Torbiel szyszynki - przyczyny, objawy, leczenie

Szyszynka to niewielki, mierzący około 5 – 10 mm długości i 3 – 5 mm szerokości gruczoł wydzielania wewnętrznego położony pomiędzy dwiema półkulami mózgu w tylnej części wzgórza. Swoją nazwę zawdzięcza kształtowi podobnemu do szyszki pinii. Na przestrzeni wieków przypisywano jej różne funkcje, w XVII wieku ze względu na położenie w samym środku mózgu została uznana za szczególne miejsce, w którym ludzka dusza łączy się i komunikuje z ciałem. Dziś wiemy, że podstawową funkcją tego małego gruczołu jest regulowanie rytmu okołodobowego, co odbywa się za pośrednictwem wytwarzanego przez niego hormonu – melatoniny. Stężenie melatoniny jest zależne od natężenia i barwy oświetlenia. Obecność światła, w szczególności o barwie niebieskiej, hamuje jej syntezę. Kiedy oświetlenie jest skąpe, wydzielanie hormonu nasila się, co wywołuje spowolnienie procesów życiowych i uczucie senności. Dlatego też w niektórych stanach związanych z bezsennością stosowane jest leczenie melatoniną. Poza tym u dzieci przed okresem pokwitania hormon ten powoduje zahamowanie wydzielania gonadotropin, czyli hormonów odpowiedzialnych za proces dojrzewania płciowego. Jak w niemal każdym narządzie, również w szyszynce może dojść do powstania torbieli. Ten cienkościenny pęcherzyk wypełniony płynem o średnicy rzadko przekraczającej 10 mm jest zmianą łagodną, ale jeżeli powiększy się do rozmiarów powodujących uciskanie sąsiednich struktur może być przyczyną nieprzyjemnych dolegliwości. Sprawdź, jakie objawy towarzyszą rozwojowi torbieli szyszynki i czy da się ją wyleczyć.

Torbiel szyszynki - przyczyny, objawy, leczenie

Szyszynka to niewielki, mierzący około 5 – 10 mm długości i 3 – 5 mm szerokości gruczoł wydzielania wewnętrznego położony pomiędzy dwiema półkulami mózgu w tylnej części wzgórza. Swoją nazwę zawdzięcza kształtowi podobnemu do szyszki pinii. Na przestrzeni wieków przypisywano jej różne funkcje, w XVII wieku ze względu na położenie w samym środku mózgu została uznana za szczególne miejsce, w którym ludzka dusza łączy się i komunikuje z ciałem. Dziś wiemy, że podstawową funkcją tego małego gruczołu jest regulowanie rytmu okołodobowego, co odbywa się za pośrednictwem wytwarzanego przez niego hormonu – melatoniny. Stężenie melatoniny jest zależne od natężenia i barwy oświetlenia. Obecność światła, w szczególności o barwie niebieskiej, hamuje jej syntezę. Kiedy oświetlenie jest skąpe, wydzielanie hormonu nasila się, co wywołuje spowolnienie procesów życiowych i uczucie senności. Dlatego też w niektórych stanach związanych z bezsennością stosowane jest leczenie melatoniną. Poza tym u dzieci przed okresem pokwitania hormon ten powoduje zahamowanie wydzielania gonadotropin, czyli hormonów odpowiedzialnych za proces dojrzewania płciowego. Jak w niemal każdym narządzie, również w szyszynce może dojść do powstania torbieli. Ten cienkościenny pęcherzyk wypełniony płynem o średnicy rzadko przekraczającej 10 mm jest zmianą łagodną, ale jeżeli powiększy się do rozmiarów powodujących uciskanie sąsiednich struktur może być przyczyną nieprzyjemnych dolegliwości.

Sprawdź, jakie objawy towarzyszą rozwojowi torbieli szyszynki i czy da się ją wyleczyć?

Torbiel szyszynki - przyczyny powstania Dotychczas nie opisano mechanizmów odpowiedzialnych za powstawanie torbieli szyszynki, nieznana jest także bezpośrednia przyczyna prowadząca do jej rozwoju. Prawdopodobnie geneza torbieli jest związana z normalną aktywnością hormonalną gruczołu i jego zmianami zwyrodnieniowymi zachodzącymi wraz z wiekiem. Większe torbiele mogą pochodzić jeszcze z okresu płodowego gruczołu, z pozostałości pierwotnych tkanek uczestniczących w formowaniu mózgowia. Określenie częstości występowania torbieli szyszynki jest dość trudne, ponieważ część z nich pozostaje bezobjawowa przez całe życie. W przeprowadzonych z różnych przyczyn badaniach sekcyjnych były one przypadkowym znaleziskiem wykrywanym u nawet 33 – 40% osób. Spośród pacjentów, u których wykonuje się badanie obrazowe głowy takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny, torbiel szyszynki jest obserwowana u około 1,5%. Jednak zdecydowana większość z nich, nigdy nie doświadcza objawów związanych z jej istnieniem. Żeby do tego doszło, zmiana musi uciskać sąsiadujące struktury anatomiczne uszkadzając je.

