Wirusowe zapalenie wątroby typu B

Wirusowe zapalenie wątroby typu B jest wirusową chorobą zakaźną. Prowadzić może do marskości wątroby. Jest też czynnikiem ryzyka rozwoju nowotworu. Najskuteczniejszą profilaktykę stanowią szczepienia.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B – co to jest

Wirusowe zapalenie wątroby typu B ( WZW typu B) to choroba zakaźna. Wywoływana jest przez wirus HBV (Hepatitis B Virus ). Wirus HBV jest czynnikiem wywołującym ostre lub przewlekłe zapalenie wątroby które może prowadzić do marskości wątroby i rozwoju raka wątrobowokomórkowego.(HCC). U 8-20% osób z przewlekłym zapaleniem po 5 latach choroby dochodzi do marskości wątroby. Rak wątrobowokomórkowy może rozwinąć się na podłożu marskości lub na podłożu zapalenia wątroby bez marskości. HBV jest wirusem o potencjale onkogennym.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B – drogi zakażenia

Do zakażenia dochodzi przez kontakt z zakażoną krwią: poprzez sprzęt niejałowy skażony krwią osoby zakażonej np. sprzęt medyczny (igły i narzędzia chirurgiczne), poprzez kontakty seksualne z osobą zakażoną. Do zakażenia może także dojść w czasie porodu od zakażonej wcześniej matki na dziecko. Wirus HBV jest 100 razy bardziej zakaźny niż wirus HIV. Do zabiegów niemedycznych wiążących się z ryzykiem zakażenia należą: zabiegi kosmetyczne, fryzjerskie, percing, tatuowanie wykonane nieskutecznie wysterylizowanym sprzętem.

Grupy podwyższonego ryzyka zakażenia HBV to :

• osoby mające bliski kontakt z chorym na ostre lub przewlekłe WZW typu B (wspólne mieszkanie, partner seksualny)
• osoby poddawane;inwazyjnym procedurom diagnostycznym lub leczniczym,
• osoby leczone preparatami krwi lub poddawane hemodializie
• osoby mające wielu partnerów seksualnych
• osoby uzależnienie od narkotyków dożylnych
• osoby narażone zawodowo na kontakt z krwią i płynami ustrojowymi (pracownicy służby zdrowia, personel instytucji opiekuńczych, ratownicy medyczni)
• więźniowie.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B – objawy

Po zakażeniu wirus HBV może zostać wyeliminowany lub przetrwać w organizmie osoby zakażonej przez całe życie. Okres od zakażenia do wystąpienia objawów wynosi najczęściej 3-4 miesiące,a czasem nawet dłużej (do 6 m.cy). Zakażenie HBV może spowodować objawy ostrej choroby zapalnej lub wywołać jedynie niespecyficzne objawy typu zmęczenie, osłabienie, bóle mięśni, stany gorączkowe, bóle w prawym podżebrzu, zażółcenie skóry i twardówek. U połowy zakażonych nie występują żadne dolegliwości, a jedynym objawem uszkodzenia komórek wątrobowych jest podwyższenie aktywności enzymów wątrobowych (ALT,AST). Niestety nawet w bezobjawowych zakażeniach istnieje ryzyko rozwoju odległych powikłań : u 25% zakażonych bezobjawowo po okresie  dłuższym niż 6 miesięcy może dojść do zapalenia przewlekłego, a następnie marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego. U części chorych przebieg choroby ma przebieg fazowy: naprzemiennie występują  fazy z aktywnym zapaleniem w wątrobie oraz fazy  małej aktywności choroby.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B – rozpoznanie

Podstawę diagnostyki laboratoryjnej zapalenia wątroby t. B stanowi oznaczanie serologicznych markerów zakażenia  obecność antygenów wirusa HBV we krwi (HBsAg, HBeAg) oraz swoistych przeciwciał (anty-HBs Ab,  anty HBcAb,  anty HBeAb.) W początkowym okresie zakażenia ;możliwe jest wykrywanie DNA wirusa we krwi metodą PCR. Poszczególne badania mają zastosowanie w określonych kolejnych fazach zachorowania. W trakcie leczenia i monitorowania stanu pacjenta bada się także wskaźniki funkcji komórki wątrobowej i aktywność transaminaz (AST, ALT). Postęp stanu zapalnego i włóknienia w przebiegu zaplenia przewlekłego oceniany jest albo poprzez  biopsję wątroby lub metodą nieinwazyjną; badaniem elastograficznym.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B – leczenie

Celem leczenia jest całkowite wyeliminowanie wirusa. Ze względu na szczególne umiejętności wirusa- HBV „wkleja” swoje DNA w DNA osoby zakażonej, całkowite usunięcie materiału genetycznego wirusa z organizmu osoby zakażonej obecnie nie jest możliwe. Leczenie ma na celu maksymalne zahamowanie namnażania wirusa. Zanik lub znaczące zahamowanie namnażania wirusa powodują w większości przypadków: hamowanie postępu włóknienia wątroby oraz jego cofanie się, normalizację wskaźników biochemicznych uszkodzenia wątroby, zmniejszenie ryzyka rozwoju raka wątrobowokomórkowego, wydłużenie przeżywalności oraz poprawę jakości życia.

