Bazylia – poznaj ją od innej strony

Niekwestionowana zielona królowa aromatu. Wystarczy potrzeć lekko jej listki, a pozostawią na naszych palcach zapach niczym rodem z przepysznej kuchni włoskiej, w której sprawdza się jako nieodzowny element niemal każdego dania. W polskiej kuchni również znalazła swoje miejsce. Czasami wystarczy jeden jej listek, by zwieńczyć kuchenne dzieło, stawiając nim swego rodzaju przysłowiową kropkę nad ‘i’. Jednak bazylię warto poznać także z innej strony i sprawdzić we własnej kuchni, że liście bazylii dodane do lemoniad, mrożonej herbaty, koktajli, lodów czy sałatek – zwiększają uczucie orzeźwienia dania, w którym bazylia wystąpi. Również bazylia jako lekarstwo nie jest jeszcze w naszym kraju bardzo popularna, a warto poznać ją także od tej strony. Czym jest bazylia, gdzie warto ją zastosować, jakie ma właściwości i jak hodować krzaczek przyniesiony z marketu, by był z nami jak najdłużej – o tym w poniższym artykule.

Spis treści:

Bazylia – podstawowe informacje
Bazylia – właściwości
Jak hodować bazylię z marketu?

Bazylia – podstawowe informacje

Bazylia (łac. Ocimum basilicum) zwana także bazylią wonną lub bazylkiem ogrodowym. To niska, sięgająca do 50 cm wysokości roślina wywodząca się z rodziny jasnotowatych, która w Polsce jest rośliną jednoroczną, ponieważ zimą przemarza. Pochodzi z Afryki i Azji, gdzie ze względu na klimat jest z kolei rośliną wieloletnią. Łodygi bazylii z reguły są zielone, rzadziej czerwonawe, a liście mają jajowaty, ostro zakończony kształt. Zapach bazylii jest jej charakterystyczną cechą. Liście bazylii wydzielają silny aromat o rześkim, nieco cytrusowym zapachu.
Bazylia odmiany – nazwa rośliny jest ogólną nazwą dla ponad 150 odmian, które różnią się od siebie wyglądem i aromatem. Do najpopularniejszych odmian w kuchni i lecznictwie zalicza się zielona bazylia pospolita, bazylia cytrynowa, cynamonowa, czerwona czy bazylia odmiana grecka. W sklepach znajdziemy dostępne odmiany purpurową 'Magic Mountain', fioletową 'Magic Blue' czy z biało-obrzeżonymi liśćmi o nazwie 'Variegata.
Bazylia wykorzystywana jest na całym świecie jako roślina lecznicza, ozdobna oraz jako przyprawa. W kuchni wiele osób używa jej do zrobienia zielonego pesto, ale dodaje się ją również jako dodatek do zup lub jako zioło w sałatce. Bazylia wzmacnia smak potraw mięsnych i owoców morza, dodaje aromatu zupom, może być również używana jako marynata.

Bazylia – właściwości

Surowcem leczniczym zawartym w bazylii jest olejek bazyliowy, który uzyskuje się z całości rośliny – jej kwiatów i liści. Występują w nim eugenol, cyneol, linalol, sole mineralne i witaminy. Wykorzystuje się go między innymi do łagodzenia objawów przeziębienia, zredukowania stresu czy usprawnienia pracy układu trawiennego. Olejek łagodzi swędzenie po ukąszeniach przez owady i wykazuje działanie antybakteryjne. Zawarte w olejku substancje neutralizują działanie wolnych rodników, przez co jego stosowanie zewnętrzne opóźnia proces starzenia się skóry, co więcej – uelastyczniają ją, przez co tworzenie się nowych zmarszczek jest znacznie utrudnione. Właściwości olejku mogą także zapobiegać utracie włosów i wzmacniać je od skóry. Masaż skalpu z użyciem tego preparatu pobudza także cebulki do wzrostu. Preparaty z wykorzystaniem olejku bazyliowego stosuje się do poprawy stanu skóry trądzikowej, która wymaga specjalnego oczyszczania. Olejek dezynfekuje skórę, działa przeciwbakteryjnie i hamuje rozwój zmian skórnych. Może być także stosowany do masażu relaksacyjnego ze względu na swój zapach. Inhalacje z wykorzystaniem olejku bazyliowego to świetny sposób na nawilżenie śluzówki. Wystarczy kilka kropel preparatu dodać do miski z gorącą wodą i przez maksymalnie 7 minut spod ręcznika z zamkniętymi oczami wdychać jego opary przez nos.
Poruszając wątek bazylia właściwości, nie można zapomnieć, że bazylia pomaga również:

przyspieszyć trawienie;
przynieść ulgę właściwościami rozkurczowymi;
zmniejszać nadmierną fermentację w jelitach;
złagodzić i zmniejszyć bolesne wzdęcia;
niwelować stany zapalne;
wspierać moczopędność;
łagodzić stany depresyjne poprzez wpływ na układ nerwowy;
odkażać.

