Dziurawiec zwyczajny - poznaj jego właściwości!

Dziurawiec to jedno z najpopularniejszych ziół, które ma szerokie zastosowanie z uwagi na swoje właściwości lecznicze. Pomaga nie tylko w przypadku problemów trawiennych, chociaż najbardziej znany jest jako zioła na wątrobę. Bywa także pomocny w łagodzeniu depresji czy stanów lękowych, stosowany może być zewnętrznie.

Mamy siedem gatunków dziurawca, do których należą między innymi dziurawiec skąpolistny, kosmaty, rozesłany, zwyczajny, skrzydełkowaty czy czteroboczny. 

Najpopularniejszy jest dziurawiec zwyczajny, rosnący w miejscach suchych i słonecznych.  

Kwiaty dziurawca są żółte, a jego składnikiem jest hiperycyna, związek o intensywnej czerwonej barwie, który barwi nalewki i napoje przyrządzane z dodatkiem dziurawca.  

Charakterystyczną cechą tej rośliny są liście, które, jeśli oglądamy je pod światło, wyglądają tak, jakby miały dziurki (stąd nazwa). Miejsca, przez które prześwieca światło, to komórki wypełnione olejkami eterycznymi, silnie je załamującymi. 

Dziurawiec zwyczajny zwany jest także “świętojańskim zielem”, ponieważ zakwita około 24 czerwca, kiedy przypada święto Jana Chrzciciela.  

Dziurawiec – właściwości 

Dziurawiec zwyczajny zawiera związki antranoidowe, flawonoidy (rutyna, kwercetyna), hiperycynę, pseudohyperycynę, garbniki katechinowe, fitosterole, cholinę, olejek eteryczny, witaminy oraz sole mineralne. 

Ze względu na składniki, które zawiera, dziurawiec działa przeciwbiegunkowo, bakteriostatycznie, przeciwkrwotocznie, moczopędnie oraz ma właściwości uszczelniające naczynia krwionośne.

Składniki dziurawca sprawiają także, że ma on właściwości przeciwskurczowe i uspokajające. Poprawia nastrój i samopoczucie. 

Ze względu na swoje właściwości lecznicze dziurawiec jest składnikiem wielu produktów leczniczych, na przykład płynu Intractum Hiperici, zalecanego w łagodnych zaburzeniach nastroju, czy Succus Hyperici, stosowanego w niestrawności.  

Jest także składnikiem Gastrocholu i Normogranu oraz mieszanki Cholagoga, stosowanej przy niedostatecznym wydzielaniu żółci, a także takich produktów jak Herbogastrin i krople żołądkowe Guttae stomachicae.  

W jakich dolegliwościach stosować dziurawiec? 

Główne zastosowanie dziurawca dotyczy chorób układu pokarmowego. Dziurawiec jest znany jako zioła na wątrobę, jest składnikiem mieszanek stosowanych przy dolegliwościach wątroby, woreczka żółciowego czy żołądka. Bywa pomocy przy biegunce i bólach brzucha. 

Jednak to nie jedyne jego zastosowanie. Pomaga także w dolegliwościach związanych z okresem przekwitania i przy bolesnych miesiączkach, może wspomagać kurację stosowaną w przypadku depresji. Zaleca się podawanie naparu z dziurawca przy moczeniu nocnym, stanach lękowych czy nerwicach, ma bowiem działanie uspokajające. Pobudza także apetyt. 

Dziurawiec jest także zalecany przy nadciśnieniu tętniczym, w stanach zapalnych nerek, pęcherza moczowego, w robaczycy, w migrenowych bólach głowy. Jest dobrym środkiem wykrztuśnym, dlatego można go zastosować w przypadku przeziębienia i kaszlu. 

Wyciągi z dziurawca lub maści, których jest składnikiem, pomagają w leczeniu owrzodzeń żylakowych, trudno gojących się ran czy oparzeń, a także blizn i miejsc pozbawionych pigmentu. Napar z dziurawca może być także stosowany do płukania gardła i jamy ustnej. 

Po jakim czasie działa dziurawiec? Jak w przypadku każdego produktu ziołowego, aby zauważyć skutki jego działania, potrzeba czasu i systematycznego stosowania, przynajmniej przez kilka tygodni. 

Olejek z dziurawca, herbatka czy nalewka? 

