Czy warto zażywać tran? Właściwości lecznicze, przeciwwskazania, wpływ tranu na odporność

Nie wszystkie potrzebne pierwiastki, witaminy oraz składniki mineralne możliwe są do uzupełnienia za pomocą zbilansowanej diety, dlatego w tej kwestii równie duże znaczenie ma suplementacja, która pozwala na uzupełnienie braków żywieniowych. Jednym z takich suplementów jest tran. Właściwości tranu jako preparatu służącego podnoszeniu odporności organizmu znane są od wielu lat. Zalecany zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Doceniany, ale nie przez wszystkich lubiany ze względu na jego specyficzny ‘rybi’ zapach i smak. Dostępny w różnych formach. Czym jest tran, jakie posiada właściwości, na co zwrócić uwagę w jego składzie, jak go dawkować i czy istnieją przeciwwskazania do jego przyjmowania – o tym w poniższym artykule. 

Czym jest tran?

Tran (Oleum Jecoris Aselli) to skoncentrowany olej wątłuszowy, a dokładnie koncentrat oleju, ciekły tłuszcz, który pozyskuje się ze świeżej wątroby dorszy atlantyckich, ale także innych ryb z rodziny dorszowatych. Jednak nazwy ‘tran’ nie należy stosować w przypadku oleju z wątroby rekina (np. grenlandzkiego) czy z ryb nie należących do dorszowatych – są to bowiem różne preparaty o różnych składach oraz właściwościach.  

Tran z dorszy atlantyckich i innych dorszowatych zawiera w swoim składzie niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe NNKT z grupy Omega-3, w tym kwas eikozapentaenowy EPA i kwas dokazaheksaenowy DHA oraz wysokie stężenie witamin A i D3. W niektórych produktach dodatkowo może być wzbogacony o witaminę E. Natomiast olej uzyskiwany z wątroby rekina zawiera alkiloglicerole (eterowe lipidy) oraz lipid o nazwie skwalen, które stymulują odporność. Ma także w swoim składzie kwasy DHA i EPA, ale w zdecydowanie mniejszych ilościach niż tran. Nie powinien być więc traktowany jako produkt dostarczający kwasy Omega, ale wyłącznie jako produkt „odpornościowy”.

Tran jest dostępny w formie płynu w butelce, w kapsułkach, a także w formie żelków. Wielu producentów miesza jego skład z aromatami, które zmieniają jego charakterystyczny rybi smak i zapach na przyjemniejszy i ułatwiający spożywanie.

Tran to suplement diety, jej doskonałe uzupełnienie, które dostarcza organizmowi wielu niezbędnych składników odżywczych. To prawdziwa kopalnia wartościowych składników odżywczych i mikroelementów. Jest przez to bardzo ważnym elementem dla właściwego rozwoju dzieci, przynosi także wiele korzyści zdrowotnych stosującym go dorosłym.

Tran – właściwości zdrowotne

Tran ze względu na bogaty skład znany jest ze swoich właściwości zdrowotnych. Zawiera bardzo dużo niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz wartościowych witamin, w tym witaminę D i A. Tran właściwości zdrowotnych ma wiele, wszystko dzięki swojemu bogatemu składowi, przez co:

• wspiera prawidłowe funkcjonowanie ludzkiego mózgu, działa korzystnie na układ nerwowy;
• działa korzystnie na układ krwionośny - przyczynia się do polepszenia funkcjonowania układu sercowo–naczyniowego, wpływa na obniżenie poziomu trójglicerydów we krwi, poprawi funkcjonowania śródbłonka naczyniowego, a także do obniżenie ciśnienia tętniczego krwi;
• zmniejsza ryzyko wystąpienia ostrego zespołu wieńcowego u osób chorujących na cukrzycę i przyjmujących kwasy omega-3;
• witamina A wspomaga utrzymanie dobrego stanu skóry i błon śluzowych;
• witamina D warunkuje odpowiednie funkcjonowanie gospodarki wapniowo–fosforanowej;
• kwasy tłuszczowe omega-3 są niezbędnym elementem w prawidłowym przebiegu procesów metabolicznych.

