Zespół Aspergera – co to jest, diagnostyka, przyczyny, objawy, leczenie i terapia

Zaliczany do spektrum autyzmu zespół Aspergera jest zaburzeniem rozwojowym. Leczenie polega na stosowaniu terapii, edukacji i treningów pod okiem specjalistów. Trzeba pamiętać, że zespół Aspergera nie jest chorobą, dlatego nie można go wyleczyć.

Zespół Aspergera – co to jest?

Zespół Aspergera jest zaburzeniem rozwojowym, zaliczanym do spektrum autyzmu. Po raz pierwszy został opisany przez austriackiego lekarza Hansa Aspergera w 1944 roku. Potocznie nazywany jest łagodną odmianą autyzmu, gdyż pod wieloma względami go przypomina. Odróżnia go prawidłowy rozwój mowy oraz intelekt, często nawet wyższy od przeciętnej. Ponadto, początek wystąpienia zmian jest późniejszy, bo pierwsze symptomy pojawiają się zwykle powyżej trzeciego roku życia. Zespół Aspergera bardzo trudno jest zdiagnozować u małych dzieci, gdyż we wczesnej fazie nie przejawiają one żadnych, niepokojących sygnałów. Rozwijają się prawidłowo, mówią, bawią się. Autyzm natomiast daje bardziej charakterystyczne objawy i to nawet u bardzo małych dzieci (często przed ukończeniem 1. roku życia). Rozwój umysłowy u dziecka z zespołem Aspergera jest prawidłowy, w przeciwieństwie do autyzmu dziecięcego (inaczej autyzmu wczesnodziecięcego). Wobec powyższego cierpiący na to zaburzenie mogą samodzielnie funkcjonować. Cechą wspólną autyzmu i Aspergera są trudności w satysfakcjonującej komunikacji i umiejętnościach społecznych. Zespół Aspergera u dziewczynek występuje rzadziej niż u chłopców, tak jak i autyzm dziecięcy. Osoby dorosłe z zespołem Aspergera uznawane są za ekscentryków, ponieważ mają problemy z nawiązywaniem relacji. Niezrozumienie w kontaktach z rówieśnikami powoduje frustrację, wycofywanie się i funkcjonowanie we własnym świecie, najczęściej robiąc to co sprawia przyjemność czyli realizacja pasji. Według szacunków w Polsce choruje ponad 300 tysięcy osób, a prognozy demograficzne wskazują, że tendencja wzrostowa będzie się utrzymywać ze względu na wydłużenie życia, starzenie się społeczeństwa i inne czynniki.

Zespół Aspergera - diagnostyka

Zespół Aspergera może zostać zdiagnozowany w każdym wieku, jednak najczęściej rozpoznaje się go u dzieci w wieku 6-8 lat, kiedy dziecko rozpoczyna wczesną edukację szkolną. Pojawienie się kilku objawów nie musi być jednoznaczne z zaburzeniem. W przypadku wystąpienia symptomów należy skonsultować się ze specjalistą: psychologiem, psychiatrą lub neurologiem. Holistyczne podejście do diagnozy odgrywa dużą rolę. Do siódmego roku życia zachowania dziecka mogą nie budzić podejrzeń rodziców, ale przejawy „innego funkcjonowania” dostrzegają nauczycielki przedszkola. Początek edukacji szkolnej jest punktem zwrotnym, to wtedy pojawiają się znaczące sygnały tzw. „niedopasowania w grupie”. Zaburzenia mowy nie są kryterium diagnostycznym gdyż dziecko z ZA najczęściej zaczyna mówić i czytać w podobnym wieku, co rówieśnicy. W pracy edukacyjnej i terapeutycznej bardzo istotne jest indywidualne podejście, gdyż każde dziecko jest inne. Specjaliści dostosują oddziaływania terapeutyczne tak, aby najlepiej pomóc w konkretnemu dziecku. Popularne są zajęcia z usprawniania sfery komunikacyjnej, umiejętności społecznych, integracji sensorycznej oraz terapia behawioralna. Niezwykle istotne jest zrozumienie przez rodziców i opiekunów trudności dziecka i wsparcie w codziennym funkcjonowaniu, aby w przyszłości mogłoby być pełnoprawnym członkiem społeczeństwa. Zespół Aspergera - przyczyny Podobnie, jak w przypadku autyzmu przyczyny zespołu Aspergera nie są znane, jednak zakłada się, że zaburzenie to ma charakter wielopłaszczyznowy. Wiadomo, że nie jest to choroba dziedziczna, ale można odziedziczyć skłonności do wystąpienia zaburzeń ze spektrum autyzmu. Jako potencjalne okoliczności wywołujące, lekarze wskazują czynniki genetyczne (mutacje genetyczne chromosomów: 3., 4., 7. i 11.), uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, poważne infekcje mózgu, urazy okołoporodowe lub w życiu płodowym oraz toksoplazmozę. Dodatkowo, szanse zachorowania wzrastają u dzieci ojców po 40. roku życia.

