Czym jest mizofonia, czyli nadwrażliwość na dźwięki? Objawy, przyczyny, leczenie

Mizofonia objawia się nadwrażliwością na dźwięki odbierane jako nieprzyjemne, na przykład towarzyszące oddychaniu, przełykaniu czy pociąganiu nosem. Wyjaśniamy, jakie są przyczyny i objawy mizofonii i jak wygląda leczenie tej przypadłości.

Mizofonię opisał po raz pierwszy w roku 2002 Paweł Jastreboff, który leczył pacjentów cierpiących na szumy uszne. Była wśród nich grupa osób, które przejawiały objawy niepasujące do innych zaburzeń. Wcześniej – w latach 90-tych, zjawisko to zauważyła Marsha Johnson, lekarz audiolog i nazwała je „selective sound sensitivity syndrome”.

Nie ma danych dotyczących tego, ile osób w populacji jest dotkniętych mizofonią. Niektóre badania mówią, że około 3 procent osób może cierpieć z tego powodu. Możliwe jednak, że liczba ta jest większa (niektórzy mówią nawet o 15 procentach populacji).

Opracowania naukowe na ten temat podają, że w ciągu 5 lat do jednej z klinik w Amsterdamie zgłosiło się prawie 500 osób z mizofonią. Natomiast z badań przeprowadzanych wśród amerykańskich studentów wynika, że 20 procent z nich deklarowało odczuwanie symptomów mizofonii w życiu codziennym.

Czym jest mizofonia?

Wyraz „mizofonia” pochodzi z greckich słów („misos” oznacza nienawiść, a „phonia” – dźwięk). Jest to określenia oznaczające obniżoną tolerancję na dźwięki, jednak nie wszystkie, ale jedynie takie, które związane są z nieprzyjemnymi doznaniami. 

Warto dodać, że niektórzy badacze do reakcji mizofonicznych zaliczają również takie, które wywołują bodźce wizualne. 

Objawy mizofonii

Mizofonia to zespół objawów występujących w chwili ekspozycji na niektóre dźwięki (jakie to są dźwięki – jest to kwestia indywidualna), które są odbierane jako drażniące. Mogą to być dźwięki o różnym pochodzeniu, najczęściej są to dźwięki wydawane przez ludzi, takie jak odgłosy jedzenia, oddychanie,  chrapanie, płacz dziecka czy śpiew. Najczęściej mizofonię wywołuje mlaskanie.

Nadwrażliwość powodującą mizofonię mogą wywoływać także inne dźwięki takie jak tykanie zegara, odgłosy odkurzacza, stukania długopisem, pisanie na klawiaturze, odgłosy suszarki, lodówki, młynka do mielenia odpadów, spłuczki, kapania wody z kranu, pociągu itd.

Jako reakcja na dźwięki pojawiają się nieprzyjemne, silne emocje, czyli złość, zirytowanie, wstręt czy lęk. Mogą im towarzyszyć doznania cielesne, takie jak ucisk w klatce piersiowej, ramionach, głowie czy w całym ciele. Obserwuje się wzmożone bicie serca, podwyższoną temperaturę ciała, ból fizyczny i trudności z oddychaniem.

Nieprzyjemnym emocjom towarzyszą często chęci skrzywdzenia „źródła” dźwięku i myśli typu – „nienawidzę tej osoby”. Może to prowadzić do agresji słownej a nawet fizycznej. 

Przyczyny mizofonii

Nieznane są przyczyny mizofonii. Nie stwierdzono dotychczas genetycznego uwarunkowania tej przypadłości. Nie wiadomo więc, do jakiego stopnia jest ona wrodzona lub nabyta i jaką rolę w jej powstawaniu odgrywają czynniki neurobiologiczne i poznawcze.

Wiadomo też, że mizofonia nie jest związana z uszkodzeniem aparatu słuchowego, jednak niektórzy badacze sugerują, że może ją powodować dysfunkcja centralnej drogi słuchowej i występowanie wzmocnionych połączeń neuronalnych między układem słuchowym i limbicznym dla pewnych odgłosów.

Według niektórych opracowań negatywna reakcja na pewne dźwięki wynika z doświadczeń pacjenta z przeszłości i związana jest z jego oceną danego dźwięku i przekonaniem, że może on stanowić dla niego zagrożenie.

Diagnoza nadwrażliwości na dźwięki

Diagnoza mizofonii nie jest łatwa. Nie został dotychczas opracowany zwalidowany kwestionariusz, który mógłby służyć do pomiaru mizofonii, oparty na kryteriach diagnostycznych. Specjaliści zwykle posługują się skalami i kwestionariuszami do wykrywania i pomiaru mizofonii, których trafność nie została potwierdzona. 