Spożywanie tranu zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwory, udowodniono korzystny wpływ tłuszczów rybich na zahamowanie wzrostu raka stercza – duża w tym rola szczególnie kwasu DHA. Znaczący wpływ kwasów omega-3 wskazuje się także przy obniżaniu ryzyka występowania raka jelita grubego, szczególnie u mężczyzn.

Kwasy omega-3 zawarte w tranie są bardzo ważne w okresie ciąży ze względu na rozwój układu nerwowego dziecka, niemniej jednak suplementację należy skonsultować z lekarzem prowadzącym.

Wpływ tranu na odporność

Czy to prawda, że powinno się stosować tran na odporność? Tak. Stosowanie tranu zaleca się zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, który jest czasem obniżonej odporności naszych organizmów, i kiedy to nieprzychylna aura sprzyja powstawaniu infekcji, a wkoło panuje grypa. Coraz niższe temperatury, mniej słońca stymulującego produkcję witaminy D, a także uboższa w składniki odżywcze dieta - to wszystko sprawia, że stajemy się bardziej podatni na działanie wirusów i bakterii. Tran pozwala wzmocnić nasz układ odpornościowy. Posiada bowiem zaawansowane właściwości przeciwzapalne, wspiera układ odpornościowy/immunologiczny – chroni przed chorobami zakaźnymi, kwasy EPA oraz DHA wpływają na hamowanie reakcji zapalnych i reakcji alergicznych.

Jak dawkować tran?

Jeśli chodzi o wątek tran-dawkowanie, to zależy ona od formy podania suplementu oraz poziomu skoncentrowania, które mogą być różne pod kątem ilości przyswajalnych witamin i minerałów. Większość producentów zaleca dawkowanie tranu w dziennej porcji 5ml (jedna łyżeczka w postaci płynnej lub 2 kapsułki) dla osób dorosłych oraz dzieci powyżej 3 roku życia.

Na pytanie kiedy przyjmować tran - rano czy wieczorem – dzieciom najlepiej podawać ten suplement w czasie posiłków, co pomoże zmniejszyć efekt "odbijania się" i uczucie nieprzyjemnego smaku w ustach. Najlepiej podawać go wieczorem do ostatniego posiłku.

Czy można przedawkować tran?

Można przedawkować witaminy zawarte w tranie, szczególnie witaminę A, której ilość w naszym organizmie powinna być ściśle kontrolowana. Hiperwitaminoza w tym przypadku może objawiać się brakiem apetytu, bólami głowy, wielomoczem, wzrostem masy ciała, a nawet poważnymi zaburzeniami neurologicznymi. Stosowanie dużych dawek tranu przez dłuższy czas może spowodować także wystąpienie zaburzeń krzepliwości krwi.

Dlatego np. w okresie ciąży lub w przypadku występowania różnego rodzaju chorób należy skonsultować jego dawkowanie z lekarzem prowadzącym.

Kiedy warto przyjmować tran?

Przyjmowanie tranu zaleca się przede wszystkim w okresie jesienno–zimowym, natomiast w okresie letnim odradza się stosowania tranu. Fakt ten argumentuje się wzmożoną produkcją witaminy D latem pod wpływem słońca. Wtedy istnieje ryzyko przedawkowania witaminy D. Jednak można spotkać także opinie, iż tran zaleca się spożywać przez cały rok, w szczególności w sytuacji niedoborów witamin.

Przeciwwskazania do stosowania tranu

Jeśli chodzi o przeciwwskazania do stosowania tranu, przede wszystkim należy zwracać uwagę na dawkowanie zalecane przez producentów. Tranu nie powinni suplementować chorzy z hiperkalcemią i kamicą nerkową. Nie jest również zalecane jego spożywanie osobom zażywającym silne leki przeciwzakrzepowe, ze względu na wydłużanie czasu krwawienia.

