Ciąża a zęby: fakty i mity

Istnieje wiele czynników, które w okresie ciąży są szczególnie ważne dla zdrowia rozwijającego się dziecka. Jednym z nich są regularne wizyty przyszłej mamy w gabinecie stomatologicznym. Niestety wokół tematu dbania o higienę jamy ustnej kobiet ciężarnych powstało wiele nieprawdziwych teorii. Jak brzmią te mity, jakie są fakty, jak ciąża wpływa na stan uzębienia, czy leczenie zębów w ciąży jest wskazane i czy mama marząca o białym uśmiechu może wybielić zęby podczas tych dziewięciu miesięcy, kiedy rozwija się nowe życie? O tym w poniższym artykule.

Zęby a ciąża – jak ciąża wpływa na stan uzębienia?

Faktem jest, że ciąża to czas, w którym w organizmie kobiety odbywa się wiele procesów, mogących powodować nawracające zmiany chorobowe w obrębie jamy ustnej. Zwiększone zapotrzebowanie na wapń i jego ewentualne niedobory mogą wpływać na ogólny stan zębów, a zbyt mała ilość witamin może zwiększać ryzyko pojawiania się stanów zapalnych oraz chorób dziąseł. Dlatego przyszłym mamom zaleca się spożywanie produktów bogatych w wapń, do których należą: szpinak, rośliny strączkowe, rabarbar, łosoś, sardynki, buraki, orzechy, woda mineralna, jogurt, kefir oraz sery. W diecie ciężarnej kobiety nie powinno także zabraknąć witaminy C wspomagającej uszczelnianie naczyń krwionośnych, a tym samym zapobiegającej krwawieniom dziąseł. Produktami, które ją zawierają są między innymi: czerwona papryka, kapusta, zielona część pietruszki, kalarepa, kalafior, brokuły, a także owoce dzikiej róży, czarna porzeczka, poziomki czy truskawki.
Prawdą jest, że w układzie hormonalnym i immunologicznym przyszłych mam odbywa się swego rodzaju rewolucja. Zwiększone spożywanie kwaśnych produktów, jak i podwyższone ryzyko występowania mdłości i wymiotów, to jednocześnie zagrożenie kwasową erozją szkliwa. Odruchowym postępowaniem po wymiotowaniu jest szczotkowanie zębów, co powoduje demineralizację, czyli lekkie ‘rozpuszczanie’ zewnętrznej, najbardziej odpornej warstwy szkliwa. W konsekwencji sprzyja to powstawaniu próchnicy. Dlatego po wymiotach sugerowane jest przepłukanie jamy ustnej wodą, a następnie po minimum pół godziny, kiedy pH jamy ustnej wróci do normy, zaleca się umycie zębów szczoteczką.
Faktem jest także, że dieta ciężarnych kobiet jest mniej zrównoważona niż standardowo poza okresem ciąży. Wynika ona z różnych zachcianek organizmu, w tym zwiększonej podaży cukrów prostych, co może sprzyjać rozwojowi próchnicy. Szczególnie groźne dla całego organizmu są zaawansowane ubytki próchnicowe, obejmujące komorę z miazgą zęba, podnoszące ryzyko, że przez system naczyń krwionośnych bakterie dostaną się do głębszych struktur, a w efekcie do krwioobiegu - skąd wędrują do organów takich jak np. nerki. Liczne zaawansowane ubytki mogą wywołać poważne choroby ogólnoustrojowe zarówno u mamy, jak i nienarodzonego jeszcze dziecka.

Leczenie zębów w ciąży – czy jest wskazane?

Jednym z najbardziej nieprawdziwych mitów jest ten, mówiący o negatywnym wpływie leczenia zębów na ciążę. Nic bardziej mylnego. Kiedy kobieta decyduje się na dziecko, jedną z podstawowych rzeczy powinno być zweryfikowanie jej stanu uzębienia. Wskazana jest także systematyczność wizyt u stomatologa, szczególnie na początku i w połowie ciąży.
Przy planowaniu ciąży, warto nieco wcześniej zadbać o oczyszczenie zębów ze złogów kamienia i osadu nazębnego. Dlaczego? Ponieważ zmineralizowane resztki jedzenia tworzące kamień nazębny są siedliskiem bakterii oraz przyczyną powstawania chorób dziąseł. Oczyszczanie zębów - czyli higienizacja w gabinecie stomatologicznym - składa się z następujących czynności:

• skalingu polegającego na ręcznym lub ultradźwiękowym usunięciu kamienia nazębnego;
• piaskowaniu polegającemu na oczyszczeniu osadów strumieniem proszku i wody, wydobywającym się z dyszy piaskarki pod ciśnieniem;
• dokładnym polerowaniu oczyszczonych powierzchni zębów pastą polerską.

