Co to są covidowe palce?

Mimo, że pandemia COVID-19 towarzyszy nam już od wielu miesięcy, wciąż nie wiemy wszystkiego na temat jej obrazu klinicznego. Wiadomo, że najczęściej pacjenci skarżą się na kaszel, duszność, wysoką gorączkę oraz utratę węchu i smaku. Jednak na przestrzeni roku pojawiły się badania wykazujące mniej specyficzne dla zakażenia wirusem SARS-CoV-2 objawy. Jednym z nich jest manifestacja skórna zakażenia, która najczęściej występuje w postaci tzw. covidowych palców. Czy na pewno mają one związek z COVID-19 i jak wyglądają? Dowiedz się, jak długo mogą utrzymywać się zmiany i czy warto udać się do lekarza kiedy się pojawią.

Jak wyglądają palce covidowe?

Do tej pory określono trzy typy zmian skórnych, które mogą występować w przebiegu COVID-19

• pokrzywkę (bardzo swędzące bąble, prawie zawsze otoczone rumieniem, wyniosłe ponad poziom skóry),
• wysypkę przypominającą zmiany pojawiające się w ospie wietrznej (osutka rumieniowo-pęcherzykowa),
• covidowe palce, które występują najczęściej.

Początkowo nie zwracano uwagi na ten objaw, z uwagi, że pierwsze przypadki COVID-19 pojawiły się zimą, a palce covidowe prezentują podobne objawy skórne do odmrozin powstających pod wpływem przebywania w niskiej temperaturze, zwłaszcza przez osoby mające problem z krążeniem w palcach rąk i nóg. Jednak do dermatologów zaczęli się zgłaszać pacjenci także w miesiącach letnich, co wzbudziło zaniepokojenie lekarzy. Zaczęto poszukiwać związku występowania zmian z pandemią COVID-19. Zadanie jest utrudnione, ponieważ w niektórych przypadkach zmiany pojawiają się nawet kilka tygodni po przebyciu choroby, więc pacjenci zwykle mają już ujemny test antygenowy lub PCR w kierunku zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Najczęściej palce covidowe spotyka się u dzieci i młodzieży. Zmiany skórne mają charakter plamisto-grudkowych zgrubień pojawiających się na palcach dłoni i stóp. Przybierają barwę od czerwonej po purpurową. Zwykle miejscom objętym wysypką towarzyszy ból, z reguły nie stwierdza się jednak swędzenia. W momencie ustępowania zmian, tam gdzie znajdowały się zgrubienia, dochodzi do złuszczania się górnej warstwy skóry.

Trudności w jednoznacznym połączeniu występowania zmian z wirusem SARS-CoV-2 skłoniły do głębszych badań. W obrazie pod mikroskopem elektronowym zaobserwowano obecność cząsteczek koronawirusa w cytoplazmie komórek śródbłonka. W badaniu histopatologicznym stwierdzono zmiany naczyniowe w postaci uszkodzonego śródbłonka, nacieków limfocytarnych czy mikrozakrzepów. Wykazano, że patofizjologia zmian jest podobna do tej występującej w płucach.

Palce covidowe - ile czasu utrzymuje się ten objaw?

Nie jest to trwała zmiana. Jednak na podstawie przedstawionych wyników badań przez dr Esther Freeman, która jest głównym badaczem Międzynarodowego Rejestru Dermatologicznego COVID-19 oraz dyrektor Global Health Dermatology, nie można jednoznacznie określić czasu utrzymywania się zmian skórnych. W większości przypadków objawy zanikają po 15 dniach. Niestety, występują wyjątki - w rejestrze można znaleźć przypadki osób, u których objawy takie jak wysypka ustępowały dopiero po 120-150 dniach. Z analizy wynika także, że u pewnej grupy pacjentów, nazywanych ,,long-hauler”, zmianom może towarzyszyć zaczerwienienie i obrzęk stóp utrzymujący się powyżej 60 dni.

Covidowe palce - czy konsultować to z lekarzem?

