Ostre zapalenie ucha zewnętrznego: przyczyny, objawy, leczenie zakażenia ucha

Dolegliwości w obrębie uszu zwykle wiążą się z silnym bólem. Nie inaczej jest w przypadku zapalenia ucha, które może dotyczyć zarówno jego wewnętrznej, jak i zewnętrznej części. Objawy, przyczyny i sposoby leczenia infekcji są różne w zależności od lokalizacji. Skupimy się na ostrym zapaleniu ucha zewnętrznego. Czym jest spowodowane? Jaką terapię może dobrać specjalista?

Jak zbudowane jest ucho człowieka?

Ludzki narząd słuchu składa się z ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. Ucho zewnętrzne złożone jest z małżowiny oraz przewodu słuchowego. Oddzielone błoną bębenkową ucho środkowe to z kolei trąbka Eustachiusza, czyli przewód, który łączy jamę gardłową z uchem. Struktura ta odpowiada za wyrównywanie ciśnienia w trakcie ziewania i przełykania śliny. Ucho środkowe ma także jamę bębenkową z kosteczkami – młoteczkiem, kowadełkiem i strzemiączkiem.

Ucho wewnętrzne, czyli najgłębiej położona część ucha, stanowi błędnik błoniasty i kostny. Co ciekawe odpowiadają one za utrzymanie równowagi i reagują na każdą zmianę pozycji ciała.

Czym jest ostre zapalenie ucha zewnętrznego?

Wśród różnego rodzaju schorzeń otolaryngologicznych wyróżnia się m.in. ostre zapalenie ucha zewnętrznego. W takim przypadku zapalenie dotyczy, jak sama nazwa wskazuje, zewnętrznej części ucha, jednak do infekcji może dojść również w obrębie ucha środkowego i wewnętrznego.

Zapalenie ucha jest infekcją, która przejawia się w wystąpieniu określonej reakcji układu odpornościowego organizmu. Może mieć postać:

• ostrą,

• podostrą,

• przewlekłą.

Czynnik chorobotwórczy atakuje elementy ucha zewnętrznego. Ostre zapalenie ucha może przybrać formę zapalenia chrzęstnej małżowiny usznej lub ograniczonego zapalenia przewodu słuchowego.

Objawy zapalenia ucha zewnętrznego – ból ucha niejedynym objawem infekcji

Zapalenie ucha zewnętrznego to częsta przypadłość, z którą pacjenci zgłaszają się do specjalistów otolaryngologów. Przy ostrym zapaleniu ucha zewnętrznego pacjent może uskarżać się na następujące dolegliwości:

• nasilający się ból ucha podczas przeżuwania pokarmu i ucisku na małżowinę uszną,

• obrzęk ucha,

• przekrwienie i zwężenie przewodu słuchowego zewnętrznego,

• miejscowy stan zapalny,

• miejscowy wysięk z ucha.

Przyczyny zapalenia ucha zewnętrznego

Ostre zapalenie jest najczęściej tworzone przez chorobotwórcze mikroustroje takie jak bakterie i wirusy. W takich przypadkach lekarze stwierdzają najczęściej infekcję bakteryjną spowodowaną przez patogeny Pseudomonas aeruginosa (20–60% przypadków) oraz Staphylococcus aureus (10–70% przypadków). Może także wystąpić infekcja wielobakteryjna (wywołana kilkoma bakteriami w tym samym czasie), wirusowa, grzybicza lub mieszana.

Jedną z przyczyn rozwoju ostrego zapalenia ucha środkowego są zmiany naskórkowe przewodu słuchowego zewnętrznego. Powodem pojawienia się takich problemów są:

• oczyszczanie mechaniczne ucha – czyli z użyciem patyczka higienicznego,

• uszkodzenie naskórka ciałem obcym,

• maceracja skóry pod wpływem wilgotnego środowiska.

Przyczyną zachorowania może być także długie moczenie ucha w zanieczyszczonych zbiornikach wodnych.

Choroby ogólnoustrojowe i miejscowe również mogą prowadzić do rozwoju ostrego zapalenia ucha zewnętrznego. Zalicza się do nich:

• cukrzycę,

• alergię,

• łojotokowe zapalenie skóry,

• liszaj rumieniowaty,

• świerzbiączkę,

• łuszczycę,

• trądzik.

Przyczyną zapalenia bywa też spadek odporności np. przy chorobach autoimmunologicznych. Powodem rozwoju zapalenia chrzęstnej małżowiny usznej jest najczęściej zakażenie ran małżowiny. Powstaje one w wyniku urazów ucha lub uszkodzenia skóry np. wskutek starcia.

