Kłykciny kończyste: czym są, jakie dają objawy i jak wygląda ich leczenie

Choroby przenoszone drogą płciową nazywane kiedyś chorobami wenerycznymi to choroby zakaźne. Często nie dają żadnych objawów, ale – jak w przypadku kłykcin kończystych – mogą też przyjmować postać brodawek i kalafiorowatych narośli, które pojawiają się w różnych miejscach ludzkiego ciała. Nieleczone choroby przenoszone drogą płciową mogą mieć poważne i długotrwałe konsekwencje zdrowotne. Czym są kłykciny kończyste, w jaki sposób dochodzi do ich rozwoju, jakie dają objawy i na czym polega ich leczenie – o tym w poniższym artykule.

Czym są kłykciny kończyste

Kłykciny kończyste, nazywane również brodawkami płciowymi lub wenerycznymi to choroba zakaźna, przenoszona głównie drogą płciową, którą wywołuje wirus brodawczaka ludzkiego, jakim jest wirus HPV (Human Papilloma Virus). Najczęściej za wywołanie choroby odpowiada typ 6 lub 11 tego wirusa. Warto w tym miejscu podkreślić, że wirus HPV nie zawsze prowadzi do zmian chorobowych, takich jak kłykciny kończyste, w większości przypadków znika, nie powodując problemów zdrowotnych.
Kłykciny kończyste – jak wyglądają? Kłykciny kończyste przybierają postać brodawczakowatych zmian skórnych, wypukłych narośli, o charakterze nienowotworowym o różnych wielkościach. Wypukłe brodawki o kalafiorowatym kształcie powstają w wyniku rozmnażania się zainfekowanych komórek. Z reguły są jednak małe, wielkości kilku milimetrów, ale mogą się ze sobą łączyć. Są barwy bladoróżowej, brunatnej lub czerwonej. Ich powierzchnia może być gładka albo zrogowaciała. Może im towarzyszyć pieczenie, świąd, ból podczas stosunku, krwawienie lub wysięk. Te większe mogą powodować także dyskomfort, ucisk oraz zaburzenia oddawania moczu lub stolca.  
Najczęściej tworzą się na wargach sromowych (kłykciny kończyste na sromie), żołędzi, wewnętrznej blaszce napletka, w okolicach odbytu (kłykciny kończyste odbytu) i na szyjce macicy. Zmiany chorobowe mogą się również pojawić w krtani, na języku oraz błonie śluzowej jamy ustnej. Występują w skupiskach i mogą powodować niewielki ból. Kłykciny kończyste dotyczą obu płci. Warto w tym miejscu dodać, że ich obecność zwiększa ryzyko zakażenia się innymi patogenami, które wywołują inne choroby weneryczne np. rzeżączkę, kiłę, chlamydię. Trzeba rozgraniczać różnicę kłykciny kończyste a hemoroidy, są to dwa różne schorzenia.

Kłykciny kończyste - czynniki ryzyka

Do czynników ryzyka powstawania kłykcin kończystych należą:

• uprawianie seksu bez zabezpieczenia;
• wczesny wiek inicjacji seksualnej;
• osłabiony układ odpornościowy wynikający z zakażenia wirusem HIV lub stosowania leków po przeszczepach narządów;
• stosowanie doustnej antykoncepcji;
• palenie tytoniu;
• zła higiena intymna lub uszkodzenia błony śluzowej także mogą powodować łatwiejsze zakażenie.

Wirus  brodawczaka może być przenoszony w trakcie kontaktów seksualnych różnego typu: waginalnych, oralnych i analnych. Istnieje także możliwość zarażenia się patogenem przez dziecko od matki w trakcie porodu naturalnego (transmisja wertykalna).
Zakażenie wirusem HPV to jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób wenerycznych. Szacuje się, że około 80% osób aktywnych seksualnie ma kontakt z wirusem HPV, większość nie wie o zakażeniu i przenosi HPV na swoich partnerów. Ryzyko zakażenia brodawczakiem ludzkim jest natomiast wpisane w kontakty płciowe. Czynniki ryzyka zakażenia kłykcinami kończystymi mogą także zwiększać ryzyko rozwoju utajonej choroby w pełnoobjawową.