Szczególną ostrożność powinny zachować też osoby przyjmujące leki lub suplementy zawierające witaminę A i witaminę D, by uniknąć przedawkowania/hiperwitaminozy.

Tran jest przeciwwskazany u osób borykających się z chorobami nerek, np. kamicą nerkową.

Można go stosować w okresie ciąży, jednak aby nie przedawkować witamin w nim zawartych, zaleca się skonsultować chęć jego stosowania i dawkowanie z lekarzem prowadzącym.  

Tran można podawać dzieciom, które skończyły drugi rok życia, ale niezbędne jest skonsultowanie przyjmowanie tego suplementu z pediatrą, do momentu kiedy dziecko nie skończy trzech lat.

Jaki tran wybrać?

Dorośli najczęściej kupują tran w butelce i kapsułkach. Żeby mieć pewność, że tran w formie gęstego płynu nie straci swoich szczególnych zdrowotnych wartości, należy zwrócić uwagę na to, jak jest pakowany i przechowywany. Ważne, by ten gęsty płyn był zamknięty w ciemnej butelce, ponieważ zawarte w nim składniki mogą ulec utlenieniu pod wpływem promieni słonecznych, co nie tylko zmniejszy jego wartości odżywcze, ale może jednocześnie doprowadzić do jego zepsucia. Dlatego także zawsze należy kupować go w sprawdzonych sklepach (zielarskich lub aptekach), które mają obowiązek odpowiedniego przechowywania produktu. Po zakupie należy go przechowywać w nienasłonecznionym, chłodnym miejscu (np. lodówce). Każdy produkt ma także swój okres ważności – ten pomiędzy wyprodukowaniem tranu a datą minimalnej trwałości wynosi najczęściej 24 miesiące. Zawsze należy czytać etykiety na butelce. Z reguły tran po otwarciu należy spożyć w ciągu 3 miesięcy.

Jeśli chodzi o tran w kapsułkach, można go trzymać w szafce, w temperaturze pokojowej. Jest wygodny do połknięcia.

Ten w żelkach czy smakowych syropach jest tworzony przede wszystkim z myślą o najmłodszych – dzięki przyjemnej konsystencji i smakom pomaga wzmocnić odporność dzieci w prosty i przystępny sposób.

Warto w tym miejscu wspomnieć również o mniej znanej maści tranowej, która polecana jest na problemy skórne. Dzięki wysokiej zawartości witaminy E ma działanie głęboko nawilżające skórę, wspiera także proces jej regeneracji oraz ma właściwości przeciwzapalne.

Źródła:

Huanqing G., Geng T., Huang T., et al., Fish oil supplementation and insulin sensitivity: a systematic review and meta-analysis." Lipids in health and disease; 2017; 1-3;

Izielnik, Tran - co to jest, właściwości, przeciwwskazania; 09/2021; https://www.izielnik.pl/blog/tran-co-to-jest-wlasciwosci-przeciwwskazania;

Okręglicka K., Mojska H., Jarosz M., et al., Skład kwasów tłuszczowych, w tym izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych w wybranych tłuszczach spożywczych dostępnych w Polsce, Żywienie człowieka i metabolizm; 1/2017; s. 7-8;

PFPŻ, Co warto wiedzieć o tłuszczach trans, http://dobretluszcze.pl/co-warto-wiedziec-o-tluszczach-trans/

Schulze M., Minihane A., Noureldin R., et al., Intake and metabolism of omega-3 and omega-6 polyunsaturated fatty acids: nutritional implications for cardiometabolic diseases; The Lancet Diabetes & Endocrinology; 2020;

Zdrojewicz Z., Popowicz E., Winiarski J., Wpływ składników zawartych w tłuszczach jadalnych na organizm człowieka, Borgis - Medycyna Rodzinna; 4/2016, s. 195-196.