Jak wygląda uczulenie na słońce?

Czy można mieć uczulenie na słońce? Tak! Pod określeniem tym kryje się jednak wiele różnych fotodermatoz będących skutkiem niepożądanych reakcji wynikających z nadwrażliwości skóry na promieniowanie UV. Najczęściej są to tzw. wielopostaciowe osutki świetlne, objawiające się swędzącymi grudkami, rumieniem i pęcherzykami na odsłoniętych miejscach ciała, np. na rękach czy dekolcie. Jak sobie z nimi radzić?

Czym jest alergia na słońce i jakie są jej przyczyny?

Alergia na słońce to reakcja skóry wynikająca z jej nadwrażliwości na promieniowanie UV. Jej typowe objawy to rumień, grudki, czasami pęcherzyki, obrzęk, bąble pokrzywkowe. Zmiany te zwykle pojawiają się na skórze po pierwszym od długiego czasu, nagłym kontakcie ze słońcem, np. wiosną bądź podczas wyjazdu do ciepłych krajów. Uczulenie słoneczne należy do tzw. fotodermatoz idiopatycznych (samoistnych), a więc takich, w których jedyną znaną przyczyną jest nadwrażliwość na słońce. Pod określeniem tym tak naprawdę kryje się kilka rodzajów fotodermatoz związanych z nadwrażliwością na promienie UV, w tym:

• wielopostaciowe osutki świetlne (PLE – polymorphic light eruption), 
• pokrzywka słoneczna (SU – solar urticaria),
• przewlekłe zmiany posłoneczne (ChAD – chronic actinic dermatitis).

Idiopatyczna alergia na słońce jest wynikiem reakcji immunologicznej, w której powstaniu bierze udział promieniowanie UV. Mechanizmy reakcji fotoalergicznych są takie same jak w przypadku „klasycznej” alergii – co trafnie oddaje używane powszechnie określenie „uczulenie na słońce”.  Do alergii na słońce zalicza się też fotoalergiczne kontaktowe zapalenie skóry o charakterze egzogennym (wywołanym przez czynniki zewnętrzne). Reakcja alergiczna wywoływana jest w tym przypadku przez promienie UV u osób, które miały kontakt z substancją fototoksyczną bądź fotoalergiczną obecną np. w kosmetykach, lekach, olejkach roślinnych czy ziołach. Najczęściej z powodu alergii na słońce cierpią osoby o jasnej karnacji. Ryzyko jej wystąpienia jest też większe u osób z przewlekłymi chorobami skóry (np. atopowym zapaleniem skóry) oraz gdy problem występuje w rodzinie. 

Jakie są objawy uczulenia słonecznego?

Objawy uczulenia na słońce to najczęściej zaczerwienienie skóry, swędzące grudki, bąble pokrzywkowe lub drobne pęcherzyki. Czasami mogą upodobnić się do odczynów po ugryzieniu przez komara lub być mylone z oparzeniami słonecznymi i bąblami po opalaniu. Jak wygląda uczulenie na słońce w zależności od rodzaju fotodermatozy? Najczęściej występującą alergią na słońce są wielopostaciowe osutki świetlne (PLE), które mogą przybierać różne postaci, przede wszystkim są to:

• Świerzbiączka letnia – zwykle rozpoczyna się w dzieciństwie lub we wczesnej młodości, częściej dotyczy kobiet. Swędzące zmiany rumieniowe (często wywołujące wtórnie nadkażenia bakteryjne), grudki i pęcherzyki pojawiają się głównie w miejscach odsłoniętych, np. na dekolcie. Dochodzi do tego najczęściej wiosną, w ciągu kilku-kilkudziesięciu godzin po ekspozycji na słońce. Zmiany na skórze na ogół po kilku dniach ustępują, jednak możliwe są nawroty po kolejnej ekspozycji na promieniowanie UV. 
• Opryszczka ospówkowata – jest to dużo rzadsza postać PLE, o cięższym przebiegu, zwykle występująca u dzieci (dziewczynek). Zmiany skórne mają postać rumieniowych grudek i plam, przekształcających się w krwotoczne pęcherzyki pokryte grubym strupem, które głównie lokalizują się na grzbiecie nosa, małżowinach usznych i policzkach. Gojąc się mogą pozostawiać blizny przypominające ślady po ospie. Niekiedy zmianom skórnym towarzyszą zapalenie spojówek bądź rogówki oraz gorączka. 