Ostre rozlane zapalenie ucha zewnętrznego

Jedna z postaci choroby, którą jest ostre zapalenie ucha zewnętrznego, to rozlane zapalenie (w skrócie OEAD) zwykle występujące w przypadku skóry przewodu słuchowego zewnętrznego. Jest często diagnozowane – szacuje się, że nawet 1 na 10 osób na świecie choć raz w życiu miała OEAD. Bardzo podatne są na to dzieci w wieku od 5 do 14 lat.

Objawia się ono:

• nagłym ostrym bólem ucha,

• uczuciem pełności w uchu,

• wyciekiem z ucha, początkowo wydzieliny bezzapachowej,

• świądem,

• upośledzeniem słuchu,

• gorączką.

Leczenie zapalenia ucha zewnętrznego

Przy ostrym zapaleniu ucha zewnętrznego kluczową kwestią jest trafne postawienie diagnozy. Na początek lekarz oczyszcza ucho pacjenta pod mikroskopem, pozbywając się wszelkich zalegających złogów czy wydzieliny. Rozpoznanie ostrego rozlanego lub ostrego zapalenia ucha zewnętrznego dokonuje się za pomocą badania otoskopowego.

Infekcję można leczyć początkowo we własnym zakresie – domowymi sposobami lub lekami dostępnymi w aptekach bez recepty. Jeśli jednak w ciągu jednego lub dwóch dni objawy nie ustąpią, a wręcz przeciwnie pogłębią się, a przy bólu ucha pojawi się gorączka, nie należy zwlekać, tylko możliwie jak najszybciej skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu. Gdy okaże się to konieczne, skieruje on pacjenta do laryngologa, który przeprowadzi niezbędne badania i postawi diagnozę.

W przypadku gdy u pacjenta rzeczywiście występuje ostre zapalenie ucha zewnętrznego, nie można tego lekceważyć, zwłaszcza jeśli objawy są nagłe, nieprzyjemne, a skala odczuwanych dolegliwości wysoka. Ważne jest wczesne rozpoznanie choroby, co pozwoli na wdrożenie odpowiedniej terapii.

Lekarze laryngolodzy najczęściej zapisują pacjentom cierpiącym na ostre zapalenie ucha zewnętrznego leki działające miejscowo lub krople z antybiotykiem i sterydem bądź bez niego. Nie należy przy tym stosować antybiotyków zawierających sterydy zbyt długo, ponieważ mogą one przyczynić się do rozwoju zmian grzybicznych. Lekarze zalecają przy tym:

• czyszczenie ucha za pomocą ssaka, wacików lub sączków gazowych,

• przyjmowanie leków przeciwbólowych w tym również miejscowo działających,

• przyjmowanie antybiotyków – jeśli powodem infekcji jest zakażenie bakteryjne.

W początkowej fazie rozwoju zapalenia ucha zewnętrznego stosuje się sączki roztworów powodujących zakwaszenie wnętrza przewodu słuchowego zewnętrznego, tj. zakłada się na bolące ucho roztwór kwasu octowego lub bornego.

Jeśli infekcja rozwija się w wyniku półpaśca usznego, pacjentowi podaje się leki przeciwbólowe, przeciwwirusowe i przeciwwymiotne. Potrzebna jest rehabilitacja, jeżeli półpasiec wywołał porażenie nerwów twarzy.

Przy diagnozie zapalenia ucha zewnętrznego wywołanego przez zakażenie grzybicze stosuje się maści przeciwgrzybiczne.

Jednak gdy w uchu zewnętrznym powstaje czyrak przewodu słuchowego zewnętrznego, leczenie polegać będzie na nakłuciu lub nacięciu go. Po opróżnieniu zmiany stosuje się miejscowe opatrunki a niekiedy również antybiotyki.

Powikłania związane z ostrym zapaleniem ucha zewnętrznego

Jeśli chory zwleka z wizytą u lekarza lub z różnych powodów nie podejmuje leczenia, musi liczyć się z wieloma groźnymi powikłaniami związanymi z rozwojem ostrej infekcji ucha zewnętrznego. Wśród nich znajduje się nawet uszkodzenie słuchu.

 Źródła:

• https://enel.pl/enelzdrowie/zdrowie/zapalenie-ucha-przyczyny-objawy-leczenie-profilaktyka-

• https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2084530814000495

• https://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.ceon.element-5ce32fd4-ce90-30b5-9bde-bc31b0bff40b