Ciężarna kobieta powinna zawsze poinformować swojego stomatologa o ciąży i zrobić to przed przewidywanym terminem wizyty. Zazwyczaj jednak takie pytanie zawarte jest w ankiecie zdrowotnej. Jest to bardzo istotne, ponieważ u ciężarnych nie wykonuje się zdjęć RTG. Dentysta prowadzący dodatkowo udzieli niezbędnych informacji o tym kiedy można wykonać ewentualne leczenie, i jak dbać o zęby w ciąży.
Pierwszy trymestr ze względu na ryzyko poronienia, jak również mdłości oraz wymioty, nie są dobrym czasem na leczenie stomatologiczne. Specjaliści podkreślają, że najdogodniejszym okresem do działań leczniczych jest drugi trymestr, ze względu na zakończony proces formowania się organów dziecka. Poprawia się wtedy także samopoczucie pacjentek, a wielkość płodu i macicy nie powodują jeszcze dyskomfortu w pozycji wymaganej na fotelu dentystycznym. To także czas mniejszego uciskania na duże naczynia krwionośne. Dlatego jeśli nie ma indywidualnych przeciwwskazań co do zabiegów, mogą być wykonywane te z obszaru:

• leczenia zachowawczego;
• leczenia endodontycznego;
• usuwania zębów;
• higienizacji jamy ustnej;
• oczyszczenie zainfekowanych tkanek dziąseł (kiretaż).

Znieczulenia dla kobiet w ciąży są w stomatologii powszechnie stosowane, jednak środek znieczulający ma nieco inny skład, jest całkowicie bezpieczny i specjalnie dedykowany przyszłym mamom. Również antybiotyki przepisane w przebiegu leczenia dentystycznego są ściśle określone i stosowane tylko wtedy, kiedy są niezbędne.
Jeśli przyszła mama marzy o pięknym uśmiechu, który wymaga dużych prac protetycznych - powinna zaplanować te działania zdecydowanie przed, lub po okresie ciąży. Mogą one wymagać diagnostyki RTG (która w ciąży nie jest wskazana), bądź długoczasowych wizyt spędzanych na fotelu. Również zabiegi z zakresu chirurgii stomatologicznej, takie jak np. usunięcie ósemek, wygodniej będzie zaplanować po rozwiązaniu - o ile oczywiście nie powodują dolegliwości bólowych, lub ich stan nie zagraża zdrowiu innych zębów czy tkanek.

Jeśli w ciąży pojawi się ból zęba i nie ma dostępu do gabinetu stomatologicznego, można go uśmierzyć za pomocą zimnych okładów - kostki lodu lub schłodzony kompres żelowy zawija się w ręcznik i przykłada kilka razy dziennie do miejsca, w którym występują dolegliwości.
Odwlekanie leczenia stomatologicznego w ciąży może powodować ryzyko pogorszenia stanu zębów przyszłej mamy, ale także wpływać na stan zębów nienarodzonego dziecka będące konsekwencją transmisji bakterii od matki, która zwiększa ryzyko wystąpienia próchnicy wczesnego dzieciństwa.

Czy wybielanie zębów w ciąży jest możliwe?

Mimo, że dzisiejsza stomatologia jest wysoko rozwinięta, lekarze specjaliści są zgodni i jednogłośni, jeśli chodzi o odpowiedź na pytanie – czy wybielanie zębów w ciąży jest wskazane – jest ono absolutnie zakazane ze względu na brak przeprowadzonych badań i wyników w tym temacie. W związku z wieloma niewiadomymi taki zabieg lepiej przełożyć na czas po urodzeniu dziecka i zaprzestaniu karmienia mlekiem matki.
Środki stosowane do wybielania zębów w gabinetach stomatologicznych i w warunkach domowych zawierają nadtlenek wodoru lub karbamidu, które w procesie rozkładu uwalniają cząsteczki tlenu. Utlenianie jest natomiast podstawą w procesie wybielania szkliwa, więc jednocześnie może wpływać niekorzystnie na DNA komórek organizmu uszkadzając je. W związku z tym, że zabieg wybielania odbywa się w środku jamy ustnej, łatwo o sytuację, kiedy środki wybielające przeniosą się na dziąsła czy ślinę, a z nią do układu pokarmowego i płodu. Dlatego decyzję o wybielaniu zębów należy odłożyć w czasie.

Źródła:

• Olczak-Kowalczyk D., Kobylińska A., Pacjent w gabinecie stomatologicznym. Kobieta w ciąży, PZWL; Warszawa 2020;
• Saul C., Ciąża i witaminy, Oficyna ABA; Warszawa 2017;