Wirus RSV - jakie daje objawy i jak wygląda leczenie zakażenia RSV?

Każdego roku wirus RSV powoduje wiele milionów przypadków ostrych infekcji dróg oddechowych na całym świecie. Jest także odpowiedzialny za szereg hospitalizacji dzieci w wieku poniżej 5 lat. Badania kliniczno-kontrolne profilu wirusowego u starszych pacjentów przechodzących ostrą infekcję dróg oddechowych, wskazują na fakt, iż wirus RSV stanowi także podłoże dla tego rodzaju infekcji u osób w podeszłym wieku, szczególnie tych cierpiących na choroby współtowarzyszące i seniorów z obniżoną odpornością. Czym jest wirus RSV, jakie daje objawy i jak długo trwa, jak przebiega infekcja wirusem RSV u niemowląt i czy możliwe jest uchronienie się przed nim – o tym w poniższym artykule.

Wirus RSV - co to jest?

Wirus RSV (respiratory syncytial virus/ syncytialny wirus oddechowy) to wirus nabłonka oddechowego. Jest to jednoniciowy wirusem RNA o ujemnej polarności, należący do rodziny Paramyxoviridae i do rodzaju Pneumovirus. Wirus RSV to wirus układu oddechowego, który zwykle powoduje łagodne objawy przypominające przeziębienie. W okresie jesienno-zimowym oraz z początkiem wiosny wirus jest przyczyną nawet 70% zakażeń górnych dróg oddechowych u niemowląt i małych dzieci w wieku do 2. roku życia. Zakazić się RSV można na każdym etapie życia, niemniej jednak najniebezpieczniejszy jest on dla wcześniaków oraz niemowląt do szóstego miesiąca życia, których układ odpornościowy nie jest jeszcze na tyle dojrzały, by poradzić sobie z RSV.
Wirus RSV wyróżnia się bardzo dużą zakaźnością, a przenosi się drogą kropelkową przyklejając się do cząsteczek wydzielin fizjologicznych – śliny, plwociny z drzewa oskrzelowego i wydzieliny z nosa lub poprzez bezpośredni kontakt z przedmiotami, które są zanieczyszczone wydzieliną z dróg oddechowych osoby zarażonej. Do zarażenia wystarczy kontakt z wirusem - dotknięcie zakażonego przedmiotu, a następnie dotknięcie ust, nosa lub oczu przed umyciem rąk. Wirus rozprzestrzenia się także przez np. całowanie dziecka lub dotykanie powierzchni skażonych wydzieliną osoby chorej. Źródłem zakażenia dla niemowląt i małych dzieci najczęściej są członkowie rodziny.
Do czynników społecznych oraz środowiskowych, które zwiększają ryzyko ciężkiego zakażenia RSV należą:

• niska masa urodzeniowa (<2500 g);
• narodziny w okresie <6 mies. przed rozpoczęciem sezonu zakażeń RSV;
• niski status społeczno-ekonomiczny;
• znaczne zagęszczenie mieszkańców (dzielenie pokoju z rodzeństwem);
• uczęszczanie do żłobka;
• posiadanie rodzeństwa w wieku przedszkolnym / szkolnym;
• narażenie na bierne palenie oraz palenie przez matkę w okresie ciąży;
• astma lub atopia w rodzinie;
• brak karmienia piersią w okresie niemowlęctwa;
• płeć męska.

RSV jest uznawany za ważny patogen zachorowań u osób starszych po 65 roku życia. Najciężej chorują osoby starsze cierpiące na choroby współistniejące. Z badań epidemiologicznych wnioskuje się, że zakażenia wirusem RSV mają charakter sezonowy i przypadają na okresy osłabionej odporności, czyli jesienno-zimowe oraz wczesną wiosnę.