Profilaktyka wirusowego zapalenia wątroby typu B

Zapobieganie zakażeniom to przede wszystkim szczepienia ochronne a także rygorystyczne przestrzeganie zasad zapobiegania zakażeniom w opiece zdrowotnej, badanie dawców krwi i ograniczanie wskazań do podawania preparatów krwi, przestrzeganie zasad dezynfekcji i sterylizacji sprzętu wielorazowego użytku w gabinetach  fryzjerskich, kosmetycznych, tatuażu i innych miejscach gdzie wykonuje się zabiegi z przerwaniem ciągłości skóry,  stosowanie prezerwatyw podczas kontaktów seksualnych, unikanie ryzykowanych zachowań: dożylnego przyjmowanie narkotyków.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B – szczepienia

Szczepienia stanowią podstawowa i najskuteczniejszą metodę zapobiegania zakażeniom wirusowym zapaleniem wątroby typu B.Zgodnie z aktualnym programem szczepieniem obowiązkowemu szczepieniu podlegają

• noworodki i niemowlęta (pierwszą dawkę szczepionki podaje się w pierwszej dobie życia).
• uczniowie szkół medycznych lub innych szkół prowadzących kształcenie na kierunkach medycznych, którzy nie byli szczepieni przeciw WZW typu B;
• studenci uczelni medycznych lub innych uczelni, w których jest prowadzone kształcenie na kierunkach medycznych, którzy nie byli szczepieni przeciw WZW typu B;
• osoby wykonujące zawód medyczny narażone na zakażenie, które nie były szczepione przeciw WZW typu B;
• osoby szczególnie narażone na zakażenie w wyniku styczności z osobą zakażoną WZW typu B, które nie były szczepione przeciw WZW typu B;
• osoby zakażone wirusem zapalenia wątroby typu C;
• osoby w fazie zaawansowanej choroby nerek z filtracją kłębuszkową poniżej 30 ml/min oraz osoby dializowane.

Ponadto szczepienie jest zalecane:

• osobom, które ze względu na tryb życia lub wykonywane zajęcia są narażone na zakażenia związane z uszkodzeniem ciągłości tkanek lub poprzez kontakt seksualny;
• przewlekle chorym o wysokim ryzyku zakażenia nieszczepionym w ramach szczepień obowiązkowych;
• przewlekle chorym o wysokim ryzyku zakażenia: z chorobami przebiegającymi z niedoborem odporności, w tym leczonych immunosupresyjnie, chorym z cukrzycą i niewydolnością nerek;
• chorym przygotowywanym do zabiegów operacyjnych;
• dzieciom i młodzieży, nieobjętym dotąd szczepieniami obowiązkowymi;
• osobom dorosłym, zwłaszcza w wieku starszym.

Jednorazowo wykonany pełen 3 - dawkowy cykl szczepienia daje trwałe uodpornienie i poza szczególnymi wyjątkami nie wymaga podawania dawek przypominających . Na rynku dostępne są szczepionki przeciwko WZW t. B oraz skojarzone przeciwko WZW t. B i przeciwko WZW t. A. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest uodpornienie poprzez podanie swoistej immunoglobuliny- preparatu  zawierającego  duże stężenie przeciwciał anty-HBs. Metoda ta ma jednak swoje ograniczenia i daje odporność krótkotrwałą.

Źródła

1. Kowalska M. E., Kalinowski P., Bojakowska U. Profilaktyka wirusowego zapalenia wątroby typu B. Journal of Education, Health and Sport 2017;7(7):315-321.

2. Flisiak R. et al. Zalecenia Polskiej Grupy Ekspertów HBV dotyczące leczenia przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu B w 2018r. Hepatologia 2018; 18: 10 – 21.  

3. Małecka I., Wysocki J. Wirusowe zapalenie wątroby typu B – profilaktyka. Przewodnik lekarza 2001; 4 (5): 108 – 111.

4. Klamann J., Smiatacz T. Diagnostyka wirusowych zapaleń wątroby w praktyce lekarza pierwszego kontaktu. Forum Medycyny Rodzinnej 2016;10 (2): 66–72.

5. Program szczepień obowiązkowych na 2019 r.