Zespół Aspergera - objawy

Pierwsze objawy zespołu Aspergera często są ignorowane, gdyż przypisuje się je trudnemu charakterowi dziecka. Zwykle symptomy dostrzegane są powyżej 3. roku życia, natomiast do tego momentu rozwój przeważnie wydaje się być prawidłowy. Wszystko zaczyna się w wieku przedszkolnym, gdy występuje niechęć aktywnego przebywania w grupie i włączania się w zabawę z innymi dziećmi. Zdarza się, że zaburzenia te zaczynają nasilać się z wiekiem (wyraźniejsze w wieku szkolnym) i dopiero wtedy maluch zaczyna być diagnozowany przez specjalistów (neurologa, psychologa lub psychiatrę), którzy mogą postawić rozpoznanie zespołu Aspergera. Oprócz niechęci przebywania z rówieśnikami i zabaw z nimi, pacjenci z rozpoznanym zespołem Aspergera nie lubią zmian w swym otoczeniu, reagują wtedy nerwowo są płaczliwe, niespokojne. Mogą mieć problemy z dostosowaniem się do obowiązujących zasad w grupie rówieśniczej, na podwórku. Takie dzieci najlepiej czują się w dobrze znanych sobie miejscach. U takich osób można zaobserwować też problemy z mową (jest ona sztywna, pedantyczna, nie rozumieją przenośni, opowiadanych żartów i wszystko odbierają dosłownie. Bardzo często nie odczytują niewerbalnych komunikatów (mimika i gesty). Unikają kontaktu wzrokowego, a dodatkowo przebywając z kimś w jednym pomieszczeniu zachowują tzw. bezpieczną odległość. Pacjenci z zespołem Aspergera mają zwykle wąskie, specyficzne zainteresowania, interesuje ich tylko jedna dziedzina, w której bardzo często bywają wybitnie uzdolnieni. Jako taką osobę wskazuje się Lionela Messiego, uznawanego za jednego z najlepszych piłkarzy w historii futbolu. Czasami chorzy wykazują umiejętność mechanicznego zapamiętywania (np. liczby, rozkłady jazdy komunikacji). Powyższe symptomy sprawiają, że dzieci odrzucane są przez otoczenie, gdyż nie są przez nich rozumiane i odwrotnie. Dorośli z zespołem Aspergera postrzegani są jako dziwacy, którzy nie potrafią funkcjonować w grupie, nawiązywać i podtrzymywać kontaktów rodzinnych i społecznych.

Zespół Aspergera - leczenie i terapia

Niestety do dziś nie udało się znaleźć lekarstwa lub metody, aby wyleczyć zespół Aspergera. Odpowiednie postępowanie może doprowadzić do pewnego ograniczenia negatywnych skutków objawów zaburzenia, przez co ułatwione jest ich funkcjonowanie w społeczeństwie. Po postawieniu diagnozy u dziecka, (zwykle potrzebujemy kilku miesięcy) stosuje się równolegle szereg oddziaływań terapeutycznych do których należą:

• Trening Umiejętności Społecznych (TUS)
• zajęcia z integracji sensorycznej (SI)
• usprawniania sfery komunikacyjnej
• uczestniczenie w psychoterapii behawioralno-poznawczej
• terapia metodą kognitywną (poznawczą).

Czasami do leczenia włącza się farmakologię, dziecko dostaje leki przeciwdepresyjne i neuroleptyczne. Zawsze podaje się je tylko w uzasadnionych przypadkach i pod nadzorem lekarza. Diagnoza zespołu Aspergera może być postawiona też u osób dorosłych, zwykle zaburzenia te nie wymagają leczenia, ale wymagają rozwijania umiejętności osobistych w kontaktach rodzinnych i społecznych. Istotne jest podejście, aby nie traktować zespołu Aspergera jako choroby. Osoby z zaburzeniem mogą żyć w szczęściu, funkcjonować na co dzień i rozwijać swoje pasje pod warunkiem, że ktoś pomoże im zrozumieć siebie i potrzeby innych.

Źródła:

1. Hoffman J. E., Objawy kliniczne i rozpoznawanie autyzmu i innych całościowych zaburzeń rozwojowych, Psychiatria po Dyplomie 2009; (6)3: 50-51.

2. Dąbrowska-Kaczorek M., Jeśli nie zespół Aspergera to co?; 2015.

3. Borkowska A., Zrozumieć świat ucznia z zespołem Aspergera; 2013.

4. Bryńska A., DSM-V i zaburzenia ze spektrum autyzmu - czy to koniec historii zespołu Aspergera? Psychiatria po Dyplomie, 2015; (1)

5. Grand C. [przekł. Bilik A.], Autyzm i zespół Aspergera, 2012.