Zanokcica paznokcia: objawy, przyczyny, leczenie, domowe sposoby

Paznokcie też chorują. Co więcej, często wygląd naszych paznokci to nieocenione źródło informacji dotyczących stanu naszego zdrowia, bowiem wiele zaburzeń w obrębie płytki paznokciowej to objawy schorzeń ogólnoustrojowych. Zanokcica paznokcia to jedna z chorób o podłożu bakteryjnym lub grzybiczym. Czym jest, jakie daje objawy, jakie przyczyny leżą u jej podstaw i czy można ją wyleczyć – o tym w poniższym artykule.

Objawy zanokcicy

Co to jest zanokcica? Zanokcica to choroba o podłożu bakteryjnym lub grzybiczym, która dotyka paznokci dłoni i stóp. Najczęściej wywołuje ją bakterie oraz gronkowiec złocisty. Zanokcica paznokcia jest najczęstszą chorobą wału paznokciowego. Jest to dość powszechna dolegliwość, która może utrudniać codzienne funkcjonowanie, ale jest także problemem natury estetycznej. Zdarza się, że obejmuje kilka palców jednocześnie. Może przybierać postać ostrą lub przewlekłą oraz zanokcicę opryszczkową spowodowaną wirusem opryszczki zwyczajnej HSV1 lub HSV2. Zanokcicę opryszczkową częściej rozpoznaje się u dzieci, szczególnie tych ssących kciuk, z pierwotnym zakażeniem jamy ustnej przez wirus HSV1. Ta dolegliwość często występuje także u pracowników opieki medycznej, w tym stomatologów i higienistek stomatologicznych, którzy mają kontakt z wydzielinami z jamy ustnej.
Jeśli chodzi o objawy towarzyszące zanokcicy, zależą one od jej rodzaju. I tak w przebiegu ostrej odmiany zapalenie obejmuje jeden paznokieć, a pierwszym objawem, który pojawia się po 2-5 dniach od urazu jest rumień, następnie dochodzi do obrzęku. Kolejnymi symptomami mogą być:

• pulsujący ból;
• tkliwość wałów paznokciowych;
• ropny wysięk w okolicy wału paznokciowego — włącznie z wyciekaniem treści ropnej pod wpływem nacisku;
• zmiana koloru płytki paznokcia (żółty/zielony/lekko brązowy);
• zaburzenia wzrostu zaatakowanego paznokcia;
• onycholiza - odwarstwianie płytki paznokcia od łożyska.

Przewlekłej postaci zanokcicy towarzyszą podobne objawy, z tym że mogą one obejmować więcej niż jeden palec. Płytka paznokcia pogrubia się i odbarwia. Warto w tym miejscu dodać, że nieleczona zanokcica obejmująca zakażeniem również macierz paznokcia i może doprowadzić do dystrofii, czyli zaburzeń rozwoju oraz zmian w płytce paznokciowej. Jeśli nastąpi usunięcie zmienionego chorobowo paznokcia, nowa płytka nigdy nie wróci już do dawnego wyglądu (paznokieć odrasta pofałdowany i zdeformowany).
Zanokcica opryszczkowa, objawy: ból, dolegliwość ogranicza się do palców rąk. Rzadko infekcja może dotyczyć palców stopy albo oskórka paznokcia. Mogą wystąpić także świąd, pieczenie, mrowienie palca lub całej dłoni. W kolejnych dniach pojawia się obrzęk, zaczerwienienie i bolesność uciskowa skóry zakażonego palca, ból jest nieproporcjonalnie duży w stosunku do objawów. Zanokcicy opryszczkowej może również towarzyszyć gorączka i powiększenie węzłów chłonnych. W tej odmianie powstają małe, jasne pęcherzyki, które następnie łączą się i ulegają zmętnieniu.
Zanokcica bywa mylona z zastrzałem, jednak są to dwie różne dolegliwości. Jeśli chodzi o różnicę zanokcica - zastrzał palca, to różni je miejsce występowania - zanokcica jest zakażeniem, które zawsze obejmuje wał górny paznokcia, a zastrzał jest zawsze zakażeniem opuszki palca. Co więcej, zastrzał jest skutkiem głębszego zranienia niż w przypadku zanokcicy. Niemniej jednak nieleczona zanokcica może prowadzić do powstania zastrzału, wtedy bakterie mogą obejmować głębsze tkanki (nawet ścięgna czy kości).

