Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa – objawy i sposoby postępowania zmniejszające ból

Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa to postępujący problem społeczny spowodowany przede wszystkim siedzącym trybem życia i brakiem aktywności fizycznej. Schorzenie polega na przedwczesnym zużyciu i zniekształceniu kręgów i stawów międzykręgowych. Problem dotyczy wszystkich odcinków kręgosłupa, jednak najczęściej szyjnego i lędźwiowego. W zależności od odcinka objętego zmianami, występuje ból szyi i karku, ból między łopatkami czy ból w dole pleców. Objawia się też sztywnością kręgosłupa po przebudzeniu i promieniującymi bólami do rąk i stóp. Leczenie polega przede wszystkim na zmianie trybu życia, wprowadzeniu właściwej aktywności fizycznej, ergonomicznej pozycji podczas pracy lub (znacznie rzadziej) leczeniu operacyjnym.

Zwyrodnienie kręgosłupa - objawy

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa jest schorzeniem przewlekłym, rozwijającym się podczas całego życia. Dochodzi do przedwczesnego zużycia i zniekształcenia kręgów i stawów kręgowych. Najczęściej zwyrodnieniu ulegają odcinki szyjny i lędźwiowy kręgosłupa. Choroba wiąże się z nasilonym bólem kręgosłupa oraz występowaniem objawów neurologicznych związanych z uciskiem na korzenie nerwowe. Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa połączone są najczęściej ze współistniejącą dyskopatią. Liczba przypadków wystąpienia schorzenia wzrasta z wiekiem. Jednak ze względu na utrwalający się w zachodniej cywilizacji siedzący tryb życia i brak aktywności fizycznej, dolegliwości kręgosłupa stały się poważnym problemem społecznym. Pacjenci, u których pojawiają się symptomy, odczuwają je w trakcie wykonywania codziennych czynności.

Objawy uzależnione są od lokalizacji zmian, jednak w każdym przypadku charakterystyczny jest ból, utrudniający sprawne funkcjonowanie. Do jej wystąpienia mogą przyczynić się przebyte urazy kręgosłupa, intensywny i wyczerpujący rodzaj sportu czy też deformacje kręgosłupa (np. skolioza i inne choroby wieku dziecięcego).
W początkowej fazie choroba nie daje wyraźnych sygnałów i rozwija się powoli. Czasami pacjent może odczuwać sztywność i ból kręgosłupa po przebudzeniu lub dłuższym przebywaniu w pozycji siedzącej, które ustępują po rozciąganiu. Następnie objawem jest ostry lub przewlekły ból kręgosłupa, występujący bezustannie. Ból może być zlokalizowany miejscowo lub promieniować, np. do rąk, nóg czy klatki piersiowej. Oprócz bólu chory może odczuwać drętwienie, mrowienie, pieczenie i tym podobne zaburzenia odbiegające od normy. Objawy mogą występować zarówno po jednej stronie jak i symetrycznie oraz nasilać się, chociażby przy zmianach pogody. W zaawansowanym stadium choroby może dojść zaburzeń postawy, osłabienia mięśni oraz zaniku czucia. 

Zwyrodnienie kręgosłupa szyjnego

Kręgosłup szyjny złożony jest z 7 kręgów. Przy jego zwyrodnieniu może wystąpić sztywność karku i jego bóle promieniujące do łopatek, lub okolicy potylicznej. W poważniejszych przypadkach bóle promieniują wzdłuż ręki i mogą im towarzyszyć objawy czuciowe takie jak mrowienie, drętwienie, a także (dość często) zawroty głowy i nudności. Pojawiają się zaburzenia słuchu (szumy uszne) i wzroku. Niekiedy mamy do czynienia z bólem promieniującym od szyi do barku, który nazywany jest rwą barkową (ramienną). W tych przypadkach niezwykle istotne i trudne jest różnicowanie źródła bólu pomiędzy kręgosłupem, a stawem barkowym.  U niektórych pacjentów zmiany zwyrodnieniowe nie dają dolegliwości bólowych. Przyjmuje się, że im osoba starsza, tym tych zmian więcej.

Zwyrodnienie kręgosłupa lędźwiowego

Lędźwiowym odcinkiem kręgosłupa określa się część składającą się z pięciu największych kręgów (L1-L5). Odcinek ten jest narażony na największe obciążenia, gdyż utrzymuje ciężar tułowia, głowy i kończyn górnych, przy jednoczesnej stabilizacji przy wszelkich ruchach (skręty, pochylanie się na boki, zginanie). Przy zwyrodnieniu kręgosłupa lędźwiowego objawy lokalizują się na pograniczu najniższego kręgu lędźwiowego (L5) i kości krzyżowej, często połączone są z bólem promieniującym do kończyny dolnej (tzw. rwa kulszowa). Typowe symptomy to głównie silny, uniemożliwiający normalne funkcjonowanie, utrzymujący się przez kilka, kilkanaście dni ból promieniujący z pośladka do kończyny dolnej oraz niedowłady bolącej kończyny. Mogą wystąpić też sztywność i ból pleców w dolnej części, a dodatkowo drętwienie, mrowienie i skurcze w części udowej oraz w łydkach.

Jak postępować w chorobie zwyrodnieniowej kręgosłupa?

Warto zaznaczyć, że zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa są procesem nieodwracalnym, którego nie można cofnąć. Wobec powyższego, można jedynie spowolnić jego postępowanie i zmniejszyć objawy decydując się na odpowiednie działania. Stosuje się dwie główne metody, czyli leczenie zachowawcze oraz operacyjne. Leczenie operacyjne dotyczy jedynie przypadków w których nie uzyskano powodzenia po leczeniu zachowawczym. Przy zwyrodnieniu kręgosłupa konieczna jest zmiana stylu życia, przede wszystkim przez obniżenie wagi ciała oraz aktywność ruchowa (odpowiednia gimnastyka, pływanie, spacery, itp.). Istotne jest też zadbanie o profilaktykę wad postawy już u dzieci przez przywrócenie i kontrolowanie prawidłowego ustawienia kręgosłupa i kończyn. Osoby pracujące w biurach powinny zadbać o częste zmiany pozycji siedzącej i robić przerwy na rozruszanie się.
W chorobie zwyrodnieniowej zalecana jest również rehabilitacja kręgosłupa. Oprócz zabiegów z zakresu fizykoterapii (pole magnetyczne, prądy, krioterapia), masażu i kinezyterapii, fizjoterapeuta może stosować elementy terapii manualnej (trakcję kręgosłupa, mobilizacja kręgów i różne metody fizjoterapeutyczne). W niektórych przypadkach lekarz ortopeda zaleca założenie doraźnych ortez (sznurówki lędźwiowe, kołnierze szyjne) na krótki okres czasu. Doraźnie stosuje się leki przeciwbólowe oraz rozluźniające mięśnie. Leczenie operacyjne jest ostatecznością.

Źródła:

1. Chien J., Bajwa Z.; Ból kręgosłupa o podłożu mechanicznym i metody jego leczenia, Medycyna po Dyplomie, 2009(08).
2. Styczyński T.; Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa a leczenie i problem społeczny, Postępy Nauk Medycznych, 2010(6), 474-482.
3. Domżal T.; Bóle krzyża – rozpoznawanie i leczenie, Medycyna po Dyplomie 2011(20); 12(189): 34-45.