Kwestionariusz taki może zawierać pytania dotyczące czasu trwania objawów w ciągu dnia, wpływu tych objawów na funkcjonowanie społeczne, nasilenia uczucia złości, prób powstrzymywania impulsu, kontroli nad gniewem i myślami oraz czasu, który pacjent poświęca na unikanie sytuacji związanych z mizofonią. W zależności od liczby punktów określa się 5 poziomów natężenia tego zjawiska.

Objawy mizofonii mogą przypominać inne zaburzenia, dlatego diagnozując mizofonię, należy ją odróżnić między innymi od nadwrażliwości słuchowej, chociaż oba te symptomy mogą występować jednocześnie. Nadwrażliwość słuchowa (fonofobia) oznacza awersyjne reagowanie na dźwięki o stałych właściwościach fizycznych. Podczas diagnozy audiologicznej stwierdza się obniżony prób dyskomfortu słyszenia.

Natomiast mizofonia to nienaturalnie silna, negatywna reakcja emocjonalna na dźwięki o zróżnicowanej charakterystyce akustycznej, które są specyficzne dla danej osoby. Nie jest to nietolerancja głośnych dźwięków czy hałasu. Najważniejsze jest więc stwierdzenie, jakie rodzaje dźwięków są awersyjne dla danej osoby, a jakie są tolerowane pozytywnie.

Diagnozując mizofonię należy także wykluczyć występowanie zaburzeń lękowych. Różnią się one od mizofonii tym, że dominującą emocją jest wtedy strach, podczas gdy w mizofonii jest nią złość.

Zachowania osób z mizofonią mogą także sugerować występowanie fobii społecznej. Jednak osoby takie unikają ludzie nie ze względu na strach przed oceną z ich strony (jak to jest w przypadku cierpiących na fobię społeczną), ale z powodu unikania odgłosów „wytwarzanych” przez ludzi, które są dla nich nieprzyjemne.

U części osób cierpiących na mizofonię występują takie zaburzenia jak na przykład zaburzenia nastroju, zespół Tourette’a, ADHD, trichotillomania czy hipochondria.

Mizofonia często towarzyszy zaburzeniom obsesyjno-kompulsywnym. Niektórzy badacze sugerują, że mogłaby zostać włączona do spektrum tych zaburzeń. 

Leczenie mizofonii

Nie ma metody leczenia, która potrafiłaby usunąć objawy mizofonii. Jednak jest wiele sposobów na to, aby radzić sobie z tą przypadłością. W tym celu mizofonik może nosić stopery douszne lub słuchawki, które wygłuszają otoczenie. 

Pomocna w radzeniu sobie z objawami mozofinii bywa psychoterapia, w tym terapia habituacyjna lub metoda RTR (tinitus retraining therapy), która stosowana jest w leczeniu szumów usznych, również związana z reakcją mózgu na określone skojarzenia dźwiękowe. U osób z mifozonią stosowana jest także terapia poznawczo-behawioralna.

Jak mizofonia wpływa na życie pacjenta cierpiącego na to zaburzenie?

To w jaki sposób mizofonia wpływa na funkcjonowanie społeczne pacjenta, zależy do rodzaju i stopnia nasilenia jej objawów. Jeżeli są one nieznaczne, nie utrudniają życia, jednak, gdy są bardzo odczuwalne, mogą powodować obniżenie nastroju, a nawet myśli samobójcze.

W skrajnych przypadkach mizofonia sprawia, że cierpiące na nią osoby wycofują się z życia społecznego, rezygnują ze spotkań ze znajomymi i przyjaciółmi. Może powodować konflikty w rodzinie, unikanie wspólnych posiłków, co prowadzi nawet do rozstań i rozwodów.

Cierpiący na tę przypadłość często czują się niezrozumiani, gdyż bliscy uważają ich za chorych psychicznie lub za „nienormalnych”, oskarżają o wymyślanie problemów i manipulacje.

Czy mizofonia to choroba psychiczna?

Mizofonia nie jest chorobą psychiczną. Jest to zaburzenie, które może utrudniać codzienne funkcjonowanie, ale nie wiąże się z występowaniem takich objawów jak omamy, urojenia, zaburzony tok myślenia a także dziwaczne i nieuzasadnione sytuacją zachowania i działania, które dotyczą chorób psychicznych.

Źródła: 
Siepsiak M., Dragan W., Mizofonia – przegląd badań i głównych koncepcji teoretycznych, Psychiatria Polska, 2019, 53(2), 447-458
Gulla B., Wrażliwość człowieka, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Biblioteka Jagiellońska, Krakow 2021