Hyzop lekarski: na jakie dolegliwości warto go stosować?

Hyzop lekarski (Hysoppus officinalis L.) zwany inaczej hizopem, józefkiem czy izapem lekarskim, jest jedną z najstarszych roślin stosowanych w ziołolecznictwie. Nasiona hyzopu są drobne, słabo kiełkują, niemniej jednak warto uzbroić się w cierpliwość i posadzić w ogrodzie to cenne zioło, które nie tylko piękne kwitnie, przyjemnie smakuje i aromatycznie pachnie, ale pomaga również zwalczać wiele nieprzyjemnych dolegliwości. Hyzop lekarski wesprze nas między innymi przy uporczywym kaszlu i problemach trawiennych, ale to niejedyne jego właściwości. Jak wygląda ten dobroczynny józefek, co może wyleczyć, kto nie powinien go stosować i gdzie jeszcze - oprócz medycyny - znajduje zastosowanie – o tym w poniższym artykule.

Jak wygląda hyzop lekarski?

Hyzop lekarski to zioło, występujące jako nieduży półkrzew, który zazwyczaj wyrasta do wysokości około 30 cm, ale – chociaż nieczęsto - zdarzają się także okazy sięgające 60-70 centymetrów. Jak wygląda hyzop lekarski? Jest to roślina o cienkich, wzniesionych ku górze łodygach, której liście są niewielkie, naprzemianległe, lancetowate lub równowąskolancetowate. Cała roślina jest gruczołowato owłosiona.
Kwiaty hyzopu lekarskiego pojawiają się latem, w lipcu i sierpniu, zakwitają na szczytach łodyg wyrastając z kątów liści i tworząc kłosowate kwiatostany. Są one drobne, w pęczkach po około 1-5 sztuk i mogą mieć kolor biały, niebieski, różowy lub fioletowy. Kwitnąc swoim aromatem przyciągają pszczoły oraz inne owady zapylające. Owoce hyzopu to tzw. rozłupki, w których elementy owocni pozostają zrośnięte z nasieniem.
Naturalnie hyzop rośnie w Basenie Morza Śródziemnego oraz na Bliskim Wschodzie, natomiast w Polsce jest traktowany jako gatunek zawleczony (napływowy, z innego regionu geograficznego). Choć uprawa hyzopu nie jest w Polsce specjalnie popularna, to mimo wszystko znajdziemy go w ogrodach i na kwietnikach, a także na balkonach. Warto w tym miejscu podkreślić, że hyzop jest rośliną wieloletnią, na zimę radzi się go zabezpieczać przed przemarznięciem.