Trzeba w tym miejscu dodać jednak, że w okresie ciąży i karmienia piersią zaleca się ostrożne stosowanie bazylii, wiele ziół zawiera dużo lotnych olejków i bazylia jest jednym z nich. Olejki te w dużych dawkach stymulują i podrażniają macicę kobiet w ciąży. Dlatego należy zachować szczególną ostrożność przy ich stosowaniu. Osoby starsze również nie powinny stosować olejku doustnie.
Jeśli chodzi o związek bazylia właściwości lecznicze – warto dodać, że ta niepozorna roślina zawiera przeciwutleniacze zwane flawonoidami, które pomagają usuwać z organizmu produkty przemiany materii, ale także dzięki zawartości witaminy C wzmacniają układ odpornościowy. Zaleca się również dodawanie bazylii do żywności, aby zrównoważyć poziom cukru we krwi. Roślina wykazuje także działania pobudzające akcję serca. Stosowana zewnętrznie pomaga pozbyć się obrzęków i opuchlizny. Wiele osób docenia także jej działanie odświeżające i odkażające i stosuje ją np. jako naturalny płyn do płukania jamy ustnej.

Jak hodować bazylię z marketu?

Jak hodować bazylię z marketu? Bazylia kupiona w dużym sklepie z reguły nie wytrzyma z nami długo w środowisku domowym, jeśli nie zadbamy o nią we właściwy sposób. Żeby wydłużyć żywot tego zielonego krzaczka powinno się go przesadzić z doniczki, w której został przyniesiony ze sklepu, ponieważ ma w nim zwykle zbyt mało ziemi, która nie jest jednocześnie najlepszej jakości. Tym samym nie dostarcza roślinie odpowiedniej do rozwoju ilości składników odżywczych. Więc, po pierwsze - przesadzamy ją do większej doniczki z dobrą ziemią. Warto w tym miejscu dodać, że bazylia jest rośliną o krótkich korzeniach, nie wymaga tym samym specjalnie wysokiej donicy. Również ziemia nie musi być najwyższej jakości, wystarczy ta kupiona w sklepie ogrodniczym czy kwiaciarni.
Jako że zwiędnięte i wysuszone listki bazylii nie smakują już tak dobrze jak te soczystozielone, warto zadbać o odpowiednią ilość światła dziennego, co w przypadku bazylii oznacza minimum 5 godzin dziennie. W takich warunkach roślina będzie naprawdę dobrze rosła.
Jeszcze jedną istotną kwestią jest podlewanie bazylii, która powinna być nawadniana umiarkowanie, ale najlepiej codziennie o stałych porach. Warto zapamiętać, że liście bazylii nie lubią być moczone. Jeśli bazylia rośnie w doniczce z dziurkami w spodzie, wystarczy nalewać jej wody do podstawki – sama pobierze sobie odpowiednią ilość. Jeśli przelejemy roślinę, jej korzenie zgniją.
Jeśli chcemy wyhodować trwalszy okaz tej rośliny, warto kupić nasiona bazylii i wysiać je samemu. Najlepiej zrobić to w doniczkach na przełomie marca i kwietnia lub bezpośrednio do gruntu w maju. Pierwsze siewki powinny pojawić się po 8–14 dniach. Tak wyhodowana świeża bazylia będzie nas cieszyć przez długi czas. W sklepach można także zakupić gotowe sadzonki bazylii do tunelu, gruntu lub na balkon. Bazylia w ogrodzie lubi ciepłe i słoneczne stanowisko, nie lubi natomiast przesadzania z miejsca na miejsce. Podczas uprawy powinno się usuwać pojawiające się kwiatostany, dzięki czemu nie dopuścimy do zawiązywania się nasion, a roślina nie będzie "tracić sił" na kwitnienie i owocowanie, a w pełni skoncentruje się na rozwoju nowych liści. Takie świeżo zerwane liście można utrzeć z olejem lub oliwą. Najbardziej aromatyczne są młode listki, które możemy śmiało zamrozić lub ususzyć i cieszyć się ich smakiem przez cały rok.

Źródła:
Majkowska-Gadomska J., Kulczycka A., Mikulewicz E., et al., Wybrane cechy fitometryczne bazylii pospolitej, Acta Agrophysica; 24/2016;
https://www.izielnik.pl/blog/bazylia-jakie-ma-wlasciwosci-skutki-uboczne-i-do-czego-ja-dodawac
https://zielonyogrodek.pl/ogrod/warzywnik-i-sad/4104-uprawa-bazylii-w-ogrodzie