Apteczka domowa: co powinno się w niej znajdować?

Apteczka domowa powinna zawierać produkty przydatne w razie nagłego pogorszenia samopoczucia, zachorowania, czy nawet wypadku, który może się zdarzyć w domu. Dobrze jest także zaopatrzyć ją w stale przyjmowane leki. Czy apteczka domowa jest konieczna? Jaki powinien być jej skład? Wyjaśniamy to w poniższym artykule.

Posiadanie apteczki w domu nie jest obowiązkowe. Inaczej wygląda to w przypadku zakładów pracy, które zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa powinny posiadać apteczkę. Mówi o tym paragraf 209 Kodeksu pracy, z którego wynika, że pracodawca jest zobowiązany zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach. 

Natomiast paragraf 44 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, z późniejszymi zmianami (Dz. U. 2003, Nr 169, poz. 1650),  mówi o tym, że „pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy”. 

W tym celu pracodawca powinien urządzić punkty pierwszej pomocy w miejscach, gdzie wykonywane są prace powodujące duże zagrożenie wypadkowe, a także posiadać apteczki, w poszczególnych wydziałach (czy oddziałach) zakładu pracy.

Przepisy nie określają zawartości takiej apteczki, ale radzą, że powinna być ona ustalana w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę nad pracownikami i powinna uwzględniać rodzaj i nasilenie występujących w danym miejscu zagrożeń.

Firmy, wyposażając apteczki, zwykle kierują się wytycznymi zawartymi w normie DIN 13517, wywodzącej się z Niemiec, która jest uznawana za standard w krajach Unii Europejskiej. Na wyposażenie takiej apteczki, najczęściej składają się plastry, w tym plastry z opatrunkiem, bandaże, gaza, nożyczki, płyn dezynfekcyjny, maseczka do sztucznego oddychania, jednorazowe rękawiczki.

Apteczki takie nie zawierają kropli żołądkowych, leków przeciwbólowych czy nasercowych. Ich celem jest przede wszystkim zapewnienie środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy w razie nagłego wypadku. 

Podobnie wygląda to w przypadku apteczek samochodowych. Wprawdzie nie ma obowiązku posiadania takiej apteczki, ale obowiązkowe jest udzielanie pierwszej pomocy ofiarom wypadków, dlatego samochody są wyposażone w apteczki, niektóre także przez producentów.

W skład takich apteczek wchodzą gazy, plastry, bandaże, środki dezynfekujące, ustnik do sztucznego oddychania, rękawiczki lateksowe, folia termoizolacyjna, a także agrafki, nożyczki oraz instrukcja przeprowadzania pierwszej pomocy.

Apteczka domowa – czy jest konieczna? 

Pomimo że dom nie jest zakładem pracy, nie obowiązują tutaj powyższe przepisy i nie ma obowiązku posiadania apteczki, to warto ją jednak mieć. Może okazać się przydatna w wielu sytuacjach, takich jak nagle zachorowanie czy wypadek, który może się zdarzyć także w domu, może to być przykład upadek, skaleczenie przez ostre narzędzie czy urządzenie kuchenne albo użądlenie przez owada. 

U każdego może się pojawić nagle wysoka gorączka lub biegunka (także w nocy), a nie zawsze w pobliżu znajduje się czynna apteka. Takie nagłe zachorowania mogą dotyczyć także małych dzieci. Szybkie zadziałanie i podanie odpowiedniego środka może pomóc uporać się z dolegliwością do czasu, gdy będzie można zasięgnąć pomocy lekarskiej.

Gdy chorujemy przewlekle i musimy na stałe przyjmować określone leki, dobrze jest także mieć zawsze ich zapas pod ręką. 

Apteczkę domową dobrze jest urządzić w stałym miejscu, łatwo dostępnym dla osoby dorosłej, ale nie dla małych dzieci. Może się znajdować na przykład w wiszącej łazienkowej czy kuchennej szafce. Specjaliści radzą, aby takie produkty jak plastry znajdowały się w miejscu dostępnym dla dzieci, aby mogły po nie samodzielnie sięgnąć w razie potrzeby, natomiast leki dobrze jest schować osobno.  Dla bezpieczeństwa mogą być umieszczone w szafce lub pudełku zamykanym na klucz.

