Kolki u niemowlaka: czy istnieją na nie skuteczne sposoby?

Kolki niemowlęca są jednym z najczęstszych zaburzeń przewodu pokarmowego występujących u dzieci. Dotyczą najczęściej okresu między 2. tygodniem a 4. miesiącem życia i mijają samoistnie. Wyjaśniamy, jak rozpoznać kolkę, jakie są jej przyczyny i jakie są sposoby na kolkę u niemowlaka.

Kolki są powszechną dolegliwością. Szacuje się, że mogą występować nawet u 43 procent niemowląt poniżej 3 miesiąca życia. Ile trwa kolka u niemowlaka? Najczęściej mija samoistnie jeszcze w pierwszym półroczu życia dziecka, ale bywa, że jej objawy niepokoją rodziców i sprawiają, że szukają oni pomocy u pediatry. Na przykład w USA jedna na sześć rodzin zgłasza się do lekarza, ponieważ występuje kolka u niemowlaka.

Jak rozpoznać kolkę u niemowlaka?

Zgodnie z przyjętą definicją kolkę określa się jako stan niepokoju i płaczu, występujący u dziecka, który nie da się ukoić, zwykle obserwowany w godzinach wieczornych. Atak kolki u niemowlaka objawia się tym, że dziecko ma zaczerwienioną twarz, podkurcza nóżki, a po chwili głośno płacze. Podkurczone nóżki może nagle wyprostować, wtedy stają się one sztywne, stan ten może przypominać spastyczność.

Podczas badania można wtedy u dziecka stwierdzić zwiększony obwód brzucha, który powodują nadmierne gazy po jedzeniu,  a także „burczenie” w brzuchu. Dziecko może oddać zielony, śluzowaty stolec oraz gazy jelitowe, co powoduje jego chwilowe uspokojenie.

Rozpoznanie kolki u niemowlaka wymaga diagnostyki przeprowadzonej na podstawie wywiadu, badania fizykalnego oraz, jeśli jest to konieczne, dodatkowych badań.

Podczas diagnostyki kolki u niemowlaka objawy, które należy wykluczyć to te wskazujące na stan zapalny lub nowotworowy, a także wady anatomiczne lub metaboliczne. Trzeba także odróżnić objawy kolki od symptomów wskazujących na czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego.

Wykluczyć trzeba takie przyczyny niepokoju dziecka jak zapalenie ucha środkowego, zakażenie układu moczowego, nieżyt żołądkowo-jelitowy, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu.

Należy także wyeliminować takie przyczyny pojawiających się dolegliwości jak niedrożności jelit, wgłobienia czy uwięźnięcia przepukliny, choroby metaboliczne i neurologiczne, na przykład zespół Westa, czy encefalopatia poniedotlenieniowa, a także zespół jelita drażliwego u niemowląt.

Jeśli istnieje podejrzenie, że któraś z wymienionych chorób może być powodem dolegliwości, należy zlecić potrzebne badania, a w razie ich potwierdzenia - wdrożyć odpowiednie leczenie.

Kolki u niemowlaka – przyczyny

Przyczyny kolek nie zostały dotychczas jednoznacznie określone, pomimo kilkudziesięciu lat badań nad tą dolegliwością. Rozważane są czynniki żywieniowe takie jak  nadwrażliwość na białko mleka krowiego, nietolerancja laktozy oraz nadmierne gromadzenie się gazu w jelitach, co prowadzi do zburzeń motoryki i bolesnych skurczów jelit.

Inne czynniki, które, jak się przypuszcza, mogą powodować kolki, to zaburzenia motoryki żołądkowo-jelitowej, z towarzyszącą im nadmierną ilością gazów, wzmożoną perystaltyką jelit czy uszkodzeniem błony śluzowej jelita. Inne teorie mówią o zaburzeniach mikrobioty przewodu pokarmowego.

Mówi się także o nieodpowiednich technikach pielęgnacyjnych stosowanych podczas karmienia i noszenia dziecka, nieprawidłowym kontakcie rodziców z dzieckiem czy zbyt dużą ilością docierających do dziecka bodźców. 

Jako przyczyna kolki u niemowlaka podawane są stany lękowe matki, stres w rodzinie, palenie przez matkę papierosów, karmienie mlekiem zmodyfikowanym czy depresja poporodowa.

Niektóre źródła sugerują, że kolki u niemowlaków są objawem niedojrzałości układu nerwowego i z tego powodu są odpowiednikiem migren, które występują u starszych dzieci.