Objawy zakażenia wirusem RSV u dzieci i dorosłych

RSV rzadko daje nasilone objawy u dorosłych. Początkowa faza zakażenia wirusem RSV przypomina objawy przeziębienia, któremu towarzyszy katar, kaszel i stan podgorączkowy. Trzeba w tym miejscu podkreślić, że występowanie objawów jest zależne między innymi od tego, czy infekcja RSV jest pierwotna, czy wtórna. W przypadku wtórnych infekcji układu oddechowego może dojść zarówno do zakażeń bezobjawowych, jak i tych o ciężkim przebiegu. Ciężki przebieg będzie dotyczył głównie pacjentów z podwyższonej grupy ryzyka, czyli mających między innymi zaburzenia układu odpornościowego lub cierpiących na współistniejące choroby przewlekłe.
Wirus RSV u dziecka – objawy. Jeśli chodzi o objawy towarzyszące RSV, dotyczą one głównie stanu zapalnego dolnych dróg oddechowych, więc obserwuje się:

• wodnisty katar;
• gorączka;
• ból gardła;
• ból głowy;
• świszczący oddech;
• częste kichanie;
• suchy kaszel.

Wirus RSV u dzieci może występować także w postaci zapalenia oskrzelików lub zapalenie płuc. Pilnej konsultacji z lekarzem wymagać będzie nasilony kaszel, duszności czy bezdechy. RSV może bowiem wywoływać nawet ciężkie zapalenie płuc. Niepokojący powinien być także spadek apetytu, rozdrażnienie, zmęczenie dziecka, ale także spłycenie i skrócenie oddechu u dziecka.
Wirus RSV – objawy u dorosłych. Jeśli chodzi o RSV w przypadku dorosłych, to rzadko daje on nasilone objawy, chyba że dotyka osoby z tzw. grupy ryzyka, w tym pacjentów z obniżoną odpornością, przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) czy astmą, dla których dodatkowe problemy z drogami oddechowymi mogą być bardzo niebezpieczne dla życia. Wirus RSV jest również groźny dla osób z nowotworami czy po przeszczepach oraz pacjentów w podeszłym wieku czy z chorobami nerwowo-mięśniowymi. Objawy występują w zależności od zaawansowania wieku czy ogólnego stanu zdrowia zarażonego wirusem, do sztandarowych zalicza się notoryczne zmęczenie, katar, podrażnienie gardła, nasilony kaszel i bóle głowy. Bardzo niebezpieczny jest ciężki kaszel, problemy z oddychaniem, świszczący oddech oraz sinica, które mogą wskazywać np. na zapalenie płuc, te wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej.

Infekcja wirusem RSV u niemowląt

Wirus RSV atakuje niemowlęta, które nie ukończyły szóstego miesiąca życia, i jest to grupa, która przechodzi infekcję najtrudniej. W grupie ryzyka są przede wszystkim wcześniaki i noworodki o niskiej masie urodzeniowej, a także dzieci, które nie są karmione piersią i te z zaburzeniami immunologicznymi.
U niemowląt najbardziej nawet błahe objawy jak katar czy kaszel mogą być bardzo uciążliwe, ponieważ wąskie drogi oddechowe pod wpływem obrzęku dodatkowo ulegają zwężaniu, co może uniemożliwiać prawidłową wentylację. Dziecko podczas karmienia musi oddychać przez nos, co uniemożliwia swobodne karmienie np. piersią, dlatego niemowlę z katarem ma gorszy apetyt, jest bardziej senne. Mogą pojawić się bezdechy, duszności, przyspieszone tętno. Ze względu na te poważne objawy, niejednokrotnie istnieje konieczność hospitalizacji niemowląt, które nie mają jeszcze dobrze rozwiniętego układu odpornościowego, a objawy towarzyszące zakażeniu grożą np. niedotlenieniem.

Ile trwa infekcja RSV?

