Co może oznaczać „kłucie w sercu”? Poznaj objawy zapalenia chrząstek żebrowych

U człowieka występuje 12 par żeber, każde z nich zbudowane jest z dłuższej, kostnej części oraz z części krótszej - chrzęstnej. Przednimi przedłużeniami żeber są chrząstki żebrowe odpowiadające za ich połączenie z mostkiem. Stany zapalne tych chrząstek mogą dawać objawy podobne, między innymi, do objawów zawału serca, dlatego bardzo ważna jest odpowiednia diagnostyka schorzenia. Jakie badanie pozwoli je rozróżnić, czym jest choroba Tietza, jakie towarzyszą jej symptomy i jak leczyć zapalenie chrząstek żebrowych – o tym w poniższym artykule.

Choroba Tietza – na czym polega?

Choroba Tietza zwana też zespołem Tietza to schorzenie, które polega na występowaniu stanu zapalnego jednej lub kilku części chrzęstnych żeber. Chorobą najczęściej zajęte są żebra drugie i trzecie, ale może dotyczyć ona także czwartych i piątych. Po raz pierwszy schorzenie to opisał w 1921 r. niemiecki chirurg Alexander Tietze i od tego czasu choroba nazywana jest jego nazwiskiem. Jest to rzadkie schorzenie, które występuje zwykle przed 40. rokiem życia, ale jednocześnie występuje częściej u młodzieży niż dorosłych, dotykając w równym stopniu obu płci.
Zespół Tietza jest także zamiennie nazywany zapaleniem chrząstek żebrowych (łac. costochondritis). Jednak pod kątem stricte medycznym są to dwa odrębne schorzenia, a ich odróżnienie możliwe jest na podstawie braku obrzęku zmienionych chorobowo tkanek w przebiegu zapalenia chrząstek żebrowych, który jest obecny w zespole Tietza. Zapalenie chrząstek żebrowych obserwuje się u pacjentów powyżej 40. roku życia, częściej są nimi kobiety.
Mimo że nie są do końca znane jednoznaczne przyczyny powstawania choroby Tietza, to ryzyko zwiększenia jej wystąpienia powodują intensywny wysiłek fizyczny w postaci bardzo ciężkiej pracy zawodowej oraz obciążenie na skutek intensywnych treningów sportowych.
Oprócz przeciążenia mięśni klatki piersiowej, wśród czynników ryzyka występowania zespołu Tietza wymienia się:

• urazy mechaniczne klatki piersiowej (np. w wyniku wypadków komunikacyjnych na skutek silnego uderzenia o kierownicę);
• przebyte infekcje wirusowe układu oddechowego;
• przebyte nowotwory stawu mostkowo-żebrowego;
• przebyta gruźlica lub kiła;
• zdiagnozowane reumatoidalne zapalenie stawów (RZS);
• zdiagnozowane zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK);
• reaktywne zapalenie stawów, zwane także zespołem Reitera;
• częsty kontakt z substancjami toksycznymi lub drażniącymi (chemikalia, lakiery itp.).

Zespół Tietza – objawy

Jednym z najbardziej charakterystycznych dla zespołu Tietza objawów jest ból w przedniej powierzchni klatki piersiowej, który może promieniować do barków oraz ramion. Ból ten ma zazwyczaj charakter jednostronny – zwykle występuje po lewej stronie. Charakteryzuje go ostry lub powolnie wzrastający przebieg, występuje długotrwale i nasila się przy ucisku płuc na okolice mostka, czyli podczas głębokiego wdechu, kaszlu czy kichaniu. Jego odczucie wzrasta także przy skrętach tułowia, a nawet podczas schylania się, wstawania czy siadania. Nasilenie dolegliwości bólowych jest wśród cierpiących na zespół Tietza bardzo zróżnicowane, ale zwykle pacjenci określają jego stopień jako umiarkowany. Ból najczęściej ustępuje samoistnie.
Poza objawami bólowymi, w przebiegu tego schorzenia może występować także:

• wyraźna tkliwość klatki piersiowej przy dotyku, najczęściej zlokalizowana w obrębie drugiego lub trzeciego stawu mostkowo-żebrowego lub stawu mostkowo-obojczykowego;
• podwyższona temperatura ciała do około 38℃;
• w rzadkich przypadkach mogą pojawić się symptomy dermatologiczne, takie jak krostki na dłoniach i stopach lub zmiany łuszczycowe.

Objawy bólowe w przebiegu zespołu Tietza mogą być mylone ze stenokardią i sugerować zawał mięśnia sercowego. Mogą być także utożsamiane z urazami mechanicznymi żeber oraz nerwobólem żebrowym, czyli neuralgią międzyżebrową. Dlatego – ze względu na ich niejednoznaczność - bardzo ważne jest, by w sytuacji wystąpienia tego typu dolegliwości niezwłocznie skonsultować się z lekarzem specjalistą.

Zapalenie chrząstek żebrowych – leczenie

Podstawą leczenia zapalenia chrząstek międzyżebrowych jest odpowiednia diagnoza, którą postawić może między innymi lekarz reumatolog. Niezbędne jest wykluczenie innych przyczyn powstałego bólu, choćby choroby serca czy zapalenia płuc. Najbardziej miarodajnym badaniem będzie w tym przypadku badanie obrazowe RTG lub USG.
Stwierdzone zapalenie chrząstek żebrowych leczy się farmakologicznie – za pomocą leków przeciwbólowych (paracetamolu) i przeciwzapalnych (w tym ibuprofenu, aspiryny, naproksenu  lub innych) stosowanych doustnie i miejscowo. W aptekach dostępne są także środki  w formie żelu lub kremu. Czasami, przy bardziej rozległych stanach zapalnych i niemijających objawach może okazać się potrzebne zastosowanie leków steroidowych w formie zastrzyków, bardzo rzadko - fizjoterapii. Jeśli jednak lekarz specjalista zdecyduje o fizjoterapii, to bardzo dobre rezultaty lecznicze dają zabiegi laserowe. Emitowane światło laserowe dociera bowiem do tkanki objętej zapaleniem, pobudza procesy regeneracji oraz łagodzi dolegliwości bólowe. Innymi metodami są krioterapia (leczenie zimnem), terapia manualna tkanek miękkich oraz ćwiczenia oddechowe.
Wyjątkowo w przypadku bólu o bardzo dużym nasileniu lekarz może zdecydować o podaniu opioidów, takich jak hydrokodon czy oksykodon. W skrajnych przypadkach, jeżeli stan chorego nie ulega poprawie po zastosowaniu wszelkiego dostępnego leczenia zachowawczego, wykonuje się chirurgiczne usunięcie zmienionej chorobowo chrząstki (niezwykle rzadko).
W wielu przypadkach jednak stan zapalny i ból przy zapaleniu chrząstek międzyżebrowych trwa do kilku tygodni, po czym ustępuje samoistnie, szczególnie jeśli objawy te są efektem ciężkiej pracy czy intensywnych treningów. Ważne jest, by w przypadku wystąpienia schorzenia ograniczyć aktywność fizyczną, nie przemęczać się i dużo odpoczywać.

Źrodła:
Bochenek A., Reicher M., Aleksandrowicz R., et al., Anatomia człowieka, wyd. I, Tom I; Wydawnictwo PZWL; Warszawa 2020;
Duława J., Vademecum medycyny wewnętrznej; Wydawnictwo PZWL; Warszawa 2015;
Paauw D., Burkholder L, Migeon M., Choroby wewnętrzne. Praktyczny przewodnik kliniczny; Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2009;
Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika; Wydawnictwo Medycyna Praktyczna; Kraków 2017; 13 - 16.