Atak kamicy nerkowej

Kamica nerkowa to choroba układu moczowego, która powstaje w wyniku odkładania się złogów i często bywa przyczyną kolki nerkowej. Czym są kamica nerkowa i kolka nerkowa, jak im zapobiegać oraz jak wygląda leczenie kamieni nerkowych?

Kamica nerkowa, nazywana potocznie kamieniami nerkowymi, to obecność w drogach moczowych skrystalizowanych minerałów, których organizm nie był w stanie wydalić lub zneutralizować. Ich rozwój jest związany ze zmniejszoną objętością moczu lub zwiększonym wydalaniem związków mineralnych tworzących kamienie, przekraczającym tzw. próg rozpuszczalności. Złogi powstają w nerkach lub drogach moczowych i mogą nawet osiągać wielkość miedniczki nerkowej. W zależności od związków mineralnych, które je tworzą, można rozróżnić kamienie szczawianowe, cystynowe, moczanowe i fosforanowe. Najczęściej są one złogami szczawianów wapnia.

Kamica nerkowa często jest przyczyną wystąpienia krwi w moczu (krwinkomocz lub krwiomocz) i może powodować ból w dolnej części brzucha, promieniujący do boku i pachwiny.

Kto jest narażony na kamienie nerkowe?

Kamica nerkowa może dotyczyć każdego, jednak najbardziej predysponowane są osoby z niektórymi chorobami lub przyjmującymi konkretne leki. Kamienie nerkowe częściej występują u mężczyzn niż u kobiet. Schorzenie rozwija się u pacjentów w wieku 20-49 lat, a u tych, którzy mają skłonności do wielokrotnych ataków kamicy, zwykle pierwszy raz pojawia się między drugą a trzecią dekadą życia. Zaobserwowano, że osoby, które miały więcej niż jeden kamień nerkowy, prawdopodobnie będą miały nawroty choroby.

Czynnikiem ryzyka rozwoju kamicy nerkowej jest historia rodzinna: choroba występuje częściej u osób z przewlekle podwyższonym stężeniem kwasu moczowego we krwi (hiperurykemia).

Oprócz wrodzonej wady układu moczowego do przyczyn powstawania kamieni nerkowych zalicza się:

• nawracające zakażenia dróg moczowych,
• nadczynność przytarczyc,
• przyjmowanie niektórych leków, np. glikokortykosteroidów, moczopędnych, zobojętniających i zawierających wapń,
• środki alkalizujące, wykorzystywane w leczeniu wrzodów żołądka,
• przedawkowanie witamin C i D₃ oraz wapnia,
• zbyt duże zagęszczenie moczu, spowodowane za małą ilością przyjmowanych płynów,
• choroby immunologiczne, szczególnie zapalne jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna),
• dnę moczanową, powodująca przewlekłe zwiększenie ilości kwasu moczowego we krwi i moczu,
• przewlekłe choroby, takie jak cukrzyca i nadciśnienie tętnicze krwi,
• hiperoksaluria, czyli nadmierne wydzielanie kwasu szczawiowego z moczem.

Bardzo często czynniki przyczyniające się do kamicy nerkowych występują łącznie.

Objawy kamicy nerkowej

Zazwyczaj kamienie nerkowe nie dają żadnych objawów, aż do czasu wystąpienia kolki nerkowej, gdy kamień zablokuje naturalne drogi odpływu moczu. Bólowi mogą towarzyszyć nudności i wymioty, bolesne wzdęcia brzucha i pocenie się, które są efektem podrażnienia autonomicznego układu nerwowego. Przez wielu pacjentów ból towarzyszący kolce nerkowej jest określany jako najgorszy ból w życiu, porównywalny z bólem porodowym.

Kamienie nerkowe wywołują charakterystyczny krwiomocz. Jeśli kamicy nerkowej towarzyszy infekcja dróg moczowych, to mogą się pojawić gorączka i dreszcze. Czasami z powodu kamicy mogą wystąpić problemy z oddawaniem moczu, parcie na pęcherz oraz ból prącia i jąder.

