Białko w moczu — co może oznaczać? Przyczyny, objawy, leczenie białkomoczu

Każdy z nas powinien raz na jakiś czas wykonać kontrolne badanie moczu i obecne w nim składniki poddać specjalistycznej analizie przeprowadzanej w laboratorium. Dzięki dokładnemu przeanalizowaniu próbki moczu możliwe jest określenie wielu nieprawidłowości, które mogą świadczyć o chorobach nerek i innych schorzeniach występujących w organizmie. Jedną z badanych zmiennych w takiej analizie jest ilość białka w moczu. Choć zazwyczaj w płynie tym niekiedy znajduje się pewna jego ilość, zwiększona obecność białka w moczu może prowadzić nawet do uszkodzenia nerek. Wszelkie nieprawidłowości w badaniu ogólnym moczu warto skonsultować ze specjalistą i poddać się dalszej diagnostyce.

Czym jest białkomocz?

Mocz w ok. 96% składa się z wody. Pozostałe składniki to produkty przemiany materii, takie jak mocznik i sole mineralne, które nadają mu specyficzne właściwości fizyczne oraz chemiczne. Podczas ogólnego badania moczu niekiedy można zauważyć, że dodatkowo w próbce znajdują się krwinki czerwone, leukocyty, bakterie, cukry lub podwyższone stężenie białka w moczu, co zazwyczaj świadczy o toczącej się w organizmie infekcji. 

Białkomocz to określenie, które sygnalizuje, że w moczu pojawiło się białko. Co oznacza to w praktyce? To problem związany ze zbyt wysokim stężeniem białka w moczu. Zazwyczaj podwyższony poziom wydalanego białka z moczem nie daje żadnych objawów, dlatego ten stan jest wykrywany bardzo późno. 

Białkomocz można podzielić ze względu na zawartość białka w moczu i pochodzenie białka w próbce. W pierwszym przypadku wyróżnia się białkomocz:

• znikomy — zawartość białka w próbce wynosi mniej niż 500 mg na dobę,

• mierny - 500-3500 mg na dobę,

• znaczny — ponad 3500 mg białka na dobę.

Ze względu na pochodzenie białka w moczu występuje białkomocz:

• cewkowy — towarzyszy najczęściej nefropatii śródmiąższowo-cewkowej i przy toksycznym uszkodzeniu nefronów,

• kłębuszkowy - występuje przy nasileniu filtracji w kłębuszkach nerkowych i uszkodzeniach błony filtracyjnej. Często występuje przy cukrzycowej chorobie nerek lub kłębuszkowym zapaleniu nerek,

• kłębuszkowo-cewkowy — połączenie obu powyższych typów, występuje w zaawansowanych stanach chorobowych,

• przednerkowy — przyczyna uszkodzenia nerek, często poprzedza białkomocz kłębuszkowy,

• czynnościowy — towarzyszy często gorączce i występuje niekiedy, gdy pacjent przebywa długo w pozycji stojącej. Określany jest też jako białkomocz ortostatyczny. Może go wywoływać również intensywny wysiłek fizyczny,

• zanerkowo-sekrecyjny - białka w sposób fizjologiczny są wydzielane przez cewki.

Oznaczenie białka w moczu w ciągu doby, a tym samym jego faktycznej zawartości, umożliwia dobowa zbiórka moczu. To tzw. białko całkowite w moczu.

Objawy białkomoczu

Wydalanie białka wraz z moczem niekiedy jest reakcją na zmiany termiczne lub wysiłek fizyczny. Istnieje też taka zależność jak białko w moczu a stres. Wówczas, wykonując badanie, może pojawić się ślad białka w moczu. Zazwyczaj podczas wykonywania badania moczu, w którym znajduje się nawet znaczna ilość białek obecnych w próbce, pacjentowi mogą nie towarzyszyć żadne charakterystyczne objawy związane z układem moczowym. 

Dopiero w sytuacji, gdy stwierdza się wysoki poziom białka w moczu, można zauważyć niepokojące objawy, takie jak puchnięcie brzucha, a także dłoni i stóp. Jednak nie u wszystkich osób takie symptomy występują. Niekiedy też pojawia się nadciśnienie. Nadmierny poziom białka będzie również powodował pienienie się moczu.

Prawidłowy poziom białka w moczu — norma

Jeżeli zawartość białka w dostarczonej próbce wynosi poniżej 150 mg na dobę, nie uznaje się obecności białka w moczu za stan niepokojący. Jednak rzekroczenie tej liczby może oznaczać problemy. Najczęściej na wynikach badań w innych jednostkach przedstawiany jest wynik określający białko w moczu. Norma mg/dl, oznaczająca miligramy białka na decylitr moczu, to parametr, który nie powinien być większy niż 15. Zawartość białka w moczu powyżej 15 mg/dl jest przekroczeniem normy i wskazaniem do skonsultowania się z lekarzem.

