Objaw Goldflama – czym jest i jaką rolę pełni w diagnostyce nerek?

Sprawdzenie objawu Goldflama to jedno z badań wchodzących w schemat podstawowego badania internistycznego. Proste w wykonaniu delikatne uderzenie w okolice kąta żebrowo- kręgowego, może szybko dać lekarzowi cenną informację na temat stanu nerek pacjenta i wskazać na konieczność wykonania dodatkowych badań diagnostycznych. Jak prawidłowo wykonać badanie? O czym świadczy pojawiający się ból? Czy ujemny objaw Goldflama pozwala wykluczyć wszystkie patologie nerek? Dowiedz się jaki związek z nerkami ma neurolog i jakie są najczęstsze przyczyny pojawienia się dodatniego objawu.

Objaw Goldflama - co to jest?

Badanie objawu Goldflama jest jednym z podstawowych badań wykonywanych przez lekarza podczas rutynowego badania przedmiotowego zarówno ambulatoryjnie, jak i w szpitalu. Doskonale jest znany już studentom medycyny od najwcześniejszych lat edukacji. Dzięki zastosowaniu bodźca mechanicznego jakim jest uderzenie pięścią i wywołanie wstrząsu badanej okolicy pozwala ocenić bolesność w kącie żebrowo-kręgowym, powstający na skutek podrażnienia bardzo silnie unerwionej torebki nerkowej. 

Wywołanie silnego bólu w tej okolicy, świadczy o dodatnim objawie Goldflama i może wskazywać na patologię w obrębie nerki. Może świadczyć jednak o wielu schorzeniach tego narządu i samo badanie przedmiotowe nie da odpowiedzi jaka jest konkretna przyczyna występowania bólu, dlatego należy jak najszybciej poszerzyć diagnostykę o dodatkowe badania. Najważniejsze z nich to badanie ogólne moczu, morfologia krwi, badanie parametrów nerkowych z krwi oraz badanie ultrasonograficzne (USG) nerek. 

Co ciekawe, objaw wstrząsania nerki nie został odkryty ani przez nefrologa, ani urologa. Samuel Goldflam, od którego nazwiska pochodzi nazwa badania, był polskim neurologiem. W 1900 roku opisał objaw występujący u pacjentów z kłębuszkowym zapaleniem nerek. Mimo, że jego dorobek naukowy związany z neurologią był bardzo bogaty to właśnie badanie nerek przyniosło mu największą sławę. 

Na czym polega badanie ze sprawdzaniem objawów Goldflama?

Objaw Goldflama to inaczej objaw wstrząsania nerki. Badanie można przeprowadzić na trzy sposoby. Opisany przez Samuela Goldflama objaw można zbadać u chorego stojącego lub siedzącego, w pozycji lekko pochylonej do przodu, tyłem zwróconego do lekarza. Objaw wywołuje się poprzez średnio mocne jednorazowe uderzenie łokciową stroną zaciśniętej pięści prostopadle do okolicy lędźwiowej lewej i prawej (poniżej ostatniego żebra). Jednak bardziej preferowanym wariantem badania jest badanie oburącz: lewą rękę należy ułożyć płasko z tyłu, podżebrami, a następnie uderzyć w nią prawą pięścią. Dzięki takiemu postępowaniu, można uniknąć uderzenia pacjenta w żebra (co może być bolesne) u niespokojnego ruchowo pacjenta. Natomiast u chorych leżących lub silnie reagujących bólem na badanie oburęczne wystarczy zbadać bolesność jedynie przez lekkie wstrząśnienie nerki rękami ułożonymi z tyłu, pod żebrami, u pacjenta leżącego na wznak. 

