Co to jest ciąża pozamaciczna?

Ciąża pozamaciczna inaczej nazywana ektopową, to stan w którym dochodzi do nieprawidłowego zagnieżdżenia zarodka, poza jamą macicy. Występuje ona w przypadku 1 – 2% wszystkich ciąż. W warunkach prawidłowych po zapłodnieniu, do którego dochodzi w jajowodzie, zarodek w ciągu 2-3 dni przemieszcza się do jamy macicy. Tam zagnieżdża się w błonie śluzowej, co umożliwia wytworzenie wydolnego łożyska i dalszy właściwy rozwój. Bardzo rzadko do zagnieżdżenia może dojść zanim zarodek przedostanie się do jamy macicy i wówczas implementuje się on w jajowodzie, rzadziej w jajniku, jamie brzusznej, bliźnie po cięciu cesarskim czy szyjce macicy. Rozwój zarodka poza jamą macicy nie jest prawidłowy. Co więcej, jego wzrost w innych lokalizacjach stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia matki. Nierozpoznana ciąża pozamaciczna jest najczęstszą przyczyną zgonu kobiet w pierwszym trymestrze ciąży. W związku z tym niezwykle ważne jest jej wykrycie na możliwie najwcześniejszym etapie co pozwala na skuteczne leczenie.

Ciąża pozamaciczna - przyczyny

Wystąpienie ciąży pozamacicznej jest związane głównie z nieprawidłowym przemieszczaniem się zarodka w jajowodzie. Dlatego częściej dochodzi do niej u kobiet, które z różnych przyczyn przebyły operację jajowodów lub stan zapalny w ich obrębie. Zrosty będące powikłaniem uszkodzenia jajowodu zaburzają jego drożność uniemożliwiając lub opóźniając wędrówkę zarodka do macicy. Do rozwoju ciąży pozamacicznej predysponuje także przebyte zakażenie Chlamydia trachomatis i dwoinką rzeżączki oraz zapalenie narządów miednicy mniejszej. Zwiększone ryzyko ponownego rozwoju ciąży pozamacicznej występuje u kobiet, u których była ona rozpoznana w przeszłości i leczona zachowawczo. Do ciąży pozamacicznej relatywnie częściej dochodzi u kobiet stosujących antykoncepcyjne wkładki wewnątrzmaciczne oraz metody antykoncepcji hormonalnej oparte na samych progestagenach.

Ryzyko nieprawidłowej implantacji zarodka jest zwiększone również w przypadku zastosowania technik wspomaganego rozrodu. Wzrasta ono zarówno przy leczeniu niepłodności metodą zapłodnienia pozaustrojowego, jak i hiperstymulacji jajeczkowania. W tym wypadku może dojść także do tzw. ciąży heterotopowej czyli jednoczesnego rozwoju ciąży prawidłowej umiejscowionej w jamie macicy i ektopowej. Przyczyny wzrostu ryzyka przy stosowaniu technik wspomaganego rozrodu nie są wyjaśnione jednak pewne jest, że ciąże powstałe w wyniku ich zastosowania powinny być ściśle monitorowane.  

Ciąża pozamaciczna – objawy

Początkowo ciąża pozamaciczna nie powoduje charakterystycznych objawów, co zdecydowanie utrudnia jej rozpoznanie. Kobieta może uskarżać się na zmęczenie, bóle głowy czy nudności, ale są to objawy niespecyficzne, towarzyszące prawidłowej ciąży i wielu innym sytuacjom klinicznym. Klasycznie opisuje się współistnienie bólu brzucha, opóźnionego krwawienia miesiączkowego oraz nieregularnych krwawień z macicy. Jednak na wczesnym etapie ciąży mogą być one skąpo wyrażone lub nawet niezauważalne. Objawy występują, dopiero gdy w wyniku rozwijania się ciąży pozamacicznej np. w jajowodzie dojdzie do jej pęknięcia co może spowodować masywny, bezpośrednio zagrażający życiu krwotok. Pojawienie się u ciężarnej nagłego, bardzo silnego bólu brzucha z szybkim pogorszeniem stanu ogólnego, zasłabnięciem, spadku ciśnienia tętniczego krwi, przyspieszenie oddechu i tętna wymaga niezwłocznego wezwania pogotowia ratunkowego.  