Kłykciny kończyste - objawy u kobiet i mężczyzn

Kłykciny kończyste - objawy. Kłykciny kończyste u kobiet dają objawy brodawek w miejscach intymnych: na wargach sromowych, w pochwie, na szyjce macicy oraz w okolicach odbytu. Są sytuacje, w których brodawki rozwiną się w ustach i gardle, co jest konsekwencją seksu oralnego z zakażoną osobą. Objawy najczęściej pojawiają się w ciągu kilku tygodni od stosunku seksualnego z zarażonym partnerem. Pierwsze objawy to niewielkie grudki. W przypadku brodawek narządów płciowych, wiedza, jaki typ wirusa nas zakaził ma znaczenie, ponieważ rak szyjki macicy należący do najczęstszych nowotworów złośliwych u kobiet jest bezpośrednio związany z infekcją HPV.
Kłykciny kończyste u mężczyzn mogą występować na napletku, mosznie oraz na trzonie prącia. Zdarza się, że pojawiają się u ujścia cewki moczowej oraz w okolicach odbytu. Zakażenie kłykcinami kończystymi u kobiet i mężczyzn może przebiegać bezobjawowo, układ odpornościowy osoby mającej kontakt z wirusem HPV eliminuje go, przez co nie dochodzi do objawów – wtedy pacjent nie jest nawet świadomy zakażenia. Choroba może mieć również przebieg subkliniczny – diagnozuje się ją wykonując badanie cytologiczne lub kolonoskopijne. Może także przebiegać w pełnoobjawowo – wtedy brodawki pojawiają się w miejscach intymnych lub w jamie ustnej.

Kłykciny kończyste - wczesne stadium

Kłykciny kończyste - początkowe stadium. Wczesne stadium charakteryzuje się pojawieniem niewielkich i niebolesnych twardych w dotyku grudek. Początkowe stadium kłykcin kończystych objawia się w postaci niewielkich, lekko twardych grudek albo złuszczających się zmian na skórze. Na tym etapie są one bezbolesne i nie dają innych dolegliwości, dlatego w większości przypadków pozostają niezauważone. Najczęściej pojawiają się w miejscach już uszkodzonych, narażonych na otarcia albo objętych stanem zapalnym. Takie fragmenty skóry są bardziej narażone na zakażenie patogennym wirusem ze względu na zachwianie naturalnych mechanizmów immunologicznych. Bagatelizowanie problemu we wczesnym choroby doprowadza do powiększania się kłykcin kończystych.

Kłykciny kończyste - diagnostyka

Diagnostyką kłykcin kończystych zajmuje się lekarz dermatolog-wenerolog, a w przypadku kobiet także ginekolog. Kłykciny kończyste nie zawsze są widoczne, jeśli dotyczą lokalizacji na szyjce macicy, w kanale odbytu czy w krtani niezbędne jest wykonanie specjalnych badań diagnostycznych (kolposkopia lub laryngoskopia).

Badanie cytologiczne

O zakażeniu kłykcinami kończystymi można się dowiedzieć podczas badania cytologicznego zwykłego lub płynnego LBC, w którym otrzymamy nieprawidłowy wynik, czyli w momencie gdy w wymazie wyjdą nieprawidłowe komórki lub stany przedrakowe. W takiej sytuacji lekarz zaleci częstsze wykonywanie cytologii w celu kontrolowania zmian. Nieprawidłowe zmiany w komórkach szyjki macicy mogą być znakiem ostrzegawczym. Rozmaz szyjkowy powinny wykonywać systematycznie szczególnie te kobiety, które zostały zakażone typami HPV o wyższym ryzyku.

Test HPV

Test HPV to wiarygodne narzędzie, na podstawie którego można się dowiedzieć jaki typ wirusa wywołał zmiany chorobowe. Lekarz pobiera wymaz lub zmienione chorobowo tkanki na odpowiednie podłoże transportowe i przesyła celem badania genetycznego. Po około 7-10 dniach mamy wynik badania. Jeśli wynik jest ujemy, kolejne testy wystarczy wykonywać raz na 5 lat, ponieważ czas od zakażenia wirusem HPV do poważnych zmian to co najmniej kilka lat. Nowością w Polsce, jest metoda samopobrania wymazu na HPV w domu.

Rozpoznanie różnicowe

W sytuacji, w której istnieje podejrzenie kłykcin kończystych na podstawie wywiadu i objawów (widocznych wykwitów) oraz w przypadku wystąpienia trudności z rozpoznaniem charakteru zmian, lekarz zleca rozpoznanie różnicowe. W diagnostyce różnicowej stosuje się badania bakteriologiczne, histopatologiczne, cytologiczne i kolposkopowe.

Kłykciny kończyste – leczenie

Kłykciny kończyste - leczenie. Zakażenie kłykcinami kończystymi wymaga leczenia pod opieką lekarza. Sposób leczenia zależy od wielkości zmian, ich rozległości oraz miejsca, w którym się pojawiły. Pierwszy etap to z reguły leczenie farmakologiczne na podstawie leków dostępnych wyłącznie na receptę. Leczenie brodawek płciowych to proces długotrwały, skomplikowany.

Leczenie zachowawcze

Kłykciny kończyste - leki. Nieduże zmiany patologiczne leczy się zachowawczo, farmakologicznie. Stosowane leki do usuwania kłykcin kończystych to:

• Imiquimod;
• Podofilotoksyna;
• Sinekatechina.

Leczenie zabiegowe

Bardziej zaawansowane zmiany oraz kłykciny zlokalizowane w kanale odbytu wymagają zwykle leczenia zabiegowego w postaci:

• kwasu trójchlorooctowego;
• elektrokoagulacji stosowanej w przypadku dużych i głęboko osadzonych zmian, jest to zabieg wykonywany nożem elektrycznym;
• krioterapii – zamrażanie ciekłym azotem, brodawka wirusowa ulega zniszczeniu;
• laseroterapii - bardzo precyzyjny zabieg w znieczuleniu miejscowym, który pozwala na usunięcie nawet niewielkich brodawek na zasadzie odparowania oraz koagulacji.