Ujemny i dodatni objaw Goldflama

Ból wywołany w trakcie badania objawu Goldflama może świadczyć o wielu patologiach. Objaw może występować obustronnie lub jednostronnie wskazując na lokalizację problemu. Główną przyczyną pojawienia się dolegliwości w tej okolicy są choroby nerek. Poniżej przedstawiono niektóre z nich. 
Kamica nerkowa jest najczęstszą przyczyną bólu. Związana jest z obecnością złogów (kamieni) w drogach moczowych, które powstają w wyniku wytrącania się substancji chemicznych, tzw. litogennych: szczawiany, wapń, fosforany, kwas moczowy, cystyna zawartych w nadmiarze w moczu. Typowo schorzeniu towarzyszy:

• ból przy oddawaniu moczu,
• kolka nerkowa- ból zlokalizowany w okolicy lędźwiowej promieniujący do podbrzusza oraz wewnętrznej powierzchni ud,
• nudności i wymioty, 
• parcie na mocz, 
• częste oddawanie małych porcji moczu,
• dreszcze i gorączka,
• czasem krwiomocz spowodowany uszkodzeniem moczowodów na skutek przemieszczania się kamieni nerkowych. 

Kolejnymi schorzeniami nerek, które mogą wywoływać ból tej okolicy są stany zapalne narządu. Odmiedniczkowe zapalenie nerek jest następstwem zakażenia wstępującego z dolnego odcinka układu moczowego. Przebieg kliniczny może być różny: od łagodnego zapalenia pęcherza moczowego aż po urosepsę zagrażającą życiu. Zwykle w przeciągu 24h pojawiają się następujące objawy:

• ból w okolicy lędźwiowej,
• złe samopoczucie,
• dreszcze i gorączka,
• nudności i wymioty,
• tkliwość w podbrzuszu.

Podstawą diagnostyki jest badanie ogólne moczu, w którym stwierdza się leukocyturię i bakteriomocz oraz posiew, który w razie konieczności umożliwi modyfikację empirycznej antybiotykoterapii. 

Kłębuszkowe zapalenia nerek są natomiast grupą chorób o różnorodnej i złożonej etiologii. Dokładna patogeneza zwykle pozostaje nieznana, ale w niektórych przypadkach choroba pojawia się jako powikłanie poinfekcyjne (najczęściej górnego odcinka dróg oddechowych). Zapalenie ogranicza się głównie do kłębuszków nerkowych. Poza typowymi objawami towarzyszącymi chorobom nerek, w kłębuszkowym zapaleniu nerek można zaobserwować w badaniu ogólnym moczu białkomocz i/lub krwinkomocz, a w surowicy zwiększone stężenie kreatyniny. O ostatecznym rozpoznaniu decyduje biopsja nerki. 

Dodatni objaw Goldflama pojawi się również w momencie wystąpienia wodonercza (zastój moczu w nerce), do którego może dojść na skutek zablokowania całkowicie lub częściowo dróg moczowych. Zakrzepica t. nerkowej nie prowadzi do wodonercze tylko do ostrego niedokrwienia i martwicy miąższu, może jednak dać dodatni objaw Goldflama. Zaburzenia krążenia nerek w przebiegu tętniaka mogą dawać dodatni objaw Goldflama, tętniak aorty może natomiast uciskać na moczowód dając obraz wodonercza. Inną przyczyną wodonercza jest ucisk na moczowód z zewnątrz, np.  przez nowotwór w jamie brzusznej. 

Ujemny objaw Goldflama może świadczyć o braku patologii w narządzie, jednak należy pamiętać, że nowotwór nerki może pozostawać bezbolesny w badaniu palpacyjnym. Istnieje wiele chorób nerek które nie dają dodatniego objawu Goldflama, lub są przynajmniej w początkowym okresie całkowicie bezobjawowe,  np.  przewlekła choroba nerek.  Ból w tej okolicy może świadczyć nie tylko o chorobach nerek. Pojawia się też w zapaleniu chrząstki łączącej żebra z kręgami piersiowymi czy w wyniku złamania żeber. 

Sprawdź też: Choroby nerek - jakie badania wykonać?

Źródła: 

1. Szczeklik A., Gajewski P. Interna Szczeklika. Kraków 2020, wyd. 11. ISBN: 978-83-7430-628-7
2. Badanie podmiotowe i przedmiotowe. Wielka Interna. Medical Tribune Polska. Warszawa 2012, wyd. I. ISBN: 978-83-62597-59-8
3. swiatlekarzapl/ o-wstrzasaniu-nerek-samuel-goldflam-1852-1932/
4. Poletajew S. Samuel Goldflam (1852-1932) - promoter of modern neurology and his contribution to urology. Cent European J Urol. 2012;65(3):113-115. doi:10.5173/ceju.2012.03.art2