Czym jest fotostarzenie skóry? Jak zapobiegać fotostarzeniu się skóry: najlepsze strategie zapobiegawcze

Latem, a nawet w cieplejsze wiosenne dni, chętnie eksponujemy się na słońce, aby ogrzać się i choć trochę opalić. Wielu z nas argumentuje to w ten sposób, że przebywanie na słońcu poprawia samopoczucie i uzupełnia niedobory witaminy D. Jednak promieniowanie ultrafioletowe ma nie tylko pozytywny wpływ na organizm człowieka. Istnieje też szerokie spektrum niekorzystnego oddziaływania UV. Między innymi powoduje ono fotostarzenie skóry.

Czym jest fotostarzenie się skóry?

Promieniowanie ultrafioletowe (UVA i UVB) oddziałuje na organizm od okresu niemowlęcego, aż do późnej starości. Jednak nie zawsze wpływa ono negatywnie na człowieka. Niekorzystne skutki nadmiernej ekspozycji na słońce zależą od:

• natężenia promieniowania,

• długości fali,

• czasu ekspozycji na słońce.

Częste opalanie prowadzi do postępującego fotostarzenia się skóry. Na czym ono właściwie polega? Generalnie jest spowodowane czynnikami endogennymi, wywoływanymi przez genetyczne uwarunkowania organizmu człowieka. Jednocześnie na tempo starzenia oraz na to, kiedy pojawią się pierwsze zmarszczki, wpływają także czynniki zewnętrzne (egzogenne). To właśnie one winne są fotostarzeniu. Promieniowanie UV zalicza się do czynników egzogennych.

Szacuje się, że promieniowanie UV aż w 80% odpowiada za pojawianie się oznak starzenia się. Im częściej i dłużej się opalamy, zwłaszcza bez żadnej ochrony UV, tym szybciej nasza skóra będzie się starzeć i pokrywać zmarszczkami.

Definicja fotostarzenia skóry wskazuje, że jest to proces, w wyniku którego zachodzi wiele niekorzystnych zmian w strukturach komórek skóry pod wpływem promieniowania słonecznego. Doprowadzają one do innego wyglądu tkanki skórnej, a jednocześnie wywołują zaburzenia funkcji i struktury skóry. Dochodzi do jej uszkodzenia. Nie ma przy tym większego znaczenia, czy fotostarzenie związane jest z nadmiernym opalaniem na słońcu czy w solarium.

Fotostarzenie się skóry a fototyp skóry

Fitzpatrick już w 1988 roku wyróżnił 6 fototypów skóry człowieka. Klasyfikacja obejmuje:

• fototyp I – skóra bardzo jasna,

• fototyp II – skóra jasna,

• fototyp III – skóra ciemniejsza biała,

• fototyp IV – skóra jasnobrązowa,

• fototyp V – skóra brązowa,

• fototyp VI – skóra ciemnobrązowa lub czarna.

Na tej podstawie można stwierdzić, że na powstanie negatywnych zmian chorobowych w wyniku oddziaływania promieniowania ultrafioletowego najbardziej narażone są osoby, które mają fototyp skóry I lub II.

To właśnie one najczęściej, w wyniku opalanie, doznają poparzenia skóry. Jej uszkodzenia, spowodowane ekspozycją na promieniowanie UV, można podzielić na cztery stadia:

• Stadium I – (osoby w wieku 20-30 lat) – pojawiają się początkowe objawy starzenia się skóry m.in. drobne zmarszczki i przebarwienia.

• Stadium II (osoby w wieku 35-50 lat) – powstają zmarszczki mimiczne, głównie w kącikach oczy czy ust, oraz symptomy rogowacenia starczego.

• Stadium III (osoby w wieku powyżej 50 lat) – powstają wyraźne zmarszczki spoczynkowe. Pojawiają się zaburzenia pigmentacji oraz rogowacenie aktynowe.

• Stadium IV – zaawansowane stadium starzenia się skóry cechujące się licznymi głębokimi bruzdami czy zanikaniem elastyczności skóry, spowodowanym zanikaniem kolagenu w naskórku, powstaniem wielu przebarwień, nadmierną suchością skóry i jej żółtym zabarwieniem.

Na szczególną uwagę zasługuje skóra wrażliwa, także naczynkowa, charakteryzująca się kruchymi i wyraźnie widocznymi pod naskórkiem naczyniami krwionośnymi. Nie powinna ona być wystawiona na wpływ promieniowania słonecznego. 

Pierwsze objawy fotostarzenia skóry

Trzeba mieć świadomość, że w przebiegu fotostarzenia się skóry dochodzi do wielu nieodwracalnych zmian w składzie macierzy zewnątrzkomórkowych. Upośledzany jest stopniowo układ immunologiczny, który nie działa prawidłowo, co powoduje rozwój stanów nawet przedrakowych i różnego rodzaju raków skóry.

Wśród pierwszych charakterystycznych objawów fotostarzenia się skóry należy wymienić:

• drobne zmarszczki, w tym mimiczne,

• mniejsze lub większe przebarwienia,

• rogowacenie skóry,

• zaburzenia pigmentacji skóry,

• żółte zabarwienie skóry,

• utratę elastyczności i gładkości,

• zmiany przerostowe,

• szorstkość i suchość skóry,

• wiotkość skóry,

• powstanie zmarszczek głębokich i odbarwień.

U niektórych osób nadmierne opalanie się może skutkować nie tylko degradacją naskórka, ale może być powodem wystąpienia nowotworów złośliwych, takich jak rak podstawnokomórkowy. Ten typ raka stanowi 80 proc. złośliwych zmian dotyczących skóry.  Może też wystąpić rak kolczystokomórkowy, a także najgroźniejszy typ, jakim jest czerniak złośliwy.

Profilaktyka, czyli jak zapobiegać fotostarzeniu?

Fotostarzenie się skóry prowadzi do szybszego powstawania zmarszczek, przebarwień i zmian pigmentacyjnych. Jak zapobiegać takim negatywnym zjawiskom i jednocześnie chronić się przed zachorowaniem na raka? Trzeba unikać przede wszystkim promieniowania ultrafioletowego, a także zrezygnować z opalania się w solariach. 

Zdecydowanie dobrym sposobem na ochronę skóry przed fotostarzeniem się jest wykorzystywanie filtrów przeciwsłonecznych SPF odpowiednio wysokich, które nie dopuszczają do uszkodzenia skóry w wyniku oddziaływania słońca. Ich zadaniem jest ochrona przed negatywnym wpływem promieniowania. W preparatach służących do profilaktyki przeciwko fotostarzeniu się skóry znajdują się filtry chemiczne, które pochłaniają energię z promieniowania słonecznego i unieszkodliwiają ją. Ponadto kremy z filtrem na słońce zawierać mogą filtry fizyczne, które są barierą przed promieniowaniem UV. 

Niezależnie od wieku i fototypu skóry, warto stosować odpowiednio dobrane filtry ochronne przy wystawianiu skóry na słońce. Pozwoli to opóźnić fotostarzenie się i jednocześnie zapobiec odległym skutkom w postaci rozwoju nowotworów skóry. Dobra pielęgnacja nie dopuszcza do utraty jędrności skóry w tak szybkim tempie. Wolne rodniki powstające pod wpływem słońca, które przyspieszają starzenie się skóry, również nie pojawiają się w takich ilościach. 

 Bibliografia:

https://enel.pl/enelzdrowie/cialo/grozne-promieniowanie-uv-jak-sie-przed-nim-bronic

http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2015/hyg-2015-3-467.pdf