Czym jest refleksologia i czy warto jej ufać?

Refleksologia to jedna z metod tzw. medycyny alternatywnej. Zakłada, że stymulowanie określonych punktów zlokalizowanych na ciele może działać leczniczo. Metoda ta może wpływać pozytywnie na emocje i łagodzić stres, jednak nie ma naukowego potwierdzenia jej leczniczego działania. Wyjaśniamy, co to jest refleksologia i jakie są jej techniki.

Zwolennicy refleksologii podkreślają jej dawne pochodzenie i to, że znana była już w starożytnych Chinach i Egipcie. W Europie rozpowszechniła się w XX wieku. 

Oferujący usługi refleksologii zapewniają, że ma ona szerokie zastosowanie i może wyleczyć wiele dolegliwości, takich jak między innymi infekcje, rwa kulszowa, trądzik, bezsenność, choroby prostaty, hemoroidy, cysty na jajnikach i na piersiach, bóle menstruacyjne, reumatyzm, dolegliwości kręgosłupa czy przewodu pokarmowego oraz wiele innych.

Czy jest to możliwe?

Refleksologia – co to jest? 

Założenia refleksologii mówią o tym, że na określonych partiach ciała, takich jak stopy, głowa, twarz, uszy czy dłonie znajdują się punkty, tak zwane refleksy lub receptory, które mają połączenie ze wszystkimi częściami ciała, organami oraz gruczołami i że stymulując je, wpływamy na ich działanie i tym samym na kondycję organizmu.

Refleksologia lub refleksoterapia (albo terapia zonowa, od wyrazu –„zone” oznaczającego po angielsku „strefa”) jest to więc rodzaj masażu, wykonywanego w określonych miejscach i w określony sposób, polegającego na ucisku konkretnych punktów.

Niewiele jest badań naukowych dotyczących działania tej metody. Badania dotyczące osób cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawów wykazały, że po terapii za pomocą serii zabiegów refleksologii pacjenci ci zauważyli zmniejszenie intensywności dolegliwości bólowych. Pacjenci wypełniali kwestionariusze, w których określali poziom odczuwanego bólu.

Natomiast przegląd literatury dotyczący badań nad refleksologią jako metodą wspomagającą leczenie kolki lub innych dolegliwości u dzieci, wskazuje, że do badań, które zostały przeprowadzone w tym zakresie, można mieć wiele zastrzeżeń, gdyż nie zostały wykonane zgodnie z zasadami (na przykład nie zawsze była wyznaczona grupa kontrolna itp.), trudno więc mówić o ich efektach.

Badanie dotyczące wpływu refleksologii (a także innych metod  takich jak aromatoterapia czy masaż) na pacjentów ośrodków opieki paliatywnej, w którym wzięło udział 1956 osób, nie dały jednoznacznej odpowiedzi odnośnie skuteczności tej metody, chociaż badani wskazali, że zabiegi spowodowały u nich pewne zmniejszenie odczuwanego bólu.

Podobnie wyglądało to w przypadku stosowania refleksologii u osób z chorobami nowotworowymi. Tutaj również badania wykazały, że metoda ta może wpłynąć na zmniejszenie odczuwanego bólu.

Z pewnością masaż stóp, dłoni czy głowy to zabieg przynoszący odprężenie, poprawiający nastrój i pomagający obniżać poziom stresu, co wpływa na odczuwanie bólu. 

Brak natomiast badań naukowych, które potwierdzałyby wpływ stymulowania określonych miejsc na ciele na stan poszczególnych organów w taki sposób, aby zlikwidować dolegliwości i wyleczyć choroby.

Techniki refleksologii 

Stosowane są różne techniki refleksologii. Jedną z nich jest refleksologia stóp, która polega na stymulacji punktów znajdujących się na stopach. Służy do tego mapa zawierająca położenie punktów, odpowiadających poszczególnym organom.

Według tej mapy na przykład masowanie określonych miejsc na dużym placu u nogi wpływa na mózg, przysadkę mózgową, szyszynkę albo zatoki i zęby. Pozostałe place „odpowiadają” za oko, ucho czy skroń.

Natomiast stymulowanie punktu na pięcie skutkuje działaniem na nerw kulszowy, a na środku stopy – na serce, płuca, tarczycę, żołądek, wątrobę lub pęcherzyk żółciowy.

Inna technika to refleksologia twarzy. Jest to przyjemny zabieg, którego celem jest relaks, odprężenie i wyciszenie wewnętrzne. 

