Nawłoć kanadyjska: skuteczny lek czy silna trucizna?

Są takie rośliny, których właściwości nie jesteśmy do końca pewni, bo mogą być zarówno skutecznym lekiem, jak i silną trucizną. Jedną z nich jest nawłoć kanadyjska, niemniej jednak w tym przypadku jest to roślina szkodliwa dla bydła domowego, jej spożycie przez te zwierzęta może powodować zatrucia, które objawiają się gorączką, obrzękami czy nadmiernym wydalaniem moczu. W przypadku człowieka nawłoć kanadyjska stanowi bogate źródło możliwości, jest bowiem rośliną leczniczą, miododajną, a jednocześnie ozdobną i - jak śpiewał Czesław Niemen - to właśnie ‘mimozami jesień się zaczyna, złotawa, krucha i miła…’. Czym jest nawłoć kanadyjska, jakie ma właściwości lecznicze i gdzie znajdziemy jej zastosowanie – o tym w poniższym artykule.

Nawłoć kanadyjska – co to jest?

Nawłoć kanadyjska (Solidago canadensis), inaczej mimoza, złotnik, włoć to roślina wieloletnia należąca do rodziny astrowatych, jej ludowa nazwa to ‘drzewko Matki Boskiej’ pochodząca prawdopodobnie od tego, że jej pierwsze piękne złociste kwiaty pojawiały się w okresie zdobienia ołtarzy 15 sierpnia, czyli w święto Matki Bożej Zielnej. Jej angielska nazwa to ‘golden rod’, co oznacza złotą rózgę, co oddaje nie tylko twardość i hardość rośliny, ale jednocześnie jej niebezpieczną inwazyjność, ponieważ nawłoć nie potrzebuje specjalnych warunków, by rozsiewać się w szybkim tempie. Z kolei dzięki dużej dynamice wzrostu zabiera innym gatunkom składniki odżywcze. Powoduje to sytuację, w której praktycznie niemożliwe jest odnowienie gatunków rodzimych, w tym małych drzew i krzewów, ponieważ inwazja nawłoci utrudnia kiełkowanie siewek. Co więcej, obecność tej rośliny powoduje niekorzystne zmiany we właściwościach gleby, a jej obecność przyczynia się do zwiększenia pH podłoża, jak również wzrostu zawartości azotu, węgla i substancji organicznych.
Nawłoć kanadyjska jest rośliną pochodząca z Ameryki Północnej, do Europy trafiła w XIX wieku. W Polsce rośnie na siedliskach naturalnych i synantropijnych, czyli w pobliżu ludzkich osiedli i budowli, na terenach silnie zdegradowanych, na poboczach dróg, śmietniskach. Wkracza więc na tereny poddane mniejszemu lub większemu (niekoniecznie świadomemu) oddziaływaniu człowieka. Niestety bardzo często zachwaszcza również plantacje wiklinowe, sady, użytki zielone i zaniedbane łąki. Znajdziemy ją w gliniastych, wilgotnych, umiarkowanie próchniczych i nasłonecznionych miejscach.
Nawłoć jest długowieczną byliną zakwitającą na żółto pod koniec lata, okres kwitnienia trwa do października. Jej kwiaty tworzą małe koszyczki po 2-5 sztuk. Jest to roślina, która osiąga wysokość około 1,5 metra. Jej łodyga jest naga lub pokrywają ją malutkie włoski, a liście są lancetowate i zaostrzone. Mają podwójną strukturę – z wierzchu są gładkie, a od spodu omszone. Nasiona nawłoci kanadyjskiej znajdują się w jej małych, jednonasiennych owocach. Rosnąc nawłoć tworzy rozległe kępy. Jest rośliną bardzo dekoracyjną i przez wysoką wydajność miodową chętnie oblatywaną przez pszczoły. Ta wysoka miododajność powoduje, że zawsze krążą wokół niej pszczoły i nawet po jej zerwaniu jeszcze ‘przysysają’ się do jej kwiatów.

