Szok termiczny: definicja, przyczyny, objawy i leczenie

Spis treści:

Szok termiczny – co to jest?
Szok termiczny – jego objawy i skutki
Szok termiczny – leczenie

Szok termiczny – co to jest?

Szok termiczny definicja.
Szok termiczny co to? Szok termiczny nazywany też wstrząsem termicznym jest stanem zagrożenia życia wynikającym z kontaktu rozgrzanego organizmu z niższą już nawet o kilkanaście stopni temperaturą. Do najbardziej znanej sytuacji występowania szoku termicznego zalicza się nagłe zanurzenie w wodzie po wcześniejszym rozgrzaniu słońcem.
Najczęstszą przyczyną wystąpienia szoku termicznego jest zbyt szybkie wbiegnięcie lub skok do wody po wcześniejszym długim przebywaniu na słońcu. Może się zdarzyć wypadek, czyli wypadnięcie z łodzi lub kajaka. Trzeba zaznaczyć, że zimą również może dojść do wstrząsu termicznego, np. po wpadnięciu pod taflę lodu. Warto na to zwrócić uwagę, szczególnie przy niezwykle popularnym ostatnio zajęciu takim jak morsowanie. W większości przypadków szok termiczny występuje w poniższych sytuacjach:

po intensywnym wysiłku fizycznym;
po opuszczeniu sauny, solarium;
po wyjściu z pomieszczeń klimatyzowanych, w których temperatura ustawiona jest na znacznie niższą niż ta panująca na zewnątrz.

Istnieją również czynniki mogące powodować, że jesteśmy bardziej narażeni na wystąpienie szoku termicznego, w tym:

spożywanie alkoholu;
zażywanie niektórych leków;
odwodnienie organizmu;
przewlekłe choroby układu krążenia i układu oddechowego;
krwawienie menstruacyjne;
przemęczenie organizmu.

Warto w tym miejscu dodać, że bardziej narażone na wystąpienie szoku termicznego są dzieci i osoby starsze.

Szok termiczny – jego objawy i skutki

Szok termiczny objawy - szok termiczny może objawiać się na różne sposoby, w zależności od kilku mechanizmów wywołanych kontaktem rozgrzanego ciała z zimną wodą. Jakie są objawy szoku termicznego? Do najczęściej występujących objawów wstrząsu termicznego zalicza się:

zaburzenia świadomości, a w niektórych przypadkach nawet utratę przytomności;
hiperwentylację, która prowadzi do parestezji/drętwień, zawrotów głowy, mroczków i zaburzeń świadomości;
skurcz krtani, który może powodować tzw. suche utonięcie, chodzi tu o brak oddechu – w przeciwieństwie do hiperwentylacji, wstrząs termiczny może bowiem objawić się brakiem oddechu. Dzieje się tak w wyniku nagłego skurczu mięśni, w tym właśnie mięśni krtani. Taka sytuacja często ma miejsce po upadku do wody z zanurzeniem głowy, gdy woda przedostaje się do górnych dróg oddechowych;
panika – będąca naturalnym skutkiem szoku termicznego, występuje przede wszystkim w momencie, kiedy woda dostaje się do nosa i uszu.