Jej zwolennicy twierdzą, że jest pomocna w przypadku zaburzeń na tle emocjonalnym i psychicznym, gdyż łagodzi napięcie i stres. Ma także przywracać wewnętrzny spokój i siły witalne. 

Refleksologia twarzy ma także wpływać korzystnie na skórę twarzy, która po zabiegu wygładza się i jest lepiej odżywiona. Z pewnością, podobnie jak inne techniki, także ten rodzaj masażu może pobudzać głębokie warstwy skóry oraz mięśnie, co pozytywnie odbija się na ich kondycji i na wyglądzie  twarzy. 

Nieco inną techniką jest terapia meridianowa. Zakłada ona, że na stopach znajdują się tak zwane meridiany, czyli kanały energetyczne, na których zlokalizowane są punkty akupunkturowe. Stymulowanie tych punktów ma na celu odblokowanie stref przepływu energii, co z kolei ma wpływać na usprawnienie krwioobiegu, na układ nerwowy, likwidować ból czy normalizować funkcjonowanie układu hormonalnego.

Ta metoda także należy do metod medycyny alternatywnej i nie została poparta dowodami naukowymi.

Jak przebiega wizyta w gabinecie refleksologii?

Gabinet refleksologii może znajdować się w centrum SPA lub w ośrodku medycyny alternatywnej lub być miejscem przeznaczonym tylko na tego typu działalność.

Przed zabiegiem pacjent pytany jest o dolegliwości, styl życia i dietę, może być także poproszony o wypełnienie formularza, w którym podaje informacje dotyczące swojego stanu zdrowia.

Jeżeli ma się odbyć refleksologia stóp są one przed zabiegiem natłuszczane kremem lub olejkiem do masażu. 

Refleksologia twarzy, podobnie jak refleksologia stóp i refleksologia dłoni odbywa się w pozycji półleżącej. Zabiegowi często towarzyszy relaksująca muzyka. Całość może trwać około godziny. 

Najpierw wykonywane są ćwiczenia rozluźniające i rozciągające, a następnie właściwy masaż, dotyczący odpowiednich punktów i przy zastosowaniu wybranych technik. Zabieg kończy się masażem relaksacyjnym, odprężającym.

Wykonanie masażu stóp samodzielnie w domu umożliwia natomiast specjalna mata do refleksologii, wyposażona w wypustki masują poszczególne miejsca. 

Z pewnością refleksologia to zabieg przyjemny, odprężający, który pozwala się wyciszyć, uspokoić, zredukować stres, na przykład po nerwowym dniu. Pomaga rozluźnić mięśnie, tym samym wpływając na zmniejszenie bólu kręgosłupa czy napięciowego bólu głowy. 

Jednak należy podchodzić z rezerwą do informacji o terapeutycznym działaniu tej metody w przypadku poważnych chorób i nie zastępować refleksologią koniecznego w wielu schorzeniach leczenia farmakologicznego czy chirurgicznego.

Można refleksologię traktować jako wspomaganie prowadzonej terapii, ponieważ wiadomo,  że na pewno nam nie zaszkodzi.

Źródła: 
Kielar K., Drzał-Grabiec J., Truszczyńska A., Wpływ refleksoterapii na dolegliwości bólowe stawów i niepełnosprawność chorych ze zmianami zwyrodnieniowymi stawów biodrowych, Postępy Rehabilitacji, 2017, 3, 29-40
Nyrhilä M., Sharieh T., Vyöhyketerapia täydentävänä hoitomuotona lapsille (Refleksologia jako terapia uzupełniająca dla dzieci: przegląd literatury) 2018, Praca dyplomowa z dziedziny pielęgniarstwa, Metropolia University of Applied Sciences  (Wyższa Szkoła Nauk Stosowanych w Finlandii)
Candy B., Armstrong M., Flemming K., et. al.,The effectiveness of aromatherapy, massage and reflexology in people with palliative care needs: A systematic review, Palliative Medicine, 2020 February, 34 (2) 179—194
Wyatt G., Lehto R., Guha-Niyogi P., et. al., Reflexology and meditative practices for symptom management among people with cancer: Results from a sequential multiple assignment randomized trial, Research in Nursing & Health, 2021 October, 44 (5), 796-810
Andreson K.D., Downey M., Foot Reflexology: An Intervention for Pain and Nausea Among Inpatients With Cancer, Clinical Journal of Oncology Nursing, 2021 October, 1, 25 (5), 539-545