Spondyloza – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Spondyloza to pojawiające się zwykle wraz z wiekiem zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, głównie kręgów i krążków międzykręgowych, chrząstek i struktur stawowych kręgosłupa oraz jego układu więzadłowego. Objawy choroby wywołują dotkliwe bóle i sztywność utrudniając normalne funkcjonowanie. Niestety zmian zwyrodnieniowych nie da się cofnąć, natomiast można spowolnić ich rozwój.

Co to jest spondyloza?

Spondyloza to zespół postępujących zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa, które dotykają kręgów i krążków międzykręgowych, chrząstek i struktur stawowych kręgosłupa oraz jego układu więzadłowego. Z powodu odwodnienia krążki międzykręgowe tracą swoją sprężystość i obniżają swoją wysokość. Kręgosłup na skutek zachodzących zmian traci swoją stabilność, co prowadzi do dyskopatii. Zmiany te mogą czasami prowadzić do aż do stenozy, czyli krytycznego zwężenia światła kanału kręgowego powodującego ucisk rdzenia kręgowego. Ma to wpływ na nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego dającego objawy neurologiczne. W zależności od lokalizacji zmian zwyrodnieniowych wyróżniane są: 

• Spondyloza szyjna – objawia się częstymi bólami głowy w okolicy potylicznej, promieniującymi do barku, ramienia i łokcia, mogą wystąpić też zawroty głowy, ograniczenia ruchomości kręgosłupa.
• Spondyloza piersiowa – objawia się bólem, ograniczeniem zakresu ruchów i neuralgią międzyżebrową.
• Spondyloza lędźwiowa – najpowszechniejsza postać, objawiająca się silnym bólem promieniującym od lędźwi do pośladków, ud i kolan.

Spotykane są również nieokreślone spondylozy idopatycznego pochodzenia.  

Spondyloza – przyczyny

Co to jest spondyloza? Spondyloza kręgosłupa jest zwyrodnieniem, które rozwija się w wyniku procesu starzenia się, w następstwie urazów mechanicznych czy wad wrodzonych. W mechanizmie jej powstawania obserwuje się takie procesy, jak:

• Utrata wody w tkance chrzęstnej (tzw. dehydratacja) budującej krążek międzykręgowy, czyli w potocznym rozumieniu dysk. Tkanka traci swoją sprężystość, co prowadzi do upośledzenia funkcji amortyzacyjnej kręgosłupa. Dysk ulega powolnemu ścieraniu, deformacji, a w efekcie dochodzi w nim do niewielkich pęknięć oraz zwiększonego ryzyka przesunięcia się w przestrzeni międzykręgowej. Na skutek tego następuje nacisk na brzegi sąsiednich blaszek chrzęstnych. Stale uciskana tkanka kostna zaczyna proliferować, tworząc osteofity. Dochodzi ponadto do zmian przeciążeniowo-wytwórczych w stawach międzywyrostkowych wyrostków kręgowych. Zdarzają się także niekorzystne zmiany w samej chrząstce stawowej oraz w warstwie podchrzęstnej. Uszkodzeniom mogą ulec błona maziowa, więzadła i pozostałe elementy stawu.
• Zmiany morfologiczne w obrębie chrząstki stawowej, warstwy podchrzęstnej, błony maziowej, więzadeł i innych struktur stawowych, w wyniku czego dochodzi do upośledzenia funkcji stawów kręgosłupa. Objawia się to bólem o mniej lub bardziej intensywnym nasileniu oraz miejscowym ograniczeniem ruchomości.

Jakie są przyczyny spondylozy? Czynnikami ryzyka jej powstania są:

• nieprawidłowa postawa ciała, 
• siedzący tryb życia, 
• brak aktywności fizycznej, 
• przeciążenia, do jakich dochodzi podczas uprawiania sportu,
• urazy kręgosłupa,
• schorzenia i wady kręgosłupa, takie jak kifoza, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, kręgozmyk,
• zaburzenia hormonalne, endokrynologiczne, metaboliczne,
• wady genetyczne, 
• zaburzenia rozwojowe,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• wiek powyżej 50. roku życia.

