuleniu ogólnym mogą być stosowane u każdego pacjenta, u którego wykluczono przeciwwskazania. Najczęściej jednak zabiegi są zalecane:

• wszystkim pacjentom, którzy z różnych powodów chcieliby wykonać rozległe prace protetyczno-implantologiczne na jednej wizycie, bez bólu i stresu,
• osobom cierpiącym z powodu dentofobii, a więc panicznego lęku przed wizytą u dentysty – często pacjenci tacy zgłaszają się do stomatologa dopiero wtedy, gdy ból uniemożliwia im normalne funkcjonowanie bądź pod wpływem presji otoczenia, 
• dzieciom, które nie potrafią współpracować z lekarzem, np. nadpobudliwym, u których konieczne jest przeprowadzenie rozległych zabiegów stomatologicznych (np. z powodu zaawansowanej i obejmującej wiele zębów próchnicy i bólu),
• osobom upośledzonym umysłowo, psychicznie chorym – jeśli choroba uniemożliwia kontakt i współpracę z lekarzem, 
• osobom ze stwierdzoną alergią na środki stosowane w znieczuleniu miejscowym, 
• pacjentom z rozlanymi stanami zapalnymi w okolicy szczękowo-twarzowej, u których nieskuteczne może być zastosowanie znieczulenia nasiękowego bądź przewodowego (proces zapalny może dezaktywować środki stosowane w znieczuleniu miejscowym),
• pacjentom zakwalifikowanym do ekstrakcji mnogich, gdy konieczne jest wyrwanie wielu zębów znajdujących się w różnych obszarach jamy ustnej,
• pacjentom z chorobami ogólnoustrojowymi (np. kardiologicznymi, neurologicznymi), u których stres związany z rozległym zabiegiem stomatologicznym mógłby wpłynąć na pogorszenie stanu zdrowia, 
• pacjentom wymagającym natychmiastowego leczenia ze względu na stan zagrażający życiu, np. z ropniami i naciekami zapalnymi zagrażającymi drożności dróg oddechowych bądź z urazami twarzy i części twarzowej czaszki.

Przeciwwskazaniami do znieczulenia ogólnego i naprawy zębów pod narkozą są przede wszystkim: ostre infekcje dróg oddechowych, nieustabilizowane choroby przewlekłe (np. nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca, cukrzyca, choroby układu krwiotwórczego) czy alergia na środki medyczne stosowane do narkozy. Pamiętajmy jednak, że ostateczną decyzję o przeprowadzeniu leczenia dentystycznego pod narkozą podejmuje zespół lekarzy stomatologów i anestezjolog, którzy po wykonaniu wnikliwych badań kwalifikują pacjenta do zabiegu. Należy więc w pierwszej kolejności umówić się na wizytę konsultacyjną u stomatologa, który poinformuje pacjenta o dalszych możliwościach i krokach działania.

Źródła:
Rogalewska A., Olszewska A., Cieślińska K. et al., Znieczulenie ogólne w praktyce lekarza pedodonty; Magazyn Stomatologiczny 6/2019
Czerżyńska M., Orłow P., Milewska A.J., Choromańska M., Dentofobia; Nowa Stomatologia; 2017, t. 22(1): 13-22