Baby-led weaning: na czym polega ta metoda i jakie są jej największe zalety i wady?

Istnieje wiele praktycznych porad dotyczących żywienia dzieci oraz sposobów na wprowadzanie pierwszych pokarmów do ich diety w momencie odstawiania od piersi mamy, czy rezygnacji z żywienia mlekiem modyfikowanym. W obecnych czasach odchodzi się coraz częściej od przyjętych w przeszłości norm żywieniowych, w tym wprowadzania konkretnych produktów według jednego rutynowego wzorca. Właściwe żywienie maluchów może mieć wpływ nie tylko na kondycję oraz rozwój fizyczny dziecka, w tym na osiągnięcie genetycznie uwarunkowanego potencjału wzrostowego, może także wpływać na rozwój psychiczny oraz poziom inteligencji rosnącego dziecka. Jedną z metod karmienia dzieci odstawianych od pokarmu mlecznego jest znana na świecie i coraz bardziej popularna w Polsce metoda Baby-Led Weaning (BLW). Na czym polega, jakie są jej zasady oraz w jaki sposób przygotować się do jej wprowadzenia – o tym w poniższym artykule.

Na czym polega metoda BLW?

Baby-led weaning, w skrócie BLW, to metoda żywienia niemowląt, która w ostatnim czasie zyskała w Polsce bardzo dużą popularność, mimo że w Wielkiej Brytanii, gdzie sięgają jej źródła, znana jest już od lat 90. XX wieku. Ideą tej metody jest pozwolenie maluchowi na samodzielne smakowanie stałych pokarmów odpowiednich dla jego wieku. Polega ona na tym, że zachęca się dziecko do sięgania po jedzenie przy pomocy rączek, i pozostawia decyzję o tym ile i co zje. Można więc powiedzieć, że przy tym podejściu w pewnym stopniu pozwala się maluchowi na kontrolowanie własnej diety.
Potocznie w języku polskim skrót BLW rozwija się jako ‘bobas lubi wybór’. O metodzie tej można powiedzieć, że jest nowatorskim sposobem na podejście do karmienia niemowlęcia w pierwszym roku jego życia. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia dzieci z 2021 roku, wprowadzanie produktów uzupełniających sugeruje się rozpoczynać w przedziale od 17 do  26 tygodnia życia dziecka. Jest to czas, w którym organizm malucha jest gotowy na pokarmy inne niż mleko mamy. Jednak przy samodzielnym jedzeniu istotne jest, by połączyć ten moment z pełną gotowością dziecka do rozszerzania diety, w tym z umiejętnością siedzenia z podparciem, kontrolowania ruchów szyi i głowy, zanikiem odruchu wypychania jedzenia. Umiejętność utrzymania pozycji siedzącej pojawia się zazwyczaj w 6 miesiącu życia dziecka, jednak niektóre dzieci mogą ją osiągać zgodnie z indywidualnym tempem rozwoju, nawet do 8-9 miesiąca życia.
Metoda BLW omija etap papek i przecierów. Dziecku podaje się możliwe do uchwycenia rączką pokarmy stałe, w tym np. kawałki banana, ugotowane różyczki brokułów, gotowaną fasolkę, kawałki pokrojonej gotowanej marchewki, awokado, kawałki gotowanego na parze jabłka, arbuza, makaronu z sosem czy kleistej kaszy. Można powiedzieć, że dziecko samodzielnie steruje rozszerzaniem diety BLW i procesem odstawiania się od mleka na rzecz pokarmów stałych. Dzięki tej metodzie, niemowlę samodzielnie poznaje nowe pokarmy, a jedząc palcami stopniowo przyzwyczaja się do używania sztućców. Według autorów metody, w ciągu kilku miesięcy dziecko powinno być w stanie samodzielnie spożyć posiłek. Z medycznego punktu widzenia, sama metoda zapoznawania dziecka z różnorodnością pokarmów, ich różnymi konsystencjami, zapachami, smakami i wyglądem jedzenia, ma wiele zalet i jest bardzo pomocna w rozwoju akceptacji i preferencji smakowych u dzieci.
Objawy ząbkowania u niemowląt nie powinny być przeciwwskazaniem do wprowadzania do diety pokarmów stałych. Dziąsła przed wyrzynaniem się zębów są już na tyle ostre i twarde, że poradzą sobie z rozgniataniem i rozcieraniem pokarmów. Tym, co warto podkreślić jest fakt, że zęby wyrzynają się w momencie, w którym ich szkliwo jest już w pełni ukształtowane. Włączanie dodatkowych produktów w momencie ząbkowania jest więc całkowicie bezpieczne. Brak zębów nie jest więc przeciwwskazaniem do rozpoczęcia metody BLW.
Zwolennicy metody BLW podkreślają, że taka autonomia niemowlęcia w sposobie żywienia przekłada się na szybszy rozwój procesu mowy i rozumienia przez dziecko. Zwraca się także uwagę na następujące plusy metody baby-lead weaning:

• trenowanie motoryki małej;
• naukę żucia;
• poznawanie wszystkimi zmysłami;
• naukę przez zabawę;
• zdobywanie pewności siebie;
• kontrolę łaknienia;
• wspólne spędzanie czasu podczas posiłków;
• pozytywne nastawienie do jedzenia;
• radzenie sobie z różnymi konsystencjami posiłków.