Można kupić dziurawiec suszony, ale można nazbierać go samodzielnie. Najlepiej robić to w okresie jego kwitnienia, obcinając około 10 cm nad ziemią (po kilku tygodniach odrośnie, więc zbiory można powtórzyć). Zbierać można dziurawiec zwyczajny rosnący dziko na łąkach, polach, nieużytkach czy obrzeżach lasów lub można wysiać go w ogródku. Zbiera się suszone ziele razem z kwiatami, najlepiej wtedy, gdy jest sucho.  

Po zebraniu kwiaty dziurawca i całe ziele suszymy rozłożone w przewiewnym i zacienionym miejscu, a potem należy je umieścić w zamkniętym opakowaniu. Przyrządzać można z niego naprawy, popularnie zwane herbatkami, nalewki lub olejki. 

Napar jest najprostszy w przygotowaniu, polega bowiem na zalaniu ziół wrzącą wodą i pozostawieniu na 15-20 minut pod przykryciem. Po odcedzeniu można go pić, najlepiej pół godziny przed posiłkiem. Napar jest nietrwały, dlatego najlepiej przyrządzać go zawsze tuż przed użyciem. 

Składnikiem nalewki jest alkohol. Według jednego z przepisów należy około 100 gram kwiatu dziurawca włożyć do słoika i zalać pół litrem spirytusu i 200 mililitrami wody. Nalewkę należy odstawić na dwa tygodnie, co jakiś czas wstrząsając, aby jej składniki lepiej się połączyły.  

Według innego przepisu na nalewkę dziurawcową potrzeba 50 gram kwiatu dziurawca, 5 gram bylicy i 2 oparzone mandarynki. Całość zalewa się litrem białego wina i 50 gramami koniaku. Gdy jest gotowa, należy ją przecedzić, a potem przelać do ciemnego naczynia i stosować dwa razy dziennie po łyżce, popijając wodą. 

Gdy przygotowujemy olejek z dziurawca, najpierw zalewamy 100 gramów kwiatu dwoma łyżeczkami wódki, a po piętnastu minutach do słoika wlewamy pół litra podgrzanego oleju słonecznikowego lub lnianego, albo oliwy z oliwek. W tym przypadku naczynie trzeba wystawić na 10 dni na słońce, także co jakiś czas je wstrząsając. Gdy płyn jest gotowy, przecedzamy go i wlewamy do ciemnych butelek. 

Olejek z dziurawca ma zastosowanie zewnętrzne, ponieważ bardzo dobrze wpływa na skórę, wzmacnia ją, wygładza i regeneruje. Nadaje się zwłaszcza do skóry przesuszonej, ale także trądzikowej i ze zmianami ropnymi, gdyż ma właściwości przeciwbakteryjne. 

Taki olejek można stosować na stawy, kręgosłup czy na żylaki. Pomaga przy stłuczeniach, leczeniu blizn i odleżyn, jest dobry na włosy. 

Olejek z dziurawca może być przydatny do wykonywania masaży leczniczych, można nim nacierać bolące miejsca, a także leczyć niewielkie oparzenia słoneczne, także u dzieci. 

Jednocześnie trzeba jednak pamiętać o tym, że w trakcie stosowania kuracji z udziałem dziurawca, zarówno zewnętrznej jak i wewnętrznej, nie można się opalać. Zbyt długie działanie promieni słonecznych w tym czasie może spowodować poparzenie skóry.  

Olejek z dziurawca jest także niewskazany w przypadku nadwrażliwości na jego składniki, nie zaleca się go także do leczenia intensywnie krwawiących ran. 

Warto także podkreślić, że składnik dziurawca- hiperycyna dobrze rozpuszcza się w alkoholu i w tłuszczach, na przykład w oleju, ale nie w wodzie. Dlatego napary z dziurawca można pić bezpiecznie, w każdej rozsądnej ilości, natomiast wyciągi na bazie alkoholu trzeba ograniczać. Trzeba pamiętać, że nalewka z dziurawca na depresję to lek, a nie napój, który można przyjmować w nieograniczonych ilościach. 

Nalewka z dziurawca na bazie alkoholu jest także niewskazana dla osób, które cierpią na uszkodzenie wątroby lub nerek albo mają wysoka gorączkę. 

Źródła:  

Gumowska I., Deptane po drodze, Wydawnictwo PTTK “Kraj”, Warszawa 1989 
Strzałkowska W., Z Ireną Gumowską rozmowy przy stole, Wydawnictwo Watra, Warszawa 1990 
Leksykon ziół, część 1, Wydawnictwo Agora, 2016