Kolka nerkowa – objawy

Objawem kamicy nerkowej jest kolka nerkowa. Większość chorych zgłasza silny ból o nagłym początku, narastający w ciągu kilku minut lub godzin, W zależności od miejsca uwięźnięcia złogu ból może być umiejscowiony w okolicy lędźwiowej, pachwinie, mosznie u mężczyzn, wargach sromowych większych u kobiet lub górnej części uda. Często jednak lokalizacja jest trudna do określenia. Zmiana pozycji ciała nie łagodzi bólu, który nasila się falowo a jego natężenie może się zmniejszać lub zwiększać. Pacjent nie potrafi znaleźć pozycji przynoszącej ulgę i często wije się z bólu.

Diagnozowanie kamicy nerkowej

Rozpoznanie kamicy nerkowej stawia się na podstawie charakterystycznych symptomów, badania ogólnego moczu i po wykluczeniu innych możliwych przyczyn bólu jamy brzusznej lub bólu lędźwiowego. W celu potwierdzenia diagnozy lekarz (najczęściej urolog lub nefrolog) zwykle zleca wykonanie badania ultrasonograficznego (USG). Przeglądowe RTG brzucha może uwidocznić złogi nieprzepuszczalne dla promieni rentgenowskich i – razem z USG – jest wstępnym badaniem obrazowym u chorych z kolką nerkową w wywiadach. W razie wątpliwości diagnostycznych wykonuje się spiralną tomografię komputerową (TK) nerek, moczowodów i pęcherza moczowego bez podania środka cieniującego. Należy pamiętać, że TK naraża pacjentów na znaczne promieniowanie. Dlatego najpopularniejsze jest badanie ultrasonograficzne w połączeniu z urografią, która pozwala określić rodzaj kamieni.

Kamica nerkowa – lek, który pomoże

W kolce nerkowej podawane są silnie działające leki przeciwbólowe, najlepiej w postaci czopków, i leki rozkurczowe. W większości przypadków nawet całkiem duże kamienie nerkowe (do 6 mm) udaje się usunąć z dróg moczowych samoistnie, spożywając duże ilości napojów i przyjmując odpowiednie leki – rozkurczające mięśnie gładkie moczowodu lub hamujące jego perystaltykę. Zwykle taki proces trwa około kilku tygodni. Chociaż nie ma sprawdzonych domowych sposobów, aby rozpuścić kamienie nerkowe, takie leczenie można rozważyć u pacjentów, którzy już przechodzili tę chorobę. Wówczas postępowanie ukierunkowane jest na kontrolę objawów i koncentruje się na piciu dużych ilości napojów, ponieważ kamienie potrzebują czasu, aby przejść przez drogi moczowe.

Kamica nerkowa – leczenie zabiegowe

Jeśli kamienie nie zostaną samoistnie wydalone, stosuje się litotrypsję, czyli zabieg polegający na ich rozbiciu. W zależności od wielkości, umiejscowienia i rodzaju złogu może to być litotrypsja falami uderzeniowymi generowanymi pozaustrojowo (ESWL), ureterorenoskopia (URS) lub przezskórna nefroloitotrypsja (PCNL). Obecnie bardzo rzadko wykonuje się klasyczny zabieg chirurgiczny, jeśli inne metody leczenia nie są skuteczne.

W niektórych zawodach (np. piloci linii lotniczych) wymagane jest całkowite usunięcie kamieni z dróg moczowych, zanim pacjent będzie mógł powrócić do pracy. Warto też rozważyć interwencję zabiegową, gdy mamy zaplanowane ważne wydarzenia rodzinne lub towarzyskie czy też wakacje w egzotycznych miejscach.

Niezwykle istotna w leczeniu kamieni nerkowych jest dieta. Specjalista dobiera zalecenia zgodnie z typem kamicy. Zwykle polecane jest wykluczenie pewnych produktów, np. ciężkostrawnego mięsa, kawy, czekolady czy kakao, oraz ograniczenie spożycia soli. Należy pamiętać o piciu dużej ilości płynów – co najmniej 2 litrów dziennie.