Jakie są objawy ukąszenia kleszcza u człowieka?

Okres od kwietnia do czerwca to czas największej aktywności kleszczy, które mogą przenosić groźne dla zdrowia patogeny. Szybka reakcja pozwala zahamować rozwój choroby. Sprawdź jakie są objawy ukąszenia przez kleszcza.

Jak atakuje kleszcz?

Kleszcze są najbardziej aktywne wiosną, od kwietnia do czerwca i wczesna jesienią. Latem ich aktywność spada. Po znalezieniu się na żywicielu kleszcz wędruje po ciele i poszukuje najdogodniejszego miejsca do wkłucia. Najczęściej są to: pachwiny, zgięcia dużych stawów – głównie podkolanowe i łokciowe, zagięcia za małżowinami usznymi i fałdy skóry na szyi. Skóra w tych miejscach jest najdelikatniejsza. Podczas wkłucia kleszcz wydziela dużą ilość szybko twardniejącej śliny. Wydzielina ta po około 30 minutach twardnieje. Powstaje z niej rurkowata pochewka, która otacza narządy gębowe, tzw. futeralik cementowy. Zapewnia to mocne oraz trwałe umocowanie narządów gębowych w skórze człowieka. Ślina kleszcza posiada właściwości znieczulające. Dlatego też moment wkłucia zazwyczaj pozostaje niezauważony. Podczas żerowania kleszcz wydziela również substancje zapobiegające krzepnięciu krwi oraz działające drażniąco na skórę żywiciela. Po odpowiednim umocowaniu kleszcz przystępuje do pobierania pokarmu, uruchamia proces ssania i wydalania. Po około 24 godzinach od wkłucia następuje rozpad komórek gruczołów ślinowych kleszcza i w tym momencie dochodzi najczęściej do przekazania żywicielowi chorobotwórczych patogenów. Kleszcze mogą na żywicielu żerować przez kilka dni. Po tym czasie odpadają. Po wessaniu krwi powiększają swoją objętość nawet 10 – krotnie.

Ukąszenie kleszcza – jakie objawy?

Ukłucie kleszcza wywołuje podrażnienie skóry. Początkowo bardzo często towarzyszy mu małe ognisko zapalne. Powiększa się ono szybko w wyniku martwicy sąsiednich tkanek, w tym także włókien nerwowych i ścianek pobliskich naczyń krwionośnych. Dochodzi do wytworzenia jamy międzytkankowej wypełnionej wysiękiem z dużą liczbą erytrocytów i leukocytów z krwi, która wypływa z uszkodzonych składnikami śliny kleszcza naczyń. Żerowanie samic kleszcza pospolitego jest bardziej reakcjogenne i może przebiegać z objawami ostrej reakcji alergicznej z zespołem krwotocznym. Żerowaniu larw i nimf kleszcza towarzyszą mniej nasilone objawy miejscowe. Ponadto w przebiegu boreliozy w miejscu wkłucia mogą powstawać charakterystyczne zmiany skórne. Najbardziej typowym i występującym wyłącznie w tej chorobie jest rumień wędrujący - początkowo w postaci zaczerwienionej grudki, która w kolejnych dniach rozszerza się z tendencją do blednięcia w środku, tworząc charakterystyczny obrączkowaty obraz.

Ukąszenie kleszcza – powikłania

Powikłaniami po ukąszeniu kleszcza są choroby przez niego przenoszone. Należą do nich choroby zakaźne, zarówno wirusowe, bakteryjne jak i pasożytnicze. Przenoszone są na człowieka ze zwierząt dzikich i domowych. Do chorób, które przenoszone są wyłącznie przez kleszcze należą: kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowych (choć człowiek może zarazić się także pijąc niepasteryzowane mleko od zakażonych przez kleszcza krów), anaplazmoza granulocytarna, borelioza i babeszjoza. Wśród chorób przenoszonych nie tylko przez kleszcze wymienić można: gorączkę Q, tularemię oraz bartonelozę.

Jak wyciągnąć kleszcza?

Do wyciągnięcia kleszcza należy używać pęsety lub przyrządów specjalistycznych przeznaczonych do usuwania kleszczy: Tick Twister Kleszczolapki (dwa haczyki do wykręcania kleszczy), Trix Tick removal system (produkt działający na zasadzie lassa) oraz Aspivenin (miniaturowa pompka ssąca wytwarzająca w miejscu zastosowania podciśnienie). Wykorzystując pęsetę należy pamiętać o następujących zasadach. Kleszcza należy mocno uchwycić jak najbliżej skóry i wyciągnąć płynnym i stanowczym ruchem aż do całkowitego usunięcia. Nie powinno się gwałtowanie szarpać, aby nie urwać kleszcza. Wówczas trzeba usunąć część, która pozostała w skórze. Stwarza to też zagrożenie, że tkankami uszkodzonego kleszcza zostanie zainfekowana rana. Nie powinno się zmieniać chwytu. Możliwe jest wtedy ześlizgnięcie się pęsety po kleszczu i wtłoczenie zawartości kleszcza do skóry. Po usunięciu kleszcza skórę należy zdezynfekować. Czynności związane z usuwaniem kleszcza powinno się wykonywać powoli oraz dokładnie. Kleszczy nie należy usuwać palcami, ani wykręcać i rozgniatać. Smarowanie kleszcza tłuszczem, lakierem czy podpalanie może spowodować powrót treści przewodu pokarmowego kleszcza do krwiobiegu człowieka.

Źródła:

1. Brochocka A. Zagrożenia związane z pasożytniczym oddziaływaniem kleszczy jako wektora patogenów. Hygeia Public Health 2018; 53(2): 132-139.

2. Cisak E., Zwoliński J. Borelioza i inne choroby przenoszone przez kleszcze w aspekcie narażenia zawodowego. Oficyna Wydawnicza Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź 2010.

3. Tylewska – Wierzbanowska S., Chmielewski T. Zoonozy przenoszone przez kleszcze na terenie Polski. Postępy Mikrobiologii 2010; 49 (3): 191 – 197.