Paracetamol w ciąży – bezpieczne dawkowanie dla zdrowia matki i dziecka

Ciąża jest szczególnym czasem w życiu kobiety. Musi ona wówczas dbać zarówno o swoje zdrowie, jak i nienarodzonego dziecka. Przyjmowane przez nią leki powinny być konsultowane z lekarzem ginekologiem prowadzącym ciążę. Czy jednak zażywanie od czasu do czasu leków przeciwbólowych musi być zgłaszane lekarzowi? Wiele ciężarnych z powodu odczuwania różnych dolegliwości zażywa paracetamol w ciąży. Czy jest to bezpieczny lek?

Powszechnie znany lek przeciwbólowy – paracetamol

Już w latach 80. XIX wieku badano zastosowanie leków przeciwgorączkowych w leczeniu pacjentów. Początkowo stosowano anilinę, ale wykazywała ona wysoką toksyczność. Zastąpiono ją jej pochodną, acetanilidem, ale i on nie był odpowiedni do leczenia ludzi, a następnie kolejną – p-etoksyacetanilid, znaną jako fenacetyna. Badano różnego rodzaju pochodne aniliny, aż w końcu odkryto jeden z pozostałych produktów biotransformacji fenacetyny. Powstał wówczas związek N-acetylo-p-aminofenol, znany pod nazwą paracetamol. Miało to miejsce w 1893 roku, ale dopiero ponad 50 lat później potwierdzono jego przeciwbólowe działanie. Paracetamol wprowadzono na rynek leków dopiero w latach 50. XX wieku w USA. W Polsce stało się to stosunkowo niedawno, bo w latach 90. Był alternatywą do stosowania aspiryny, kiedy u pacjentów występowały przeciwwskazania do jej stosowania.

Już od ponad 40 lat paracetamol jest powszechnie stosowany w leczeniu bóli różnego pochodzenia – zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Ma działanie przeciwbólowe oraz przeciwgorączkowe, ale nie wykazuje przeciwzapalnego.

O powszechności i popularności paracetamolu jako leku przeciwbólowego, właściwie pierwszego wyboru, niech świadczy to, że od momentu wprowadzenia go na rynek w Polsce zarejestrowano około 700 różnych preparatów z nim w składzie. Zdecydowana większość z nich zaliczana jest do grupy leków OTC – Over The Counter, czyli dostępnych bez recepty. Jednym z najbardziej znanych, zawierających paracetamol, na polskim rynku farmaceutycznym jest APAP.

Czy paracetamol jest lekiem bezpiecznym dla ciężarnych?

Według Food and Drug Administration (FDA) paracetamol zalicza się do leków kategorii B, a Australian Drug Evaluation Committee do A. Oznacza to, że jest bezpieczny zarówno dla kobiet w ciąży, jak i noworodków czy dzieci.

Według FDA grupa leków B oznacza wszystkie farmaceutyki, w przypadku których badania na zwierzętach nie wykazały ryzyka dla płodu, lecz nie potwierdzono tego u kobiet w ciąży. Natomiast kategoria A opisuje leki, które były stosowane w badaniach kontrolowanych przeprowadzonych u ciężarnych i nie wykazały szkodliwego działania na płód. FDA określa, że paracetamol zalicza się do kategorii B w każdym z trzech trymestrów ciąży.

Przy leczeniu ciężarnych należy brać pod uwagę skuteczność działania dobranych leków z tym, aby nie zaszkodzić dziecku. Wiedza dotycząca bezpieczeństwa stosowania środków przeciwbólowych może okazać się kluczowa dla przyszłych matek i ich dzieci. Kobiety w ciąży w większości przypadków (ponad 95 proc. odpowiedzi w ankiecie przeprowadzonej na przełomie stycznia i lutego 2020 roku) wskazały paracetamol jako najbezpieczniejszy lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy.

Jednak nie oznacza to, że mogą przyjmować go bez przeszkód i obaw o zdrowie własne i nienarodzonego dziecka. Przeprowadzono bowiem badania na ciężarnych szczurzycach, które wykazały pojawienie się u zarodków antyandrogennego działania w przypadku zastosowania dawki większej od 3 do 7 razy w porównaniu do zalecanej u ludzi. Pojawiają się doniesienia o możliwym związku między zażywaniem paracetamolu w ciąży, zwłaszcza pomiędzy 20 a 30 tygodniem, a późniejszym zachorowaniem dziecka na astmę lub epizodami uczuleniowymi w wieku przedszkolnym.  

Oficjalnie paracetamol jest dopuszczony do stosowania w czasie ciąży, ale jedynie w sytuacjach, gdy jest to klinicznie uzasadnione. Nie wykazuje toksycznego działania dla płodu i nie powoduje powstania wad wrodzonych. Natomiast wyniki badań epidemiologicznych dotyczących rozwoju układu nerwowego u dzieci, które były narażone na działanie paracetamolu, nie są jednoznaczne.

Jak działa paracetamol?

Wiadomo, że paracetamol ma działanie przeciwbólowe, ale w jaki sposób wpływa na organizm kobiety w ciąży? Podobnie jak u każdego innego pacjenta zatrzymuje biosyntezę prostaglandyn, dzięki temu hamuje aktywność cyklooksygenazy kwasu arachidonowego w ośrodkowym układzie nerwowym. Jego zażywanie nie powoduje uszkodzenia błony śluzowej żołądka, nie ma wpływu na agregację płytek krwi, czyli nie prowadzi do ich zlepiania się, co mogłoby skutkować osadzaniem się ich w ścianach naczyń krwionośnych i powstaniem zatorów.

Paracetamol szybko się wchłania i jest metabolizowany w wątrobie. Prawie całkowicie wydalany jest z moczem, co zwykle następuje w ciągu 24 godzin od przyjęcia leku. Przenika on przez łożysko u kobiet w ciąży.

Po zażyciu paracetamolu trzeba odczekać mniej więcej godzinę, by odczuć zmniejszenie nasilenie bólu i spadek temperatury ciała. Stosowany jest on w leczeniu i uśmierzaniu bólu różnego pochodzenia, raczej o umiarkowanym nasileniu.

Jak dawkować paracetamol w ciąży?

Zalecane jest podawanie paracetamolu kobietom w ciąży jedynie wtedy, gdy to konieczne i jednocześnie stosuje się najmniejszą skuteczną zalecaną dawkę, przez możliwie jak najkrótszy okres. Jednorazowo możliwe jest przyjęcie 2 tabletek, czyli 1 grama paracetamolu. Po 4 godzinach dawkę można powtórzyć, ale tylko wtedy, gdy pojawiły się ponownie dolegliwości bólowe.

Decyzję, czy przyjąć paracetamol powinien podjąć lekarz prowadzący, który jest w stanie na podstawie stanu ogólnego pacjentki i przeprowadzonych badań ocenić potencjalne korzyści terapeutyczne, ale i oszacować ryzyko dla nienarodzonego dziecka. Szczególnie jeśli chodzi o zażywanie leków przeciwbólowych w pierwszym trymestrze ciąży. 

 Bibliografia:

https://enel.pl/enelzdrowie/zdrowie/paracetamol-wlasciwosci-dawkowanie-przeciwwskazania-objawy-zatrucia

 http://openin.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=118:mangiferyna-aktywny-biologicznie-ksanton-z-mango-i-nie-tylko-2&Itemid=115

https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/249747

http://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/200802_Farmacja_003.pdf