Hyzop – właściwości lecznicze

Właściwości lecznicze hyzopu lekarskiego znane są już od czasów starożytnych, kiedy to grecki lekarz Hipokrates, będący jednym z prekursorów ówczesnej medycyny, zaliczył go do leków wykrztuśnych i oczyszczających.
W dzisiejszej medycynie naturalnej wykorzystuje się zarówno liście, kwiaty, jak i łodygi hyzopu lekarskiego. Najczęściej jednak w ziołolecznictwie stosowana jest jego naziemna część ścinana w początkowej fazie kwitnienia i nazywana zielem hyzopu. Zawiera ono olejek eteryczny (cyneol, kamfen i pinen), ale także flawonoidy, garbniki, żywice, kwasy triterpenowe, fitosterole oraz sole mineralne. Ziele hyzopu ma odkryte wieki temu działanie rozkurczowe, wykrztuśne, przeciwkaszlowe, ale także uspokajające, wiatropędne, i tonizujące.
Hyzop na przeziębienia i kaszel
Hyzop lekarski ma działanie łagodzące schorzenia górnych i dolnych dróg oddechowych, w tym przeziębienie, grypę, zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, astmę oskrzelową, wspomaga również układ odpornościowy. Dzięki właściwościom wykrztuśnym pomaga pozbyć się zalegającej w płucach i oskrzelach wydzieliny. Płukanie jamy ustnej naparem z hyzopu pomaga na ból gardła i anginę.
Hyzop na trawienie
Dokucza Ci uciążliwa zgaga, wzdęcia, bóle brzucha, gazy i  zaparcia? Hyzop wspomaga wydzielanie soków żołądkowych i pobudza ruchy perystaltyczne jelit, dzięki czemu pomaga przy niestrawnościach i ma działania rozkurczowe. Wpływa także korzystnie na florę bakteryjną jelit, więc załagodzi biegunki.
Hyzop na reumatyzm
Ziele hyzopu lekarskiego pomaga w uśmierzaniu bólów stawowych, dlatego poleca się je osobom cierpiącym na reumatyzm oraz artretyzm. Dlatego tak dobrze radzi sobie z łagodzeniem dolegliwości przy kontuzjach, urazach kości i stawów.
Hyzop lekarski - działanie przeciwgrzybicze i antyseptyczne
Hyzop lekarski ma także działanie przeciwgrzybicze (leczy grzybicę stóp) i antyseptyczne – pomaga przy otarciach, siniakach, przyspiesza gojenie się ran oraz oparzeń. Wystarczy zwilżone liście i kwiaty przyłożyć bezpośrednio na skórę lub namoczyć gazik w naparze z hyzopu kładąc go na uszkodzoną skórę. Roślina posiada też właściwości przeciwpasożytnicze.
Hyzop na uspokojenie
Hyzop pomoże również skutecznie obniżyć ciśnienie, ale przy problemach tego typu niezbędna jest konsultacja z lekarzem. Olej z hyzopu działa uspokajająco i odprężająco, można go dodawać do kąpieli, w taki sam sposób działają także herbaty zawierającą hyzop. Dzięki tym właściwościom hyzop lekarski pomaga też łagodzić nerwobóle czy bóle towarzyszące menstruacji.
Hyzop – pozostałe zastosowanie
Hyzop lekarski pomaga utrzymać uczucie sytości na dłużej, dzięki czemu jest polecany wspomagająco osobom chcącym zrzucić zbędne kilogramy.
Co więcej, hyzop stosuje się również przy leczeniu i przeciwdziałaniu cukrzycy, ponieważ posiada właściwości zmniejszające wchłanianie węglowodanów.
Chcemy w tym miejscu jednak uczulić, iż zioła, mimo swoich właściwości leczniczych, często posiadają także przeciwwskazania do ich stosowania. Dlatego warto zawsze skonsultować ich używanie ze specjalistą.
Przeciwwskazaniem do stosowania hyzopu lekarskiego jest ciąża – roślina ta bowiem w większych dawkach powoduje ryzyko poronień.
Zbyt duże ilości hyzopu mogą być ogólnie niebezpieczne dla naszego zdrowia. Za dopuszczalną, bezpieczną ilość w przypadku olejku (najbardziej skondensowanej postaci hyzopu) przyjmuje się 15-20 kropli. Zawarte w nim pinokamfon i izopinokamfon w zbyt dużych dawkach posiadają właściwości toksyczne i mogą powodować drgawki (jest zabroniony osobom zagrożonym padaczką) oraz krwawienia z dróg rodnych.

Hyzop – zastosowanie

Zastosowanie hyzopu lekarskiego znajduje przede wszystkim ziele hyzopu, czyli jego nadziemna część, zbierana w początkowej fazie kwitnienia. Hyzop powinno ścinać się kilka centymetrów nad ziemią.
Ziele hyzopu zaleca się suszyć w warunkach naturalnych – w przewiewnym miejscu bez dostępu słońca. Temperatura suszenia nie powinna przekraczać 30 stopni Celsjusza. Po wysuszeniu, ziele należy rozdrobnić i przechowywać w ciemnym, suchym miejscu w opakowaniu, które przepuszcza powietrze (np. w papierowych torbach).
Hyzop stosowany jest w formie:

• naparu (1 łyżeczka zalewana szklanką wrzątku);
• olejków (gotowe produkty dostępne są w sklepach zielarskich lub aptekach).

Hyzop - zastosowanie kulinarne
Hyzop lekarski może mieć także zastosowanie kulinarne, chociaż szczególnie popularny jest w kuchni francuskiej i śródziemnomorskiej.
Liście hyzopu mają goryczkowaty smak i balsamiczno-korzenny aromat, dlatego aby nie zdominować smaku potraw, nie powinno się go stosować w dużych ilościach. Hyzop warto dodać do przyprawienia ciężkostrawnych potraw (np. z grochu, fasoli i kapusty). Wzbogaci smak twarogu, pasztetu, pizzy, mięsa (szczególnie dziczyzny), ryb, sałatek, placków ziemniaczanych, frytek, ziemniaków. Warto zwrócić również uwagę (jako przyprawa i lek) na oliwę z oliwek z umieszczonym w butelce świeżym zielem hyzopu. Hyzop można także użyć przy robieniu masła ziołowego (w połączeniu z innymi przyprawami) lub aromatyzowania alkoholi domowej roboty.
Jak widać, to jeszcze mało popularne ziele ma ogromny potencjał, który można wykorzystać nie tylko w ziołolecznictwie, ale także w urozmaiceniu codziennej diety i nadaniu pięknego wyglądu naszym ogrodom.

Źródła:
Błach-Olszewska Z., Dobroszycka W., Kowal-Gierczak B., Fitoterapia i leki roślinne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL; Warszawa 2014;
Tokarska-Guzik B., Z. Dajdok, M. Zając, et al., Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska; Warszawa; 2012; 34-38;
Wójcik A., Nazywam się lekarski, hyzop lekarski, Wyd. Eco MEDiCo; Warszawa; 2016; 45-56.