Bez względu na to czy zastosowane zostaje leczenie farmakologiczne, zachowawcze czy zabiegowe, w przypadku żadnego z nich nie można zagwarantować, że dolegliwości nie powrócą. Leczenie jest jednak konieczne, ponieważ kłykciny mają tendencję do powiększania się, co może doprowadzić do istotnych dla zdrowia powikłań, w tym krwawień, nadkażeń bakteryjnych czy przemiany nowotworowej. W związku z faktem, że jest to choroba zakaźna, zbadani i leczeni powinni być także partnerzy seksualni zakażonej osoby.

Kłykciny kończyste – powikłania

Powikłania zakażenia HPV mogą obejmować różne choroby i problemy zdrowotne. Niektóre z typów tego wirusa występujące w pochwie zwiększają ryzyko raka pochwy lub raka szyjki macicy, nowotworów sromu, jamy ustnej, gardła, a u mężczyzn dodatkowo nowotworów penisa.
Innymi powikłaniami mogą być problemy w okresie ciąży - kłykciny mogą się powiększać, co utrudnia oddawanie moczu, te na ścianie pochwy mogą hamować rozciąganie tkanek pochwy podczas porodu. Większe zmiany na sromie lub w pochwie mogą krwawić wraz z rozciąganiem się podczas porodu. Sporadycznie u dziecka urodzonego przez matkę z kłykcinami kończystymi pojawiają się kłykciny w gardle, co może wymagać operacji, aby zapobiec zablokowaniu dróg oddechowych.

Kłykciny kończyste - jak powiedzieć o nich partnerowi?

Kłykciny kończyste to na pewno wstydliwy problem, niemniej jednak należy poinformować o nim partnera i byłych partnerów seksualnych, by mogli się przebadać pod tym kątem. Kłykciny kończyste to problem zdrowotny — nie świadczy o nas jako osobie. Jeśli zaczynamy nowe związki, warto porozmawiać o tym czy partner przebadał się pod kątem chorób wenerycznych.

Jak zapobiegać zakażeniu HPV?

Niezmiernie istotnym wątkiem jest profilaktyka zakażeń wirusem HPV, dzięki której można zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia. Świadomy i odpowiedzialny seks to podstawa. Jeśli jednak zmieniamy partnerów seksualnych, trzeba pamiętać, że stosowanie środków antykoncepcji barierowej, czyli prezerwatyw nie znosi całkowicie ryzyka zarażenia wirusem, ale na pewno zmniejsza prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Stanowi bowiem pewną barierę dla patogenów przenoszonych drogą płciową. Należy ją stosować nawet, jeśli korzysta się z innych metod antykoncepcji np. wkładki hormonalnej lub tabletek. Natomiast zanim para zrezygnuje z zabezpieczenie barierowego, warto by przebadała się pod kątem chorób wenerycznych. Bardzo ważne są także systematyczne wizyty kontrolne u ginekologa i wykonywanie systematycznych badań cytologicznych. Warto pamiętać również o szczepionkach, które zapobiegają wystąpieniu nowotworów narządów płciowych i kłykcin kończystych. Na rynku dostępna jest szczepionka przeciwko wirusowi HPV.
Zakażeniu wirusem sprzyjają otarcia i pęknięcia na skórze, nieprzestrzeganie higieny osobistej, noszenie ciasnej bielizny, a także maceracja fałd u osób z otyłością, czyli rozmiękczenia i uszkodzenia naskórka pod wpływem długotrwałego narażenia na wilgoć (pot), dlatego tak ważne jest dbanie o higienę osobistą.
Trzeba pamiętać przede wszystkim, że wczesne wykrycie zakażenia może zmniejszyć ryzyko rozwoju nowotworów, dlatego nie warto podejmować prób leczenia metodami domowymi, bo te mogą opóźniać rozpoczęcie terapii farmakologicznej lub zabiegowej.  

Źródła:
Gajewski P., Szczeklik A., Interna Szczeklika, Mały podręcznik 2020/2021, Medycyna Praktyczna; Kraków; 2020;
Nowicki R., Dermatologia i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo PZWL; Warszawa; 2019;
Portal Badam HPV, https://badamhpv.pl/brodawki-klykciny-konczyste-choroby-przenoszone-droga-plciowa/
Portal Onkologiczny Zwrotnik raka, https://www.zwrotnikraka.pl/leczenie-hpv/
Salomon, J., i Szepietowski, J., Kłykciny kończyste-nowości w leczeniu, Dermatology Review/Przeglad Dermatologiczny; 101(3)/2014;
Tchórzewski M., Czym są kłykciny kończyste okolic odbytu, Polski Klub Koloproktologii, Towarzystwo Naukowe,  http://pkk.org.pl/pacjent-01r.php