Zaledwie 2% wszystkich chorób związanych z nadwrażliwością na słońce stanowi pokrzywka słoneczna (choć określeniem tym potocznie nazywa się różne posłoneczne zmiany skórne), dotykająca głównie kobiet. U jej podłoża leży reakcja IgE-zależna – pod wpływem promieniowania UVA (rzadziej promieniowania UVB) dochodzi do konwersji naszego własnego białka obecnego w surowicy lub w skórze w alergen. Inicjuje on reakcje immunologiczne, w wyniku których dochodzi do degranulacji mastocytów i wydzielania histaminy oraz mediatorów stanu zapalnego. Objawia się to rumieniem, bąblami pokrzywkowymi, pieczeniem, czasami drobnymi pęcherzykami w miejscach odsłoniętych, w ciągu kilkunastu minut od ekspozycji słonecznej. Natomiast przewlekłe zmiany posłoneczne (ChAD – chronic actinic dermatitis) to tzw. przetrwałe odczyny świetlne, powstające w wyniku ekspozycji na promienie UVB i UVA u osób z przetrwałym uczuleniem na substancje fotoalergizujące, nawet mimo całkowitego zaprzestania kontaktu z nimi. 

Jak leczy się alergię na słońce?

Przede wszystkim trzeba pamiętać, że bardzo ważna jest profilaktyka. Osoby cierpiące z powodu nawracających fotoalergii powinny odpowiednio przygotować się do okresu wzmożonego nasłonecznienia. Bardzo ważne jest stosowanie kremów z wysokimi filtrami ochronnymi, noszenie ubrań zakrywających miejsca zwykle odsłaniane, przebywanie w cieniu. Jednym słowem – staraj się unikać bezpośredniego kontaktu z alergenem, jakim w tym przypadku jest słońce! Zaleca się też stosowanie suplementacji β-karotenem. 

A co zrobić, gdy już wystąpiła alergia na słońce – skóra jest czerwona, obrzęknięta i swędząca? Przede wszystkim zakryj ją i unikaj ekspozycji na promienie UV! Możesz też zastosować żel łagodzący, np. Alantan, albo chłodne okłady np. z soli fizjologicznej i wodnego roztworu kwasu bornego, które szybko przyniosą skórze ulgę. Czy są dostępne na objawy uczulenia na słońce leki bez recepty? Jak najbardziej! To przede wszystkim leki antyhistaminowe stosowane doustnie (takie jak  Zyrtec, Claritina, Aleric Deslo Active, Allegra), które szybko łagodzą świąd i zaczerwienienie lub preparaty do stosowania miejscowego, np. żel Fenistil, który można zastosować jako maść na uczulenie słoneczne. Przy nasilonych objawach można sięgnąć po kremy i maści sterydowe o niskiej sile działania, np. Hydrocortison. Należy wtedy pamiętać, że miejsc, na które aplikowaliśmy te preparaty, nie eksponujemy na słońce. W ostrych bądź przewlekłych stanach wyprysku alergicznego konieczna może być wizyta u dermatologa i zastosowanie silnych kortykosteroidów, a gdy dojdzie do nadkażenia bakteryjnego lub drożdżakowego – dodatkowo antybiotyków. Trzeba jednak pamiętać, że w wielu przypadkach uczulenie na słońce ma charakter nawrotowy i może pojawiać się co roku w sezonie wiosenno-letnim. Aby je zdiagnozować, można wykonać tzw. próbę świetlną – służy ona do badania indywidualnej wrażliwości skóry na poszczególne długości promieniowania słonecznego: UVA, UVB i promieniowania widzialnego. Na podstawie jej wyników lekarz dermatolog zaleci ci odpowiednią profilaktykę i terapię. 

Źródła:
Śpiewak R., Fotoalergie; Postępy Dermatologii i Alergologii; 2009, XXVI (5):347-349
Wojas-Pelc A., Jaworek A.K., Rajzer L., Choroby skóry związane z działaniem promieniowania
słonecznego – przegląd wybranych zagadnień; Family Medicine & Primary Care Review; 2007, 9 (1): 131-135
Galas N., Fotodermatozy – „uczulenia na słońce”; Kosmetologia Estetyczna; 2015, 4 (4): 237-239