Szok termiczny, jego objawy oprócz tych wyżej wymienionych, pojawiają się też te, niezwiązane bezpośrednio z szokiem termicznym, a spowodowane dłuższym przebywaniem w zimnej wodzie (obniżenie temperatury ciała, skurcze mięśni, mogące być przyczyną utonięć). Nie bez znaczenia jest także wpływ alkoholu na organizm człowieka. Często nad akwenami wodnymi spożywany jest alkohol, po czym pijący wchodzą do wody. Bezwzględnie powinno się unikać picia alkoholu przed pływaniem, ponieważ zwiększa on ryzyko doznania szoku termicznego, a dodatkowo zaburza sprawność psychofizyczną. Do wody powinno wchodzić się wypoczętym i w pełni świadomym.
Szok termiczny skutki. Skutki szoku termicznego są powiązane z jego przyczynami. Wstrząs termiczny występuje w konsekwencji szybkiej zmiany temperatury ciała, do której najczęściej dochodzi w wyniku gwałtownego ochłodzenia organizmu. Skutkiem mogą być problemy z utrzymaniem prawidłowej pracy mięśnia sercowego, a co za tym idzie, nawet śmierć. Nagła zmiana temperatury otoczenia może prowadzić do poważnych zaburzeń rytmu serca.
Szok termiczny powoduje bowiem niemożność adaptacji układu sercowo-naczyniowego do temperatury panującej w wodzie. Organizm raptownie jest schładzany, mówi się wręcz o upośledzeniu mechanizmów odpowiadających za regulację ciepłoty ciała. Początkiem zagrażających życiu zmian patofizjologicznych z reguły jest już sam kontakt rozgrzanego organizmu z zimną wodą. Temperatura znacznie niższa niż ciepłota ciała przyczynia się do gwałtownego spadku temperatury organizmu, co w konsekwencji powoduje zaburzenie równowagi termicznej ciała. Mogą pojawić się zaburzenia krążenia krwi oraz kłopoty z oddychaniem. Dzieje się tak, ponieważ pod wpływem ciepła naczynia krwionośne rozszerzają się i wypełniają dużą ilością krwi. Z kolei, po nagłym kontakcie z zimną wodą, naczynia ulegają obkurczaniu i wypychają zgromadzoną krew do serca, które nie jest w stanie poradzić sobie z gwałtownym pompowaniem tak dużej ilości krwi, co może doprowadzić do zatrzymania jego pracy.
Nieodpowiedzialne wejście do znacznie chłodniejszej niż temperatura ciała wody, powoduje brak możliwości adaptacji układu sercowo-naczyniowego do zaistniałych warunków, a co za tym idzie może skutkować zatrzymaniem podstawowych funkcji życiowych. W skrajnych przypadkach szok termiczny może prowadzić nawet do śmierci. Statystycznie liczba przypadków wstrząsu termicznego rośnie wiosną i latem. Jest też najczęstszą przyczyną utonięć.

Szok termiczny – leczenie

Szok termiczny leczenie - warto w tym miejscu podkreślić, że podstawowym działaniem w momencie wystąpienia szoku termicznym jest ustabilizowanie temperatury ciała poszkodowanego. Jednak trzeba również mieć świadomość, że nie należy robić tego w sposób gwałtowny. Jeśli sytuacja dotyczy strzeżonego akwenu wodnego, należy niezwłocznie zawiadomić ratownika, jeśli nie - powiadomić służby ratunkowe.
Niemniej jednak najlepiej jest zapobiegać sytuacjom, w których mógłby pojawić się szok termiczny. Przed wejściem do chłodnej wody zaleca się przyzwyczaić organizm do niższej temperatury. Dobrym rozwiązaniem jest spacer chłodzący kostki, a następnie powolne zwilżanie karku, ramion i okolic serca. Dopiero później można wejść głębiej do wody. Należy unikać szybkiego wbiegania do wody czy skakania. Bardzo ważne jest także nawadnianie organizmu.
Warto pamiętać o kilku zasadach:

Nie wchodzić do zimnej wody po długim leżeniu na słońcu.
Nie wchodzić do wody po alkoholu.
Unikać gwałtownego zanurzania się w wodzie i skoków do wody.
Dbanie o prawidłowe nawodnienie organizmu.
Przygotowanie organizmu do innej temperatury.
Unikanie wielogodzinnej ekspozycji na promienie słoneczne.
Ograniczenie aktywności fizycznej w upalne dni.

Źródła:
Bezpieczny wypoczynek nad wodą, strona Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Otwocku, https://www.gov.pl/web/kppsp-otwock/bezpieczny-wypoczynek-nad-woda
Clare M., Butt G., Howden S., et al.; Rapid habituation of the cold shock response, Extreme Physiology&Medicine; 2015; 4(1);
Kopta A., Mierzejewski J., Kołodziej G., Kwalifikowana pierwsza pomoc, Wydawnictwo PZWL; Warszawa; 2016.