Spondyloza – objawy

Pierwsze objawy spondylozy pojawiają się zwykle między 40. a 50. roku życia. Do typowych objawów spondylozy należą:

• Migreny, zawroty głowy, sztywność karku – w przypadku spondylozy szyjnej.
• Bóle: karku, ramienia, pośladków, kończyn dolnych.
• Ból promieniujący do łopatek i żeber – spondyloza piersiowa.
• Bóle kręgosłupa uniemożliwiające poruszanie się.
• Zmniejszenie ruchomości kręgosłupa.
• Osłabienie mięśni.
• Problemy z chodzeniem.
• Zaburzenie funkcji jelit i pęcherza moczowego. 

Spondyloza – diagnostyka i leczenie

W początkowej fazie spondyloza jest trudna do wykrycia. W jej diagnostyce wykorzystuje się:

1. Zdjęcie RTG kręgosłupa – jest to badanie z zakresu klasycznej diagnostyki obrazowej. Polega na prześwietleniu danego obszaru za pomocą promieniowania rentgenowskiego. Zdjęcia RTG kręgosłupa najczęściej wykonuje się w projekcjach AP, czyli przednio-tylnej oraz bocznej. 
2. Tomografię komputerową – dzięki zastosowaniu promieniowania rentgenowskiego badanie pozwala na wykonanie dokładnego obrazu tkanek kostnych. Umożliwia wykonanie serii szczegółowych skanów kręgosłupa, na których widoczne są jego najmniejsze struktury. Rekonstrukcje tworzą trójwymiarowy obraz badanej części ciała. Dzięki badaniu uzyskuje się obraz w trzech płaszczyznach. Tomografia komputerowa jest badaniem bezbolesnym i nieinwazyjnym. 
3. Rezonans magnetyczny kręgosłupa – badanie umożliwia najbardziej precyzyjne zobrazowanie jego wszystkich struktur anatomicznych. Wskazaniem do wykonania badania są ostre, przewlekłe stany bólowe występujące przy poruszaniu się lub w spoczynku. Rezonans magnetyczny kręgosłupa wykonywany jest również wtedy, jeśli pacjent odczuwa objawy neurologiczne, np. silne bóle głowy, migrenę czy mrowienie i drętwienie kończyn. Samo badanie jest bezbolesne i bezpieczne, odbywa się na leżąco – pacjent pozostaje bez ruchu w tunelu aparatu przez 15-45 minut. 

Leczenie spondylozy przede wszystkim polega na spowolnieniu rozwoju zmian zwyrodnieniowych, tak aby nie doszło do nieodwracalnego uszkodzenia kręgosłupa. Dlatego bardzo ważna jest tutaj diagnostyka i szybkie podjęcie leczenia. Co prawda zmian tych nie możemy w pełni cofnąć, ale dzięki odpowiedniemu leczeniu mamy wpływ na intensywność ich odczuwania i spowalniamy ich rozwój. Terapia polega przede wszystkim na podawaniu:

• niesteroidowych leków przeciwzapalnych, 
• leków rozluźniających mięśnie, 
• zastrzyków sterydowych i preparatów, które wspomagają odbudowę chrząstki stawowej.

Spondyloza – rehabilitacja i ćwiczenia

Poza sposobami farmakologicznymi objawy spondylozy łagodzi się również poprzez zabiegi rehabilitacyjne i odpowiednio dobrane ćwiczenia (rozciągające, wzmacniające mięśnie). Często wykorzystuje się fizykoterapię i masaże. Należy też dbać o prawidłową postawę, nieprzeciążanie kręgosłupa, utrzymywanie prawidłowej wagi oraz aktywność fizyczną.