Czy test ciążowy wykryje ciążę pozamaciczną?

Zarówno w ciąży wewnątrzmacicznej, jak i pozamacicznej test ciążowy będzie dodatni. Nie ma możliwości wykrycia ciąży ektopowej w wykonywanym samodzielnie teście ciążowym. Jeśli test ciążowy z moczu jest dodatni i występują niepokojące objawy, takie jak bóle brzucha, bóle okolicy krzyżowej, krwawienia z dróg rodnych, należy zgłosić się pilnie do lekarza. Niepęknięta ciąża pozamaciczna najczęściej jest rozpoznawana podczas wykonywanego badania ultrasonograficznego (USG). Nieuwidocznienie pęcherzyka ciążowego w jamie macicy zawsze powinno nasuwać podejrzenie ciąży ektopowej. Pomocne może być także oznaczanie stężenia gonadotropiny kosmówkowej (hCG), hormonu produkowanego przez rozwijające się łożysko, we krwi matki. Tempo wzrostu poziomu tego hormonu w ciąży pozamacicznej jest wolniejsze niż w ciąży prawidłowo umiejscowionej. Trudności w ustaleniu rozpoznania mogą wymagać oceny podczas kilku kolejnych wizyt (ginekolog). W rzadkich sytuacjach konieczna jest diagnostyka laparoskopowa.

Ciąża pozamaciczna – leczenie

Ciąża pozamaciczna nie rozwija się prawidłowo i stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia matki.. Większość jednak wymaga leczenia farmakologicznego lub operacyjnego. Leczenie farmakologiczne jest związane z mniejszym ryzykiem uszkodzenia jajowodu i uniknięciem powikłań związanych z zabiegiem operacyjnym. Jeśli jednak ciąża pozamaciczna będzie się rozwijała i zostanie późno rozpoznana to takie leczenie nie może być zastosowane. Leczenie chirurgiczne odbywa się najczęściej metodą laparoskopową, bez konieczności otwierania jamy brzusznej. Jeżeli istnieje taka możliwość, preferowane jest zachowanie jajowodu. W niektórych sytuacjach może być jednak konieczne jego usunięcie, co wiąże się z pogorszeniem prognozy zajścia w kolejną ciążę. Sposób postępowania jest uzależniony od miejsca zagnieżdżenia ciąży i momentu jej rozpoznania, a także od stanu zdrowia pacjentki. Jeżeli dojdzie do powikłania w postaci pęknięcia i krwotoku niezbędne jest leczenie operacyjne w trybie nagłym.

Źródła:

1. Grzegorz H. Bręborowicz. Położnictwo i ginekologia. Wydawnictwo lekarskie PZWL. Warszawa 2016. ISBN 978-83-200-4997-5
2. Katarzyna Pniewska-Undro, Dariusz Wydra, Anna Abacjew-Chmyłko. Leczenie zachowawcze ciąży ektopowej. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017 tom 2, nr 1, strony 16–21. ISSN 2451–0122
3. Aneta Słabuszewska-Jóźwiak, Michał Ciebiera, Grzegorz Jakiel. Ciąża pozamaciczna – czy nadal jest to stan naglący? Postępy Nauk Medycznych, t. XXVII, nr 8, 2014
4. Poonam Rana, Imran Kazmi, Rajbala Singh et al. Ectopic Pregnancy: A Review. Arch Gynecol Obstet. 2013 Oct; 288(4): 747-57. 
5. Laura L Marion, George Rodney Meeks. Ectopic Pregnancy: History, Incidence, Epidemiology, and Risk Factors. Clin Obstet Gynecol. 2012 Jun;55(2):376-86. 
6. Nicole Yoder, Reshef Tal, J Ryan Martin. Abdominal Ectopic Pregnancy After in Vitro Fertilization and Single Embryo Transfer: A Case Report and Systematic Review.  Reprod Biol Endocrinol. 2016 Oct 19;14(1):69.