Poznaj ksylitol, czyli zdrowy zamiennik cukru

Ksylitol jest jednym z najbardziej popularnych i bardzo często stosowanych zamienników cukru. Występuje naturalnie w warzywach i owocach, jednak na skalę przemysłową otrzymywany jest na drodze chemicznej. Jest składnikiem takich produktów, jak gumy do żucia czy cukierki. Ksylitol charakteryzuje się korzystnym oddziaływaniem na organizm, a skutki uboczne jego stosowania występują niezwykle rzadko.

Ksylitol - co to jest?

Ksylitol, nazywany także cukrem brzozowym, jest substancją słodzącą należącą do polioli, czyli wielowodorotlenowych alkoholi cukrowych. W przemyśle spożywczym wykorzystywany jest również jako: emulgator, stabilizator, substancja pochłaniająca wilgoć i środek zagęszczający. Na skalę przemysłową otrzymywany jest syntetycznie. W naturze znajduje się w takich owocach jak: śliwki, truskawki czy maliny oraz w warzywach: kalafiorze, szpinaku, sałacie, cebuli i marchewce. Jest składnikiem: gum do żucia, cukierków, cukierków miętowych, produktów przeznaczonych dla diabetyków czy produktów do pielęgnacji jamy ustnej. Wyglądem ksylitol zbliżony jest do cukru: jest to biały i krystaliczny proszek bez zapachu. Jego słodkość jest porównywalna z sacharozą.

Ksylitol – właściwości

Ksylitol charakteryzuje się stabilnością w wysokich temperaturach, może być zatem wykorzystywany do pieczenia, nie ulega procesowi karmelizacji i wykazuje dobrą rozpuszczalność w wodzie. Charakterystyczną cechą ksylitolu jest efekt chłodzenia. Z dietetycznego punktu widzenia ksylitol jest niskokalorycznym zamiennikiem cukru wskazanym szczególnie osobom chorującym na cukrzycę, gdyż w jego metabolizmie nie bierze udziału insulina, spowalnia opróżnianie żołądka i ma niski indeks glikemiczny. Wspomaga rozwój prawidłowej mikroflory jelitowej dlatego uznawany jest za prebiotyk. Badania kliniczne wykazały skuteczność ksylitolu w profilaktyce próchnicy, dzięki temu, że ksylitol mając odczyn zasadowy przywraca równowagę zasadowo – kwasową w jamie ustnej, zmniejsza adhezję ( przyleganie) bakterii do powierzchni zębów i hamuje wzrost bakterii odpowiedzialnych za formowanie płytki nazębnej. Warto jednak zauważyć, że w badaniach analizie poddano działanie ksylitolu jako składnika gum, syropów i past do zębów, a nie jako części pokarmu. Stwierdzono z kolei, że ksylitol podawany w postaci tabletek nie działa ochronnie na zęby.

Naukowcy dowiedli również, że stosowanie ksylitolu przez matki znacząco zmniejsza ryzyko próchnicy u ich dzieci w wieku 19 – 31 miesięcy. Ksylitol bierze też udział w utrzymaniu równowagi wapniowo – fosforanowej w ślinie, co przekłada się pozytywnie na mineralizację szkliwa. Zwiększa przyswajanie wapnia, przez co zalecany jest w diecie osób zagrożonych oraz dotkniętych osteoporozą. Cukier brzozowy stymuluje produkcję śliny, co szczególne ważne jest dla osób starszych. Ksylitol charakteryzuje się także właściwościami: przeciwgrzybiczymi i przeciwbakteryjnymi (hamuje wzrost paciorkowców, patogenów układu oddechowego odpowiedzialnych za rozwój zapalenia ucha środkowego), dzięki czemu może być stosowany pomocniczo w grzybicy, infekcjach i stanach zapalnych (ucha środkowego i dziąseł). W przypadku działania przeciwgrzybiczego w stosunku do Candida efekt zależny jest od mikrobiotioty jelitowej. Badania wskazują, że ksylitol może obniżać stężenie cholesterolu całkowitego i jego frakcji LDL.

Ksylitol – kalorie

Ksylitol dostarcza o 40% mniej kalorii niż sacharoza (biały cukier). 1 g ksylitolu to źródło 2,4 kcal.  Natomiast indeks glikemiczny ksylitolu wynosi 8, co czyni z niego idealny zamiennik cukru dla diabetyków.

Ksylitol – efekty uboczne

Ksylitol na ogół jest dobrze tolerowany. Są jednak nieliczne osoby, u których ksylitol może prowadzić do wystąpienie bólów brzucha, wzdęć, dyskomfortu i biegunek. Ze względu na to, że są to rzadkie oraz nieliczne przypadki nie została ustalona dawka dopuszczalnego dziennego spożycia ksylitolu.

Źródła:

1. Grembecka M. Ksylitol – rola w diecie oraz profilaktyce i terapii chorób człowieka. Bormat. Chem. Toksykol. 2015; 3: 340 – 343. 
2. Kalemba – Drożdż M. Ksylitol – fakty i mity. Czy to substancja prozdrowotna, czy tylko chwyt marketingowy. Public Health Forum 2018; 45 (2): 95 – 99. 
3. Vasilescu R. et al. Sweeteners and metabolic diseases: xylitol as a new player. Proc. Rom. Acad. Series B. 2011; 2: 125 – 128. 
4. Chukwuma Ch. I., Islam M. S. Xylitol: One Name, Numerous Benefits. Springer International Publishing, Switzerland 2016.