Warto pamiętać o tym, aby regularnie przeglądać zawartość apteczki i dbać o to, aby zgromadzone tam produkty i leki miały aktualny termin ważności. 

Produkty tworzące skład apteczki domowej dobrze jest także przechowywać w oryginalnych opakowaniach i nie wyrzucać dołączonych do nich ulotek. 

Jak powinien wyglądać podstawowy skład apteczki domowej? 

Skład apteczki domowej różni się od składu apteczki zakładowej i samochodowej, gdyż w przeciwieństwie do nich nie jest kompletowany tylko pod kątem pomocy w razie nagłego wypadku. 

Podstawowy skład apteczki domowej tworzą środki opatrunkowe, takie jak plastry, opatrunki na oparzenia, kompresy i opaski uciskowe, bandaże różnej szerokości, spirytus salicylowy oraz środki stosowane miejscowo w przypadku urazu, takie jak żele na stłuczenia czy obrzęki. 

Do przemywania ran może służyć woda utleniona, która jednak szybko traci swoje właściwości, więc można stosować specjalne spraye. Do przemywania oczu (w razie wystąpienia urazu czy zaprószenia) może służyć roztwór soli fizjologicznej.

Przydatne, szczególnie latem, mogą być środki stosowane po ukąszeniu owadów, takie jak krem z hydrokortyzonem czy żel.

Do podstawowego składu apteczki należy także termometr, a także ogólnodostępne środki na przeziębienie, na przykład w postaci rozpuszczalnych saszetek lub tabletek, zawierających paracetamol, ibuprofen, kwas acetylosalicylowy czy pseudoefedrynę, tabletki na gardło do ssania, leki przeciwbólowe czy zestawy witamin (witamina C, witamina D). 

W apteczce można także umieścić wapno rozpuszczalne, które można stosować w przypadku wystąpienia nagłej reakcji alergicznej oraz leki przeciwbiegunkowe (na przykład węgiel aktywny), żołądkowe i rozkurczowe (przydatne między innymi w razie wystąpienia ataku kamicy nerkowej czy żółciowej).

Co jeszcze powinno być w apteczce domowej

Skład apteczki domowej powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb domowników. Jeżeli są wśród nich osoby przyjmujące na stale leki, na przykład z powodu chorób przewlekłych, to pewien zapas takich leków powinien się znaleźć w apteczce.

Mogą to być leki stosowane przy nadciśnieniu, cukrzycy (tabletki, insulina), w przypadku chorób serca, chorób układu oddechowego lub chorób nowotworowych. 

Jeżeli w domu mieszka kilka osób przyjmujących na stałe różne leki, dobrze jest podpisać opakowania (na przykład imieniem używającego), co zapobiegnie ewentualnym pomyłkom. 

Zawartość apteczki domowej mogą także tworzyć leki stosowane u osób z alergią, w tym między innymi ampułkostrzykawka z adrenaliną, konieczna w przypadku wystąpienia ostrej reakcji alergicznej i wstrząsu anafilaktycznego, czy leki wziewne stosowane w razie wystąpienia ataku astmy u osób cierpiących na tę chorobę.

W skład apteczki domowej mogą także wchodzić leki łagodzące napięcia nerwowe i ułatwiające zasypianie, na przykład ziołowe preparaty, zawierające walerianę czy melisę.

Jeżeli w domu są małe dzieci, dobrze jest także w apteczce umieścić produkty, które mogą być u nich stosowane, na przykład syropy przeciwgorączkowe czy przeciwkaszlowe.

Warto pamiętać o tym, aby apteczka nie zawierała zbyt dużej ilości produktów, gdyż możemy ich nie zużyć i po pewnym czasie trzeba będzie je wyrzucić.  W przypadku leków przyjmowanych stale najlepiej, aby ich zapas wystarczył na tydzień używania.

Źródła: 
Obwieszczenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 sierpnia 2003 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, Dziennik Ustaw RP 2003 rok, nr 169, poz. 1650
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, (Dz. U. 2020 poz. 1320)
Centrum Ratownictwa – Co powinno znaleźć się w domowej apteczce?