Każdą niepokojącą nas zmianę skórną warto skonsultować z lekarzem. Szczególnie jest to ważne z uwagi, że istnieje coraz więcej doniesień, że mogą być one jedynymi objawami COVID-19. Dlatego dobrze być w stałym kontakcie z lekarzem pierwszego kontaktu oraz obserwować ewentualne wystąpienie kolejnych objawów. Niestety zmiany skórne, jako izolowany objaw choroby, nie upoważniają lekarza do wydania skierowania na test w kierunku zakażenia wirusem SARS-CoV-2. W sytuacji, gdy nie jesteśmy w 100% pewni, czy nie chorujemy na COVID-19, warto zachować samoizolację.

Dodatkowo należy przestrzegać zasad zapobiegających rozprzestrzenianiu się wirusa: 

• często myć ręce ciepłą wodą z mydłem lub dezynfekować je preparatem na bazie alkoholu,
• zakrywać usta i nos, dobrze dopasowaną maseczką,
• często wymieniać maseczkę, zwłaszcza gdy robi się wilgotna,
• zachowywać dystans co najmniej 1,5 metra od innych osób.

Wysypka skórna może być jednym z początkowych symptomów wieloukładowego zespołu zapalnego związanego z przebyciem zakażenia wirusem SARS-CoV-2 u dzieci (PIMS-TS). Chorobie mogą towarzyszyć dysfunkcje ze strony przewodu pokarmowego, układu krążenia z cechami zapalenia mięśnia sercowego oraz nasilająca się duszność. Dosyć szybko narastające objawy, wzrost parametrów reakcji zapalnej i znaczny spadek ciśnienia tętniczego mogą prowadzić do wstrząsu, który jest bezpośrednim zagrożeniem dla życia dziecka. Nie należy więc lekceważyć wysypki pojawiającej się u dzieci, szczególnie gdy w nieodległym czasie przebyły infekcję dróg oddechowych lub gdy wysypce towarzyszą zmiany w zachowaniu dziecka – apatia, senność, zmniejszenie apetytu lub dołączą się objawy jak gorączka, ból brzucha, wymioty, biegunka, ból głowy czy karku. 

Należy pamiętać, że poza wirusem SARS-CoV-2, wysypka grudkowo- plamista może być też objawem innych chorób wirusowych wieku dziecięcego. W przypadku wirusa Coxsackie może wystąpić charakterystyczna wysypka na dłoniach i stopach dziecka, w postaci swędzących pęcherzyków lub grudek. Choroba trwa zwykle około tygodnia i zmiany ustępują samoistnie. Niestety w niektórych przypadkach może być to niebezpieczne, ponieważ wirus Coxsackie należy do rodziny enterowirusów, odpowiedzialnej za występowanie większości przypadków wirusowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u dzieci. 

Wysypka plamisto- grudkowo może wystąpić także w przebiegu odry, różyczki czy płonicy, jednak w przypadku tych jednostek chorobowych palce nie są typowym miejscem występowania zmian.

Źródła:

1. Colmenero I, Santonja C, Alonso‐Riano M, et al. Sars‐CoV‐2 endothelial infection causes COVID‐19 chilblains: histopathological, immunohistochemical and ultrastructural study of seven paediatric cases. Br J Dermatol 2020; 183: 729–737.
2. https://www.kcl.ac.uk/news/skin-rash-should-be-considered-fourth-key-symptom-of-covid
3. https://www.eurekalert.org/pub_releases/2020-10/sc-nar102820.php
4. Okarska-Napierała, M., Ludwikowska, K., Książyk, J., Kuchar, E., Mazur, A., Szenborn, L., Werner, B., Wysocki, J. & Jackowska, T. Postępowanie z dzieckiem z wieloukładowym zespołem zapalnym powiązanym z COVID-19. Przegl Pediatr. 49, (2020)
5. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/171054,odmrozenia-odmroziny
6. Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski. Interna Szczeklika. Kraków 2020, wyd. 11. ISBN: 978-83-7430-628-7