Proces wydawania chorobotwórczych drobnoustrojów z organizmu może trwać 1-3 tygodni, w zależności od momentu rozpoznania choroby, ale także od nasilenia jej objawów oraz od indywidualnych cech zarażonego. U niemowląt z upośledzoną odpornością okres ten może wydłużać się nawet do kilku miesięcy.

Leczenie infekcji RSV

Wirus RSV ile trwa leczenie? Leczenie infekcji RSV jest zależne od objawów, które jej towarzyszą. Przy zwykłym przebiegu wystarczy odpoczynek, przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów i elektrolitów.
Przy powikłaniach oraz nadkażeniach bakteryjnych stosuje się antybiotykoterapię. Natomiast najczęściej podawane są środki miejscowo znieczulające bóle gardła, leki przeciwgorączkowe, a antybiotyk nie jest konieczny ze względu na fakt, że jest to infekcja wirusowa.
Przy nasilonych objawach, jakimi mogą być duszności i poważne problemy z oddychaniem, niezbędna może okazać się tlenoterapia, a nawet intubacja.

Czy wirus RSV jest groźny?

Wirus RSV – czy jest groźny? Wirus jest groźny przede wszystkim dla osób z osłabionym układem odpornościowym, a także dla dzieci z chorobami współistniejącymi, w tym z wrodzonymi wadami serca bądź dysplazją oskrzelowo-płucną, a także dla chorych na mukowiscydozę czy dzieci z zespołem Downa. Dorośli w podeszłym wieku również są narażeni na nasilony przebieg infekcji. W tych przypadkach zakażenie wirusem RSV może mieć bardzo ciężki przebieg, a tym samym wymagać hospitalizacji, w tym także intensywnej terapii.

Jak chronić się przed zakażeniem RSV?

Żeby uchronić się przed zakażeniem RSV, ważne jest częste mycie rąk. Wśród obecnych strategii profilaktycznych jest także karmienie piersią. W przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie, które znajdują się w grupie ryzyka, dostępną metodą ochrony przed skutkami infekcji RSV są humanizowane przeciwciała monoklonalne podawane profilaktycznie. Trwają także prace nad szczepionką na RSV, niemniej jednak trzeba będzie na nią jeszcze poczekać.

Powikłania po zakażeniu wirusem RSV

Jeśli chodzi o powikłania po zakażeniu wirusem RSV, najczęściej występującym jest zapalenie ucha środkowego. Istnieje również ryzyko zapalenia płuc i upośledzenia ich czynności, co może w przyszłości przyczynić się do pojawienia się przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Natomiast u dzieci, u których doszło do zapalenia oskrzelików, może rozwinąć się nadreaktywność oskrzeli, a nawet astma. Rzadziej po zakażeniu wirusem RSV dochodzi do zapalenia mięśnia sercowego. W przypadku zakażenia bardzo ważne jest, by nie bagatelizować choroby już przy pojawieniu się pierwszych jej symptomów, a w przypadku ich nasilania należy niezwłocznie zgłosić się na konsultację lekarską.

Źródła:
Hanish J., Schweitzer J., Justice N., Respiratory Syncytial Virus Infection; 06/2022;
HTA Consulting, Analiza kliniczna. Paliwizumab w zapobieganiu ciężkiej chorobie dolnych dróg oddechowych wywołanej wirusem RS u dzieci urodzonych ≤32. tyg. ciąży lub u dzieci z dysplazją oskrzelowo-płucną; Kraków; 09/2016;
Ogólnoeuropejskie badanie nad zakażeniami wirusem RSV ułatwia prowadzenie dalszych badań oraz nadzór: https://cordis.europa.eu/article/id/413356-pan-european-study-on-rsv-infection-fuels-future-research-and-surveillance/pl; 01/2020;
Respiratory Syncytial Virus Infection, https://www.cdc.gov/rsv/index.html
Respiratory Syncytial Virus Infections also called: RSV, Medicine Plus, https://medlineplus.gov/respiratorysyncytialvirusinfections.html