Reumatoidalne zapalenie stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS, gościec stawowy) to groźna choroba, która przejawia się bólem, sztywnością i obrzękiem stawów. Towarzyszą jej zmiany pozastawowe i objawy ogólnoustrojowe. Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) opisuje się jako przewlekłą chorobę układową tkanki łącznej o podłożu immunologicznym. Trudno podać dokładne przyczyny choroby, ale w znacznej mierze ryzyko wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów jest powiązane z czynnikami genetycznymi. Według danych epidemiologicznych na reumatoidalne zapalenie stawów trzykrotnie częściej od mężczyzn chorują kobiety, a większość zachorowań następuje w czwartej i piątej dekadzie życia.

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) opisuje się jako przewlekłą chorobę układową tkanki łącznej o podłożu immunologicznym. Trudno podać dokładne przyczyny choroby, ale w znacznej mierze ryzyko wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów jest powiązane z czynnikami genetycznymi.

Według danych epidemiologicznych na reumatoidalne zapalenie stawów trzykrotnie częściej od mężczyzn chorują kobiety, a większość zachorowań następuje w czwartej i piątej dekadzie życia.

RZS – objawy

Wczesne objawy reumatoidalnego zapalenia stawów to występujący symetrycznie ból i obrzęk drobnych stawów rąk i stóp, rzadziej także dużych stawów (np. barkowych lub kolanowych).

Późniejsze objawy reumatoidalnego zapalenia stawów to:

• zapalenia stawów występujące symetrycznie po obu stronach ciała,
• zmiany pozastawowe,
• objawy ogólnoustrojowe, prowadzące do niepełnosprawności, a nawet przedwczesnej śmierci.

RZS ma podłoże immunologiczne – wyróżnia się dwie postaci choroby: serologicznie dodatnią (seropozytywną) i ujemną (seronegatywną), w zależności od stwierdzonej bądź niestwierdzonej obecności autoprzeciwciał w surowicy krwi.

Reumatoidalne zapalenie stawów – przebieg choroby

W przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów charakterystyczna jest sztywność poranna o różnym czasie trwania, ale zwykle trwająca powyżej godziny. Postępujące zniekształcenia i usztywnienia stawów prowadzą do nieodwracalnych zmian w układzie ruchu. Zmiany pozastawowe są często wielonarządowe, głównie w seropozytywnej postaci RZS o ciężkim i długotrwałym przebiegu. Mogą występować podskórne guzki reumatoidalne, zmiany w układach krążenia i oddechowym, zmiany w narządzie wzroku, zapalenie naczyń i zaburzenia neurologiczne.

Często na skutek działania stosowanych leków dochodzi też do uszkodzenia nerek. Objawy ogólnoustrojowe to utrzymujący się stan podgorączkowy, bóle mięśni, uporczywe zmęczenie, brak łaknienia i utrata masy ciała.

U większości chorych na reumatoidalne zapalenie stawów występują okresy zaostrzeń choroby i względnej poprawy. W części przypadków (około 15%) choroba ma łagodny przebieg: zajmuje tylko kilka stawów, a ich destrukcja jest powolna. Występuje też postać RZS charakteryzująca się bardzo długimi, nawet kilkuletnimi okresami poprawy, czyli remisji (stanowi ona około 10% wszystkich przypadków). Bardzo rzadko, najczęściej u mężczyzn i osób starszych, choroba może mieć przebieg epizodyczny i samoograniczający się.

Reumatoidalne zapalenie stawów – jak szybko rozwija się choroba?

Niestety reumatoidalne zapalenie stawów zwykle rozwija się podstępnie przez kilka, czasem kilkanaście tygodni, jednak u około 10-15% pacjentów objawy pojawiają się nagle, w ciągu kilku dni. Dalszy przebieg choroby zależy od wielu czynników. U około 70% chorych z seropozytywnym RZS zajmującym wiele stawów do ich znacznego uszkodzenia dochodzi w ciągu 2 lat.

Reumatoidalne zapalenie stawów – badania

Rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów u pacjentów skarżących się na pierwsze objawy (bóle drobnych stawów, sztywność poranna, osłabienie i stan podgorączkowy) polega głównie na przeprowadzeniu:

• badań laboratoryjnych wykrywających odchylenia od normy specyficzne dla RZS (głównie badanie RF, czyli czynnik reumatoidalny),
• badania płynu stawowego i stwierdzeniu odczynu zapalnego,
• badań obrazowych – RTG i USG stawów, które pozwalają na wykrycie zmian zapalnych i destrukcyjnych w stawach.

W początkowym okresie tej choroby stawów mogą być przydatne również inne badania obrazowe: tomografia komputerowa (zwłaszcza przy ocenie zmian w kręgosłupie szyjnym) oraz rezonans magnetyczny.

RZS – leczenie

Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów powinno zostać wdrożone jak najszybciej po postawieniu diagnozy przez specjalistę reumatologa. Według najnowszych wytycznych celem leczenia zapalenia stawów powinna być remisja kliniczna, czyli poprawa stanu zdrowia chorego lub przynajmniej zmniejszenie aktywności choroby, jeśli osiągnięcie remisji jest mało prawdopodobne.

Obecnie w ramach leczenia farmakologicznego jest dostępnych wiele rodzajów leków modyfikujących przebieg choroby, leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych oraz preparatów podawanych dostawowo, poprawiających komfort życia pacjenta. W cięższych przypadkach, np. przy unieruchomieniu, konieczne może być przeprowadzenie zabiegów chirurgicznych.

Należy pamiętać, że bardzo ważną rolę w leczeniu RZS (jak również innych chorób stawów, jak np. łuszczyca stawowa) odgrywają również prawidłowo prowadzona rehabilitacja – kinezyterapia, fizykoterapia oraz odpowiednie wsparcie psychologiczne.