Złamany lub ukruszony ząb: co robić i czy da się go uratować?

Złamany lub ukruszony ząb to częsta awaria. Może być spowodowana gryzieniem zbyt twardego pożywienia lub urazem. Gdy ząb się ukruszy lub złamie, niezbędna jest wizyta w gabinecie dentystycznym. Na szczęście współczesna stomatologia dysponuje wieloma metodami pozwalającymi sprawnie leczyć takie urazy.

Złamany lub ukruszony ząb – najczęstsze przyczyny urazu

Złamania zębów mlecznych, zwłaszcza przednich górnych, często zdarzają się u dzieci, są one najczęściej wynikiem urazów. Z danych wynika, że urazy zębów zdarzają się u 30 procent dzieci z uzębieniem mlecznym (najczęściej dotyczy to dzieci w wieku od 2 do 4 lat oraz w wieku od 8 do 10 lat) oraz u 22 procent dzieci do 13. roku życia, które mają już uzębienie stałe. Także 33 procent osób dorosłych doświadcza urazu zębów.

Do 5 roku życia przyczyną urazu zębów jest zwykle upadek. Później są one najczęściej spowodowane wypadkami komunikacyjnymi lub uprawianiem kontaktowego sportu, takiego jak między innymi boks, karate, MMA a także gier takich jak piłka nożna, koszykówka, golf czy tenis.

Urazy zębów częściej dotyczą dzieci, u których występują wady zgryzu, z wychyleniem przednich zębów w szczęce, a także dzieci cierpiących na padaczkę, niepełnosprawnych fizycznie czy z upośledzoną koordynacją mięśni szkieletowych.

Przyczyną złamań i ukruszeń zębów są także nieleczone ubytki próchnicowe, które osłabiają zęby, a także bruksizm, czyli zaciskanie i zgrzytanie zębami. 

Złamany lub pęknięty ząb to także skutek tego, że gryziemy coś twardego albo że próbujemy podważyć zębami różne przedmioty, na przykład kapsel zamkniętej butelki.

Przyczyną urazów zębów może być bizuteria wewnątrzustna, umieszczona na przykład na języku, wargach czy w policzkach. Może ona powodować mikrourazy i w efekcie starcie i pęknięcia szkliwa zębów.

Co zrobić, jeżeli ukruszy się ząb?

Złamania korony zęba stałego to jedna czwarta wszystkich urazowych uszkodzeń zębów. Złamanie takie może spowodować pęknięcie lub odłamanie szkliwa w obrębie korony, może nastąpić złamanie korony zęba biegnące poprzez szkliwo i zębinę i obnażenie nerwu zęba. Może się także zdarzyć odłamanie całej korony zęba od jego korzenia albo ukruszony ząb przy dziąśle. Złamanie korzenia zęba też może mieć różny przebieg i może nastąpić na jego różnej długości. Może to być nadwichnięcie, wtłoczenie, przesuniecie lub wysunięcie całego zęba z zębodołu.

Z ukruszonym lub ułamanym zębem należy jak najszybciej udać się do dentysty, który zdecyduje, jaki rodzaj postępowania leczniczego będzie najlepszy. W tym celu zbada miejsce urazu, a także wykona zdjęcie rentgenowskie, które pozwoli oszacować zmiany pourazowe.

Gdy fragment zęba się odłamał, należy uważać, aby go nie połknąć, gdyż stwarza to niebezpieczeństwo zachłyśnięcia się.

Gdy ząb po urazie znajdował się przez jakiś czas poza jamą ustną, należy go opłukać wodą i usunąć ewentualne zanieczyszczenia i najlepiej przechowywać w przedsionku jamy ustnej w ślinie lub w specjalnym płynie transportowym dla wybitych zębów (roztworze Hanaka) i jak najszybciej zgłosić się do dentysty.  W tym celu można także zastosować pasteryzowane mleko lub sól fizjologiczną.  Nie należy zęba przechowywać w czystej wodzie, ani w wodzie utlenionej.

W razie kontaktu zęba z ziemią, niezbędna jest profilaktyka przeciwtężcowa.

Czy można naprawić złamany lub ukruszony ząb?

Rodzaj leczenia zależy od rodzaju pourazowego uszkodzenia zęba. Gdy ząb został wybity z zębodołu można wykonać zabieg replantacji, która polega na ponownym jego wprowadzeniu do zębodołu i unieruchomieniu za pomocą szyny na kilka tygodniu. Im szybciej zostanie przeprowadzony ten zabieg tym większe szanse na jego powodzenie.

Lekko ukruszony ząb można uratować, wykonując jego uzupełnienie i stosując światłoutwardzalny kompozyt. Plomba taka jest dopasowana do koloru pozostałej części zęba, dlatego jest niewidoczna, a także trwała. Uszkodzone szkliwo i zębina może zostać pokryte specjalnym preparatem, który zapobiega nadwrażliwości. Zajmuje się tym stomatolog zachowawczy.

Ukruszony ząb z plombą oraz ukruszony ząb po leczeniu kanałowym wymagają już więcej zabiegów. Przy uszkodzeniu dużej części zęba, konieczna jest usunięcie pozostałych elementów i zastosowanie leczenia kanałowego i wykonanie korony.

Można także zastosować licówki, nakładane na przednią część zęba. Poprawiają one estetykę i można je nosić przez kilkanaście lat, pod warunkiem  przestrzegania higieny jamy ustnej. . Poprawę uśmiechu można osiągnąć stosując także bonding zębów.

Gdy oprócz złamania części koronowej zdarzy się złamanie korzenia, może być konieczne usunięcie całego zęba i zastosowanie implantu. Alternatywą dla tego rozwiązania może być most protetyczny, który będzie uzupełniał lukę po utraconym zębie.

W każdym przypadku stan zębów, których dotyczył uraz, powinien być regularnie kontrolowany, gdyż skutki urazów mogą przebiegać bez bólu i bez innych widocznych objawów. Może to być zahamowanie rozwoju korzenia zęba, obumarcie nerwu zęba, przebarwienie korony czy nawet zanik kości wokół zęba. Szczególnej kontroli wymagają zęby, które zostały ponownie umieszczone w zębodole.

Złamany ząb mleczny u dziecka – co robić?

Urazy zębów u dzieci najczęściej powodują pourazowe zwichnięcia zębów, Złamania korony lub korzenia zęba są rzadsze w przypadku zębów mlecznych. Gdy nastąpi wtłoczenie zęba mlecznego w głąb kości wyrostka zębodołowego, jest to najczęściej wskazaniem do usunięcia zęba. Ekstrakcja takiego zęba chroni przed uszkodzeniem korony zawiązka zęba stałego znajdującego się tuż nad zębem mlecznym.

Ukruszony ząb mleczny u dziecka można wypełnić plombą, jeżeli uszkodzenie jest niewielkie.

Aby zapobiegać urazom zębów, należy leczyć wady zgryzu u dzieci. Urazom zębów zapobiega stosowanie kasków ochronnych podczas jazdy na rowerze, desce czy rolkach oraz wewnątrzustnych ochraniaczy na zęby podczas uprawiania sportów, które mogą narażać na uszkodzenia zębów. 

Źródła: 
Szarmach I.J., Kalinowska M., Szarmach J., Ekstruzja stomatologiczna metodą z wyboru w przypadku poddziąsłowego złamania korzenia zęba – wieloletnie obserwacje, Czasopismo Stomatologiczne, 2008, 61 (12), 875-881
Adamowicz-Klepalska B., Urazowe uszkodzenia zębów u dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna
Kuźnik M., Uszkodzenia zęba, Medycyna Praktyczna