Istnieją teorie mówiące o hormonalnym tle powstawania kolki u niemowlaka, ale nie ma na to dowodów naukowych.

Niezależnie od przyczyny tej dolegliwości, najważniejsze są skuteczne sposoby na kolkę u niemowlaka, pozwalające przynajmniej złagodzić dolegliwości.

Kolki u niemowlaka – co robić?

Nie ma jednej skutecznej metody pozwalającej zlikwidować kolki u niemowlaka. Zwykle stosuje się różne sposoby pozwalające łagodzić jej objawy. Podstawą jest wyjaśnienie przyczyny, a także uspokojenie rodziców, którzy niepokoją się, obserwując dolegliwości dziecka. Często czują się zmęczeni, także fizycznie i bezsilni, że nie mogą pomóc dziecku. 

Sposób na kolkę u niemowlaka to na przykład jego kołysanie i noszenie, ciepła kąpiel i ciepłe okłady na brzuch dziecka. Niektórym dzieciom pomaga łagodny hałas (tak zwany „biały szum”), na przykład dźwięk suszarki do włosów czy jazda samochodem. Czasami pewną ulgę mogą przynieść ćwiczenia na kolki u niemowlaka, polegające na położeniu dziecka na brzuchu lub na delikatnym masowaniu jego brzucha.

Niektóre źródła radzą stosowanie diety o zmniejszonej alergenności. Jeśli kolki pojawiają się u niemowląt karmionych sztucznie, to trzeba stosować hydrolizaty (hydrolizat kolagenu to rodzaj kolagenu, który powstaje w wyniku procesów chemicznych) o znacznym stopniu hydrolizy.

Badania wykazały skuteczność w łagodzeniu objawów kolki przez stosowanie hydrolizatów serwatkowych. Efekty ich podawania były widoczne już po dwóch dniach.

Co pomaga na kolkę u niemowlaka, gdy dziecko jest karmione piersią? Rekomenduje się w tym przypadku eliminację pewnych produktów z diety matki. Dotyczy to mocnej kawy i herbaty, ostrych przypraw, orzechów i czekolady. Czasem zaleca się matce przejście na dietę bezmleczną.

Pomocna jest także farmakoterapia, najczęściej polega ona na podawaniu dziecku leków spazmolitycznych (rozkurczowych) i przyspieszających usuwanie gazów jelitowych. Lek na kolki u niemowlaka to takie substancje jak simetikon, dimetikon czy trimebutyn. Działają one w ten sposób, że zmniejszają napięcie powierzchniowe gazów jelitowych, co pozwala na ich łatwiejszą dyspersję w luźnym stolcu oraz wydalenie.

Badania wykazały także pozytywne efekty stosowania probiotyków u dzieci karmionych piersią. Ich podawanie skróciło czas płaczu o około 43 minuty.

Domowe sposoby na kolki u niemowlaka to stosowanie naturalnych produktów takich jak koper włoski, werbena pospolita, mięta czy rumianek. Jednak herbatki ziołowe, zwłaszcza podawane w nadmiarze, mogą powodować pewne działania niepożądane takie jak senność, wymioty czy utrata apetytu, dlatego trzeba być ostrożnym w ich stosowaniu i skonsultować to z lekarzem.

Skuteczne bywa także zapewnienie niemowlęciu spokoju i ograniczenie jego narażenia na bodźce zewnętrzne. 

Gdy występuje kolka u niemowlaka od kiedy można się spodziewać ustania jej objawów? Zwykle około 4-6 miesiąca życia dziecka jej symptomy mijają, dziecko się uspokaja, podobnie jak rodzice, dla których  okres kolek malucha to także stresujący czas. 

  
Źródła:
Rurarz A., Ratajczak K., Feleszko W., Kolki niemowlęce, Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2016, 12 (4), 413-418
Szajewska H., Kolka niemowlęca – skuteczność różnych metod leczenia, Borgis- Nowa Pedia-tria, 2002, 2 s. 11-=112
 Mrukowicz J, komentarz Ryżko J: Skuteczność różnych metod leczenia kolki niemowlęcej – metaanaliza, na podstawie Effectiveness of treatments for infantile colic: a systematic review; P.L.B.J. Lucassen, W.J.J. Assendelft, J.W. Gubbels, J.T.M. van Eijk, W.J. van Geldrop, A. Knuistingh Neven. Med Prakt Pediatr 2001; 1.