Przyczyny zanokcicy

Do przyczyn zanokcicy ostrej zalicza się urazy naskórka lub wału paznokciowego, które mogą powstać podczas zabiegów kosmetycznych, w tym wycinania skórek przy paznokciach lub obcinania paznokci. W tych miejscach dochodzi do mikrourazów skóry i powstawania drobnych ran, przez które wnikają chorobotwórcze patogeny. Inną przyczyną zanokcicy może być obgryzanie paznokci. Chorobie sprzyja również brak higieny dłoni oraz wrastające paznokcie.
Do przyczyn zanokcicy przewlekłej zalicza się długotrwałe narażenia okolic paznokci na alergeny oraz czynniki drażniące – np. w efekcie częstego moczenia dłoni czy ich  dezynfekowania oraz w konsekwencji działania drażniących substancji chemicznych (silne detergenty, kwasy czy zasady). Dlatego szczególnie często obserwuje się ją u pielęgniarek, lekarzy, kucharzy, osób sprzątających i pływających zawodowo.
Przyczyną zanokcicy opryszczkowej jest infekcja wirusem HSV 1 albo HSV 2. Powstaje najczęściej w wyniku samozakażenia u osób z opryszczką wargową lub płciową. Często dotyczy niemowląt ssących kciuki z pierwotnym zakażeniem jamy ustnej przez wirus HSV 1, natomiast u dorosłych przyczyną może być kontakt z okolicą narządów płciowych osób zakażonych wirusem HSV 2.
Zdarza się także, że zanokcica jest jednym z symptomów poważniejszych schorzeń – cukrzycy, łuszczycy, pęcherzycy lub nowotworów. Do przyczyn należą także choroby endokrynologiczne czy otyłość. Może stanowić również powikłanie, które obserwuje się po stosowaniu leków, w tym izotretynoiny, acytretyny, leków przeciwwirusowych stosowanych w leczeniu HIV.

Metody leczenia zanokcicy

Metody leczenia zanokcicy zależą od jej postaci. Miejscowe glikokortykosteroidy, w tym hydrokortyzon i betametazon zmniejszają stan zapalny i dolegliwości bólowe. Dlatego znajdują zastosowane zarówno w postaci ostrej, jak i przewlekłej. Najlepsze efekty osiąga się przy połączeniu z miejscowymi antybiotykami jak np. gentamycyną, kwasem fusydowym czy neomycyną.
W leczeniu zanokcicy ostrej stosuje się miejscowe glikokortykosteroidy, antybiotyki i ciepłe okłady. W przypadku zanokcicy przewlekłej sprawdzają się doustne  i miejscowe leki immunomodulujące oraz leki przeciwgrzybicze. W leczeniu zanokcicy opryszczkowej stosuje się leki przeciwwirusowe, w tym Acyklowir. Ważne jest by, nie przebijać ani mechanicznie nie usuwać pęcherzyków, ponieważ może to spowodować groźne powikłania.
Preparaty złożone, które w swoim składzie zawierają kwas octowy są skuteczne w przypadku zanokcicy wywołanej szczepem Pseudomonas Aeruginosa, która jest oporna na pozostałe metody leczenia. W sytuacji, w której pod paznokciem zaczyna gromadzić się ropa czy metody farmakologiczne nie przynoszą efektów, niezbędna jest wizyta u  lekarza, którym w tym przypadku jest dermatolog.

Domowe sposoby na zanokcicę

Jeśli chodzi o domowe sposoby na zanokcicę, to opierają się one na wyeliminowaniu opuchlizny i stanów zapalnych, co jest możliwe dzięki moczeniu zaatakowanego chorobą miejsca w ciepłej wodzie z dodatkiem szarego mydła lub moczenie palca we wrzątku przez sekundę. Obie te techniki są jednak wyłącznie chwilowymi sposobami na przyniesienie ulgi, nie przyniosą jednak spektakularnych efektów, co więcej – mogą spowodować opóźnienie w wyleczeniu problemu. Leczenie zanokcicy wywołanej przez bakterie może bowiem wymagać zastosowania antybiotyków lub kuracji przeciwgrzybiczej, a w przypadku zanokcicy opryszczkowej – leków przeciwwirusowych. Dlatego niezbędna jest konsultacja z lekarzem i dobranie odpowiedniej metody leczenia.

Profilaktyka zanokcicy

Profilaktyka zanokcicy polega na unikaniu czynników mogących ją powodować, czyli urazów w okolicy wałów paznokciowych, używania drażniących środków chemicznych bez ochronnych rękawiczek, zbyt częstego namaczania skóry, obgryzania paznokci czy odrywania skórek wokół płytki paznokciowej. Warto po prostu chronić skórę, by nie doprowadzać jej do uszkodzeń i co za tym idzie – dostania się bakterii do organizmu.

Możliwe powikłania po zakażeniu bakteryjnym paznokcia

Zanokcica powinna być każdorazowo leczona, aby nie dopuścić do powstania powikłań. Nieleczona zanokcica może skutkować ropniem, bólem i zapaleniem macierzy paznokcia, co powoduje zaburzenia wzrostu paznokcia lub nawet zanik płytki paznokciowej. Może się także zdarzyć, że paznokieć będzie rósł w sposób jakby oderwany od palca, a płytka będzie uniesiona i odstająca. Dlatego tak ważna jest szybka reakcja na początku zakażenia paznokcia, bo tylko wtedy i przy odpowiednio postawionej diagnozie możemy wyleczyć dolegliwości od strony paznokci.

Źródła:
Hon A., Oakley A., Paronychia, https://dermnetnz.org/topics/paronychia
Nail Infection (Paronychia), https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15327-nail-infection-paronychia
Piraccini B., pod red. Maleszka R., Choroby paznokci. Praktyczny poradnik – diagnostyka i leczenie, Wydawnictwo Czelej; Lublin; 2019;
Zych M., Górska E., Stępień W., et al.,  Choroby wywoływane przez drobnoustroje bytujące na skórze, Medycyna Rodzinna; 4/2013.