Przyczyny białkomoczu

Przedostawanie się białek do moczu może mieć wiele różnych przyczyn. Jeżeli ich liczba jest przekroczona podwójnie i wynosi ok. 300 mg na dobę, zazwyczaj świadczy to o przewlekłych chorobach nerek. Podwyższony poziom białka w moczu często jest związany z kłębuszkowym zapaleniem nerek. Co jeszcze oznacza białko w moczu i jakie mogą być tego przyczyny?

Utrzymujący się białkomocz w wielu przypadkach świadczy o występowaniu poważnej choroby. Może to być:

• wirusowe zapalenie wątroby,

• nadciśnienie tętnicze,

• anemia sierpowata,

• kiła,

• toczeń rumieniowaty,

• zakażenie HIV,

• białaczka,

• hipoglikemia,

• rzucawka,

• odwodnienie,

• reumatoidalne zapalenie stawów,

• choroby układowe.

Nadmierny poziom białka w moczu zaburza też pracę nerek i wywołuje inne schorzenia nerek, m.in. toksyczne uszkodzenia nerek, nefropatie czy zespoły nefrotyczne.

Białko i cukier w moczu — co mogą oznaczać?

Badanie poziomu białka w moczu, nazywane też stanem nadmiernej utraty białka wraz z moczem, może wskazywać nie tylko białkomocz, lecz także jednocześnie zwiększony poziom cukru w badanej próbce. Nie zawsze to powód do niepokoju. Niekiedy taka sytuacja jest efektem przyjmowania niektórych leków, w tym antybiotyków. Zjawisko to mogą także wywołać niektóre środki na trądzik, chińskie zioła odchudzające, leki o działaniu moczopędnym lub środki przeciwzapalne. 

Podobny wynik badania wydalanego moczu mogą uzyskać kobiety w ciąży, u których dochodzi do intensywnych zmian w związku z rozwojem płodu. 

Białko w moczu u mężczyzn

W przypadku mężczyzn oddanie moczu do badania i uzyskanie wyniku z przekroczoną normą zawartości białka nie zawsze wskazuje na kłopoty z nerkami. W wielu przypadkach białkomocz może być objawem problemów z prostatą, szczególnie jeżeli pacjent jest po 40. roku życia. W takiej sytuacji należy powtórzyć badania, zwłaszcza jeżeli tej osobie towarzyszy nocne wstawanie za potrzebą lub częste parcie i jednocześnie oddawanie niewielkiej ilości moczu.

Jeżeli ponownie zostanie stwierdzona zwiększona zawartość białka w moczu w trakcie drugiego badania, należy udać się do urologa i wykonać USG.

Białko w moczu u kobiet i kobiet w ciąży

Białkomocz w ciąży często pojawia się w wynikach obowiązkowych badań wykonywanych przez kobiety ciężarne. Jednak białko w moczu w ciąży jest zjawiskiem zupełnie normalnym i nie stanowi powodu do niepokoju ani zagrożenia dla zdrowia matki czy dziecka. Norma w tym przypadku to 300 mg na dobę.

Warto jednak na bieżąco monitorować ten wskaźnik. Wysoki poziom białka w moczu często jest związany z zaburzeniami funkcjonowania nerek i infekcjami pochwy, co może już być niebezpieczne dla dziecka i matki. Podobnie jest w sytuacji, gdy pojawią się leukocyty i białko w moczu lub przekroczone zostaną inne normy w wykonywanych badaniach.

Białko w moczu u dzieci

Białkomocz u dzieci najczęściej świadczy o infekcjach dróg moczowych, do których najmłodsi pacjenci mają skłonność. Często towarzyszy im gorączka i bóle brzucha. Obecne w moczu białko może też jednak świadczyć o innych, niebezpiecznych procesach toczących się w organizmie. W żadnym przypadku nie należy więc lekceważyć takiego wyniku badania. Można je powtórzyć i jeżeli wynik się nie zmieni, niezwłocznie skorzystać z pomocy specjalisty.

Źródła:

• Donderski, Rafał, Krzysztof Bednarski, and Jacek Manitius. "Białkomocz a postęp przewlekłej choroby nerek. Czy rodzaj wydalanych białek może wpływać na przebieg przewlekłej choroby nerek?." Diabetologia Kliniczna 7.3 (2006): 194-199.

• Stompór, Tomasz. "Białkomocz." Forum Nefrologiczne. Vol. 2. No. 1. 2009.

• Kuziemska-Raczynska, A. "Białkomocz-algorytm postępowania diagnostycznego i terapeutycznego." Weterynaria w Praktyce 12.05 (2015).

• Bochniewska, Violetta, Anna Jung, and Janusz Żuber. "Zakażenie układu moczowego u dzieci." Pediatria i Medycyna Rodzinna 1.8 (2012): 12-22.

• Renke, Marcin, Agnieszka Jakubowska, and Bolesław Rutkowski. "Pacjent z białkomoczem-różnicowanie i leczenie." Renal Disease and Transplantation Forum. Vol. 2. No. 1. 2009.