Czy rak wątroby jest uleczalny?

Nowotwór wątrobowokomórkowy (potocznie zwany rakiem wątroby) jest najczęstszym pierwotnym nowotworem złośliwym wątroby. W statystykach plasuje się na 5 miejscu pod względem częstości zachorowań na nowotwory złośliwe i 3. pod względem śmiertelności. Czy wobec tych pesymistycznych zestawień, nowotwór wątroby można uleczyć? Dowiedz się czym charakteryzuje się rak wątroby, jakie są objawy raka wątroby i jak leczy się choroby nowotworowe wątroby.

Rak wątroby – czym się charakteryzuje?

Pierwotnym nowotworem złośliwym wątroby jest rak wątrobowokomórkowy (ang. hepatocellular carcinoma, HCC). Wywodzi się on z hepatocytów czyli komórek wątroby. Najczęściej do rozwinięcia się nowotworu predysponują choroby prowadzące do marskości wątroby – stanu w którym dochodzi do zniszczenia miąższu wątroby i przebudowy włóknistej narządu. Występowanie HCC w nieuszkodzonej wątrobie jest niezmiernie rzadkie (5-15%). Uważa się, że głównym czynnikiem etiologicznym HCC jest zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B lub C (WZWB lub WZWC). Przewlekły proces zapalny prowadzi do utraty zdrowego miąższy wątroby i jego włóknienia, oraz stymuluje proces kancerogenezy. Rolę mogą odgrywać także inne czynniki o udowodnionym działaniu rakotwórczym: środki chemiczne (antykoncepcja hormonalna, toksyny pleśni, sterydy anaboliczne), palenie tytoniu. Inne przyczyny prowadzące do marskości wątroby jak: alkohol, stłuszczenie wątroby, zespół Budd-Chiariego, choroba Wilsona itp, mogą również sprzyjać przemianie nowotworowej hepatocytów. Największe ryzyko wystąpienia nowotworu obserwuje się u pacjentów u których występuje więcej niż jeden czynnik ryzyka – np. marskość alkoholowa i zakażenie WZWC.

Rak wątroby – objawy

U chorych mogą występować różne objawy marskości wątroby. Zalicza się do nich objawy ogólne (osłabienie, zaburzenia łaknienia, spadek masy ciała), skórne (żółtaczkę, pajączkowate naczyniaki, rumień dłoniowy i podeszwowy, poszerzenie naczyń żylnych), z układu pokarmowego (nudności i wymioty, wodobrzusze, krwawienia z przewodu pokarmowego), neurologiczne (encefalopatia wątrobowa) czy endokrynologiczne (hipogonadyzm hipogonadotropowy, zaburzenia płodności, zespół feminizacji). Natomiast do objawów zaawansowanego raka można zaliczyć:
a) postępujące wyniszczenie (utratę masy mięśniowej) b) ból brzucha
c) uczucie pełności w nadbrzuszu
d) brak apetytu
e) powiększenie obwodu brzucha z powodu postępującego wodobrzusza
f) gorączkę lub stany podgorączkowe
g) krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Zaawansowany HCC może przekraczać granice wątroby i naciekać przez ciągłość sąsiadujące struktury, np. żyłę wrotną powodując jej zakrzepicę i nasilając objawy nadciśnienia wrotnego i krwawienia. Ponadto, rak wątrobowokomórkowy może naciekać przewody żółciowe, zamykając ich światło i powodując cholestazę – utrudnienie odpływu żółci. Objawia się to zażółceniem twardówek i powłok skórnych.Nagłe pojawienie się nowych objawów u pacjenta z chorobą wątroby może nasuwać podejrzenie procesu nowotworowego, dlatego pacjent pozostający pod opieką hepatologa powinien zostać skonsultowany przez specjalistę onkologa.

Pod opieką onkologa w celu przeprowadzania rutynowych badań co pół roku w kierunku HCC (USG i oznaczenia alfafetoproteiny) powinni pozostawać też pacjenci, którzy: zostali zakwalifikowani do przeszczepu wątroby, chorzy na przewlekłe WZWB, chorzy bez marskości wątroby z nasilonym włóknieniem niezależnie od etiologii.

Rak wątroby – przerzuty

Rak wątorbowokomórkowy może szerzyć się przez ciągłość na sąsiednie struktury – najczęściej na naczynia żylne (żyłę wątrobową i jej odgałęzienia, żyły wątrobowe i żyłę główną dolną) lub drogi żółciowe. W bardzo wyjątkowych sytuacjach rak poprzez żyłę główną dolną może dojść do prawego przedsionka serca i naciekać na mięsień sercowy.Przerzuty odległe występują najczęściej w płucach i okolicznych węzłach chłonnych (najczęściej wątrobowo-dwunastniczych). Rzadziej przerzuty lokalizują się w kościach, mózgu, nerkach, nadnerczach czy w śledzionie. Warto wspomnieć, że wątroba jest najczęstszym miejscem lokalizacji przerzutów nowotworowych w organizmie (szczególnie nowotworów układu pokarmowego). Częstość występowania przerzutów z innych narządów przewyższa liczbę przypadków HCC i de-facto najczęstszym nowotworem złośliwym wątroby są przerzuty. Obecność przerzutów zdecydowanie pogarsza rokowanie pacjentów. Na szczęście, pojedyncze zmiany można usunąć chirurgicznie oraz uzupełnić chemioterapią adjuwantową. 

Rak wątroby – leczenie

Jedyną metodą dającą szansę na wyleczenie jest częściowe usuniecie wątroby lub jej przeszczepienie. Resekcję wątroby wykonuje się wycinając chirurgicznie zmianę z dużym marginesem zdrowych tkanek u pacjentów z łagodnym stadium marskości wątroby. Do przeszczepienia wątroby zakwalifikowani zostają pacjenci spełniający tzw. Kryteria Mediolańskie – pojedyncza zmiana <5cm średnicy lub mniej niż 3 zmiany o średnicy <3cm każda lub inne zmiany o sumarycznej średnicy < 8cm.

U pacjentów nie kwalifikujących się do leczenia operacyjnego lub z progresją choroby po leczeniu operacyjnym należy rozważyć chemioterapię. Istnieje również wiele metod leczenia paliatywnego – wstrzykiwanie alkoholu do guza, kriochirurgia czy też termoablacja. Natomiast najlepsze rokowanie mają pacjenci po przeszczepieniu wątroby – odsetek 5-letnich przeżyć sięga niemal 80%.

Źródła

1. M. Krawczyk, W. Patkowski. Rak wątrobowokomórkowy w Choroby wątroby. Interna Szczeklika 2019/2020