Zwolennicy stosowania dotychczasowej tradycyjnej metody rozszerzania diety podkreślają natomiast, że ominięcie etapu karmienia łyżeczką czy podawania zupek i papek może mieć negatywne skutki ze względu na fakt, iż nauka pobierania pokarmu z łyżeczki czy picie z kubeczka pomaga uaktywniać kolejne mięśnie w obrębie twarzy i jamy ustnej, które już wkrótce będą angażowane przy nauce mówienia. Dodatkowo, moment wprowadzania papek pozwala na podanie dziecku umieszczanych w nich pokarmów mięsnych, które uzupełniają stopniowo zmniejszające się zapasy żelaza w organizmie niemowlęcia. Być może więc moment i strategia, z jaką rodzice po raz pierwszy wprowadzają swoje niemowlęta do pokarmów stałych, mogą być ważnym predyktorem późniejszych wyników rozwojowych dziecka. Na ten moment nie ma jeszcze zatwierdzonych badań i konkretnych wniosków dotyczących tego tematu. Można natomiast śmiało stwierdzić, że w ostatnich latach faktycznie zaobserwowano spadek popularności tradycyjnego karmienia papkami i przecierami na korzyść karmienia uzupełniającego jakim jest metoda baby-led weaninig. Zasada żywienia mówi, że rozszerzamy dietę po 6 miesiącu życia, w momencie pojawienia się chwytu pęsetowego, w tych wyjątkowych sytuacjach możemy stopniowo łączyć rozszerzanie diety z karmieniem łyżeczką, i nie wykluczać tych metod, a raczej je łączyć.

BLW – zasady

Jeśli chodzi o zasady metody BLW, jest ich kilka:

1. Zamiast tradycyjnego karmienia dziecka przetartymi papkami czy kaszkami za pomocą łyżeczki, przed dzieckiem kładzie się kilka produktów i pozwala mu się samodzielnie zdecydować co wybierze i zje. Wprowadzanie stałych pokarmów przy metodzie BLW należy rozpocząć, gdy dziecko wykazuje gotowość do nauki jedzenia, samodzielnie siedzi, samodzielnie potrafi chwycić w rękę jedzenie i nie wypycha go z buzi.
2. Jeśli zdarzy się, że dziecko odmówi jedzenia niektórych produktów, można mu je ponownie zaoferować przy kolejnych razach, nie należy rezygnować z ich podawania. Niektóre dzieci powoli i stopniowo uczą się akceptacji nowych produktów. Można także sprawdzić czy dziecko chętniej spróbuje nowych pokarmów, jeśli rodzic lub opiekun będzie miał to samo na talerzu. Niezależnie od stosowanej metody karmienia, niemowlęta i małe dzieci odmawiają jedzenia niektórych pokarmów, ale tak długo, jak nie dotyczy to grupy najważniejszych, pełnowartościowych produktów, mieści się to w granicy normy.
3. Nie wolno podawać dziecku twardych produktów, które mogłyby sprawić trudności w ich zjedzeniu lub spowodować zadławienie, np. orzechy, całe winogrona, pomidorki koktajlowe. Na talerzu malucha powinny znaleźć się wyłącznie miękkie produkty w odpowiednich dla dziecka rozmiarach. Zadławienie jest niebezpieczne, ale trzeba je odróżnić od krztuszenia, które jest powszechne, szczególnie w pierwszych kilku tygodniach odstawiania dziecka od piersi, gdy dziecko próbuje jeść normalne produkty. Krztuszenie powinno ustąpić, gdy dziecko nauczy się radzić sobie z pokarmami stałymi.
4. W przypadku kiedy nie mamy pomysłów na posiłki, można wykorzystać gotowe przepisy BLW dostępne w książkach, ebookach, na stronach poświęconych żywieniu dzieci i metodzie BLW, w których wyodrębnione są śniadania BLW, przekąski i pozostałe dania związane z tym sposobem żywienia.
5. Należy obserwować reakcje dziecka na pokarmy, tak aby wiedzieć czy reaguje alergią na któreś z nich.
6. Do jedzenia powinno się każdorazowo podać wodę do picia.
7. Bardzo ważne jest, by pamiętać, że poniżej 12 miesiąca życia nie wolno podawać dziecku cukru, soli, miodu, grzybów leśnych (do 12 roku życia), surowego mięsa, surowego jajka, podrobów, żółtego sera, sera feta, produktów z konserwantami.
8. Podstawą do spokojnego spożywania produktów jest neutralna, wyciszona atmosfera, która będzie wpływała na wypracowanie zdrowego systemu jedzenia bez pośpiechu.
9. Ważne jest także, by przy stosowaniu metody BLW unikać produktów mogących powodować zatwardzenie u dziecka.
10. Nigdy, pod żadnym pozorem, nie powinno się zostawiać dziecka samego podczas posiłku.
11. W przypadku gdy dzieckiem opiekuje się kilka osób (np. babcie, opiekunki) ważne jest, by poinformować je, by przestrzegały tych samych zasad żywienia, co rodzice.

