Czym jest złamanie kompresyjne kręgu i dlaczego powstaje?

Złamanie kompresyjne to szczególny typ złamania, do którego może dojść w obrębie kręgosłupa. Przy takim złamaniu trzon kręgu ulega zmiażdżeniu i obniża się jego wysokość. Krąg jest zgnieciony, zapadnięty.

Tego typu złamania najczęściej występują tak zwanym przejściu piersiowo-lędźwiowym, czyli ostatnich kręgach piersiowych (Th10, Th11, Th12) i/lub pierwszych lędźwiowych (L1, L2). Drugą główną lokalizacją złamań kompresyjnych jest odcinek piersiowy kręgosłupa. W tej okolicy często złamaniu ulega kilka sąsiadujących kręgów.

Najczęstszą przyczyną tego typu złamań jest osteoporoza, która osłabia jakość tkanki kostnej. U osób dotkniętych tą chorobą nawet niewielki uraz, dźwignięcie cięższego przedmiotu, a czasami tylko gwałtowne skręcenie tułowia lub lekki upadek na pośladki, czy wyprostowane kończyny może doprowadzić do złamania. Są to tak zwane złamania niskoenergetyczne.

Oczywiście złamania kompresyjne mogą powstać w przypadkach całkowicie zdrowego kręgosłupa u osób młodych. Jednak do ich powstania niezbędna jest większa siła urazu (złamania wysokoenergetyczne) i jej odpowiednie ukierunkowanie w osi kręgosłupa. Tego typu złamania są rzadziej spotykane i związane są dużymi urazami.

Czynniki ryzyka złamań kompresyjnych kręgosłupa

Do czynników ryzyka złamań kompresyjnych kręgosłupa należy zaliczyć przede wszystkim osteoporozę wraz ze wszystkimi mającymi na nią wpływ uwarunkowaniami (płeć żeńska, starszy wiek, małą masę ciała, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, niedobór wapnia, witaminy D oraz hormonów płciowych – szczególnie kobiet po menopauzie, uwarunkowania genetyczne, przewlekłe stosowanie leków steroidowych).

Inną przyczyną tego typu złamań występujących przy niewielkiej sile lub zupełnie bez urazu, są przerzuty nowotworowe do kręgosłupa. Najczęściej w tę okolicę przerzuty daje rak piersi, płuca, prostaty czy nerki.

Do złamań kompresyjnych kręgosłupa może dochodzić także u młodych osób, bez chorób zmniejszających wytrzymałość kości, ale wówczas jest to rezultat poważnych, wysokoenergetycznych urazów, jak w wypadkach komunikacyjnych czy upadkach z dużej wysokości.

Objawy złamania kompresyjnego kręgosłupa

Podstawowym objawem złamania kompresyjnego jest ból kręgosłupa występujący bezpośrednio po urazie. Ból najczęściej nasila się podczas ruchów, najmniejszy jest w pozycji leżącej (często w tej pozycji nie występuje w ogóle). Ból może być opasujący z promieniowaniem do klatki piersiowej.

Niektóre ze złamań kompresyjnych, szczególnie towarzyszące innym złamaniom, nie dają pacjentowi żadnych objawów (tzw. złamania nieme) i są wykrywane przypadkowo.

Rozpoznanie złamań kompresyjnych kręgosłupa

Lekarz ortopeda zbiera wywiad – w kierunku mechanizmu urazu, rodzaju objawów oraz w kierunku występowania osteoporozy, następnie przeprowadzane jest badanie kliniczne – lokalizacja bólu i stopień jego nasilenia.

Podstawowym badaniem diagnostycznym pomocnym przy wykrywaniu złamań kompresyjnych kręgosłupa jest badanie RTG. W przypadkach wątpliwych do doprecyzowania rozpoznania służyć może badanie CT (szczególnie u osób młodych), a w przypadku konieczności potwierdzenia czy złamanie jest świeże – badanie MRI. W przypadku podejrzenia złamania na podłożu przerzutów nowotworowych należy pacjenta zaopatrzyć i skierować na dalszą diagnostykę do poradni onkologicznej.

Należy pamiętać, aby u osób starszych po różnego typu urazach związanych z osiowym przenoszeniem sił (upadek na pośladki, kończyny dolne, lub trudne do określenia urazy – chorzy samotni) należy wykonywać badanie RTG kręgosłupa lędźwiowego nawet przy bardzo nikłych dolegliwościach prezentowanych przez pacjenta.

Leczenie złamań kompresyjnych kręgosłupa

W przypadku typowych niskoenergetycznych złamań kompresyjnych kręgosłupa na tle osteoporozy stosuje się odpoczynek, leki przeciwbólowe stosowane w miarę potrzeby, gorsety ortopedyczne różnego typu (w zależności od wysokości złamania) niektóre metody fizjoterapeutyczne. Postępowanie uzależnione jest od rodzaju i miejsca złamania, ale też od ogólnego stanu pacjenta. Podstawowy czas leczenia trwa 6 tygodni.

W razie braku poprawy po 6 tygodniach, lub w przypadkach większych deformacji trzonów kręgowych zastosowanie znajduje leczenie operacyjne – kyfoplastyka (podniesienie kręgu i odtworzenie jego prawidłowej wysokości lub wertebroplastyka (podawanie cementu do trzonu kręgowego co ma zablokować jego dalsze obniżanie się i dać efekt przeciwbólowy) W przypadku złamań wysokoenergetycznych – tzw. wybuchowych po dużych urazach często konieczne jest pierwotne leczenie operacyjne – stabilizacja kręgosłupa. Typowe złamanie kompresyjne goi się od 4 do 6 miesięcy. Liczymy tu łącznie czas niezbędny do uzyskania zrostu i okres rehabilitacji.

Niestety złamania kompresyjne kręgosłupa pozostawiają trwały ślad w organizmie, mogą przyśpieszyć rozwój zmian zwyrodnieniowych, dyskopatycznych, a tym samym wywoływać przewlekłe bóle kręgosłupa. Systematyczne ćwiczenia i okresowa pomoc fizjoterapeuty mają tu nieocenione znaczenie.