Torbiel szyszynki - objawy

Większość torbieli szyszynki nie powoduje objawów i pozostaje niezauważona przez całe życie lub zostaje wykryta przypadkowo w trakcie badania obrazowego głowy wykonywanego z innej przyczyny. Zdarza się jednak, że torbiel zaburza funkcjonowanie znajdujących się w jej pobliżu naczyń krwionośnych czy też utrudnia przepływ płynu mózgowo – rdzeniowego, co może powodować rozwój mało specyficznych i trudnych do właściwego zinterpretowania objawów. Obserwuje się to najczęściej wtedy, kiedy średnica zmiany przekracza 15 mm. Jeżeli torbiel jest mniejsza niż 10 mm, szansa na wystąpienie objawów jest znikoma. Do najczęstszych zaburzeń spowodowanych obecnością torbieli szyszynki należą bóle głowy o charakterze migrenowym, ograniczenia koncentracji i problemy z zapamiętywaniem. Jeżeli guz utrudnia odpływ płynu mózgowo – rdzeniowego, gromadzi się on w nadmiarze w komorach mózgu, wywołując objawy podwyższonego ciśnienia śródmózgowego, czyli bóle głowy, nudności i wymioty. Mogą się także pojawić zaburzenia widzenia związane z nieprawidłową ruchomością gałek ocznych i obrzękiem tarczy nerwu wzrokowego.

Czasami występują także zaburzenia chodu i niedowłady kończyn. Objawy narastają powoli w ciągu tygodni lub miesięcy, wraz z powiększaniem się torbieli. Torbiel szyszynki - rozpoznanie Warto zauważyć, że opisane symptomy nie są specyficzne i mogą towarzyszyć wielu chorobom ośrodkowego układu nerwowego, w tym nowotworom mózgu, a także chorobom niezwiązanym z układem nerwowym np. cukrzycy czy też niewydolności wątroby lub nerek. Dlatego konieczna jest diagnostyka, która pozwoli wykluczyć istnienie groźniejszych schorzeń, zwłaszcza nowotworowych. Bóle głowy często są związane ze stresem i zmęczeniem, bezsennością czy problemami natury psychologicznej. Rozpoznanie wymaga wykonania dodatkowych badań obrazowych głowy, w których można uwidocznić torbiele, zmierzyć je, a także zobaczyć czy ich wpływ na sąsiadujące struktury może powodować zgłaszane przez pacjenta objawy.

Torbiel szyszynki - leczenie farmakologiczne

W przypadku torbieli szyszynki nie stosuje się leczenia farmakologicznego. Nie istnieją leki hamujące jej powstawanie czy też powodujące zmniejszanie się torbieli. Leczenie może być natomiast prowadzone u pacjentów objawowych z nasilonymi bólami głowy. Wówczas stosuje się klasyczne leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Ważne jednak, żeby takie doraźne leczenie nie zastąpiło właściwej diagnostyki i usunięcia torbieli szyszynki, jeżeli okaże się to konieczne.

Torbiel szyszynki - operacja jest konieczna?

Operacja wykonywana przez neurochirurga jest jedynym znanym skutecznym sposobem leczenia torbieli szyszynki. Należy jednak pamiętać, że nie każda torbiel wymaga leczenia. Do operacji kwalifikowani są przede wszystkim pacjenci, u których dochodzi do poważnych zaburzeń neurologicznych takich jak zastój płynu mózgowo – rdzeniowego, zwiększenie ciśnienia śródmózgowego, zaburzenia widzenia czy niedowłady. Wycięcie zmiany może być także konieczne, jeżeli badania obrazowe wykazują w niej cechy rozrostu nowotworowego. Poza tym operacja jest właściwym leczeniem dla chorych z nasilonymi, często występującymi bólami głowy uniemożliwiającymi normalne funkcjonowanie. Jednak u większości osób torbiel szyszynki znaleziona przypadkowo, nigdy nie spowoduje objawowych zaburzeń funkcji układu nerwowego i nie będzie wymagała leczenia.

Sprawdź też: Glejak - co to jest?

Źródła:

1. Baranowska-Bik, A. & Zgliczyński, W. Guzy szyszynki.

2. Choy, W. et al. Pineal cyst: a review of clinical and radiological features. Neurosurg. Clin. N. Am. 22, 341–51, vii (2011).

3. Peres, M. F. P., Zukerman, E., Porto, P. P. & Brandt, R. A. Headaches and pineal cyst: a (more than) coincidental relationship? Headache 44, 929–930 (2004).

4. Májovský, M., Netuka, D. & Beneš, V. Conservative and Surgical Treatment of Patients with Pineal Cysts: Prospective Case Series of 110 Patients. World Neurosurg. 105, 199–205 (2017).

5. Laios, K. The Pineal Gland and its earliest physiological description. Hormones  16, 328–330 (2017). 6. Macchi, M. M. & Bruce, J. N. Human pineal physiology and functional significance of melatonin. Front. Neuroendocrinol. 25, 177–195 (2004).