BLW – jak zacząć?

Nawet będąc sceptycznym co do tego czy nasze 6-miesięczne dziecko będzie w stanie poradzić sobie z pokarmami stałymi od razu, to warto uwierzyć, że zdolność dziecka do przeżuwania prawdopodobnie nas zadziwi. Jeśli zdecydujemy się rozpocząć karmienie malucha pokarmami stałymi w trakcie jego odstawiania od piersi, warto zacząć zgodnie z następującymi, podstawowymi zasadami:
nie przerywaj karmienia piersią czy butelką od razu, należy to robić stopniowo, wprowadzając dodatkowo produkty stałe;

• w momencie całkowitego odstawienia dziecka od mleka, podawaj pokarmy stałe w czasach posiłków i pozwalaj zdecydować dziecku czy jest gotowe do ich zjedzenia;
• dostosuj pożywienie do wieku dziecka, 6-miesięczne dziecko dopiero zaczynające spożywać posiłki stałe powinno mieć produkty pokrojone w grube paski tak by mogło je trzymać w rączce i żuć, 9-miesięczne dziecko rozwinie chwyt kleszczowy (pęsetowy), wtedy kawałki mogą być mniejsze;
• zaczynając przygodę z BLW oferuj dziecku różnorodne produkty tak, by pozwolić mu poznać wiele smaków, podawaj potrawy w różnych kolorach, oferując zdrową żywność wysokiej jakości.

Zawsze warto skonsultować sposób żywienia dziecka z pediatrą. Bardzo ważne jest, by stosować dobrze zbilansowaną dietę i skoncentrować się na oferowaniu różnych produktów spożywczych z różnych grup żywności, aby zapewnić maluchowi wszystkie niezbędne składniki odżywcze.
Odpowiednie żywienie zapewnia prawidłowe wzrastanie dzieci i optymalny stan odżywienia, ale ma również wpływ na długofalowe efekty zdrowotne, tym samym programuje jego stan zdrowia na kolejne lata życia, warunkując przy tym:

• harmonijny rozwój oraz funkcjonowanie mózgu i zmysłów, dzięki czemu dziecko lepiej wykorzysta swój potencjał intelektualny i będzie miało mocniejszą psychikę;
• prawidłowy rozwój kości i stawów oraz mięśni, a między innymi od tego zależy zdrowa sylwetka i sprawność, a także ochrona przed złamaniami z powodu odwapnienia i kruchości kości (osteoporoza) w drugiej połowie życia;
• ochronę przed otyłością;
• rzadsze występowanie lub przynajmniej łagodniejszy przebieg tzw. chorób cywilizacyjnych – chorób serca (np. choroby wieńcowej, zawału serca), naczyń krwionośnych (np. nadciśnienia tętniczego, udaru mózgu), uczuleń i chorób alergicznych (np. astmy, atopowego zapalenia skóry) oraz chorób nowotworowych.

Źródła:
Rapley G., Murkett T., Bobas lubi wybór. Twoje dziecko pokocha dobre jedzenie; Wydawnictwo Mamania; Warszawa 2010; 35-42;
Sokal A., Łuszczki E., Jarmakiewicz S., et al., Wprowadzanie pokarmów uzupełniających do diety niemowlęcia; Standardy Medyczne/Pediatria; 2018; 426-430;
Strauss, Stephen. Clara M. Davis and the wisdom of letting children choose their own diets. Can Med Assoc; 2006; 175;
Szajewska H., Horvath A., Poradnik żywienia niemowląt. Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin; Medycyna Praktyczna; 2016; 90-91;
Webber C., Blissett J., Addessi A., et al., An infant-led approach to complementary feeding is positively associated with language development; Matern Child Nutr.; 2021; 17(4); 1-2;
Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci; 2021.