Nawłoć kanadyjska – właściwości lecznicze

Nawłoć kanadyjska, mimo że słusznie jest uważana za chwast - to jako roślina zielna ma wiele korzystnych działań. Jej właściwości lecznicze wykorzystywali już w dawnych czasach Indianie – przygotowując z niej lewatywę albo z połączenia korzenia i ziela wyciąg na wzmocnienie i pobudzenie organizmu.
Dziś także, dzięki substancjom, które zawiera, w  tym garbnik, kwasy organiczne, olejki eteryczne, falwonoidy (rutyna i kwercetyna) czy sole mineralne - może być wykorzystywana w ziołolecznictwie. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, ściągające, moczopędne, przeciwbólowe, jak również przeciwskurczowe czy gojące rany. Pomaga w leczeniu dolegliwości nerek i dróg moczowych – przy kamienicy nerkowej, zapaleniu pęcherza, leczy krwiomocz, zmniejsza ukrwienie i reguluje pracę jelit. Roślinę stosuje się także w przypadku problemów z nerkami – przy ostrym zapaleniu nerek, dnie moczanowej, ale także przy przewlekłym zapaleniu błony śluzowej nosa, przy zakażeniach grzybiczych i innych chorobach skóry (trądzik). Przygotowanie napoju leczniczego trwa chwilę -  jedną łyżkę suszonego ziela wystarczy wsypać do szklanki, zalać wrzątkiem i odstawić do naciągnięcia na około 20 minut. Po upływie czasu przecedzić i spożywać.
Warto w tym miejscu jednak zaznaczyć, że nawłoci nie powinno stosować się u dzieci poniżej 12 roku życia, a u kobiet w ciąży wyłącznie po konsultacji z lekarzem. Nawłoć kanadyjska może powodować reakcje alergiczną w postaci kataru siennego.

Nawłoć kanadyjska – zastosowanie

Jeśli chodzi o zastosowanie nawłoci kanadyjskiej, jest to surowiec zielarski znajdujący swoje zastosowanie w ziołolecznictwie.
Jest także rośliną miododajną, ciekawostką niech będzie fakt, że z 1 hektara nawłoci kanadyjskiej można otrzymać 800-900 kg miodu. Miód z kwiatów nawłoci przejawia szeroką gamę właściwości zdrowotnych – przede wszystkim znajduje zastosowanie jako miód posiadający właściwości antybiotyczne. Skutecznie łagodzi stany zapalne, zakażenia oraz infekcje, działa również napotnie, więc stosuje się go przy przeziębieniach. Wykazuje działanie rozkurczowe, zaleca się spożywanie miodu nawłociowego również w profilaktyce nadciśnienia i miażdżycy.
Z zebranych na początku kwitnienia i ususzonych w temperaturze nie wyższej niż 40 stopni Celsjusza kwiatów można zrobić napary, okłady, ale może z nich także powstać zdrowa i smaczna nalewka z kwiatów nawłoci.
Stosuje się go także w formie napoju elektrolitowego jako uzupełnienie porannej diety, ponieważ pobudza do działania. Może byś stosowany jako napój spożywany bezpośrednio po wysiłku fizycznym czy jako dodatek do koktajlu lub można nim zwyczajnie posłodzić kawę czy herbatę. Stanowi świetny zamiennik słodyczy, bo zawarte w nim cukry proste są lepiej przyswajane przez ludzki organizm.
W zastosowaniu zewnętrznym miód służy także urodzie – ujędrnia i poprawia wygląd skóry, więc może być stosowany jako maseczka, a kąpiel z dodatkiem nawłoci działa korzystnie na wygląd skóry, poprawia nastrój, dodaje energii. Ekstrakty z kwiatów nawłoci pomagają oczyszczć cerę i zmniejszają stany zapalne oraz redukują zmarszczki. Miód nawłociowy zalecany jest przy stosowaniu do poprawy kondycji suchych, zniszczonych włosów – podgrzany i położony na skórę głowy działa na włosy nawilżająco, zmiękczająco i nabłyszczająco.
Nektar z nawłoci ułatwia także wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii.
W starożytności z liści i kwiatów wytwarzano żółty barwnik.
Nawłoć jest rośliną ozdobną, więc znajduje zastosowanie w kwiaciarniach, przy tworzeniu bukietów i dekoracji kwiatowych. Pędy z kwiatami można również ususzyć do bukietów zimowych.

Źródła:
Bielecka A., Charakterystyka właściwości wybranych gleb zasiedlanych przez nawłoć kanadyjską, Instytut Biologii; Zakład Badań Środowiskowych i Edukacji Przyrodniczej; 2017; 17-19;
Cavelius A., Zioła w medycynie naturalnej, MAK Verlag GmbH; Bremen; 2005; 33-35;
Nawara Z., Rośliny łąkowe. Flora Polski, Wydawnictwo Multico; 2015; 132;133.