Gradówka - czym się charakteryzuje?

Najczęstsze zmiany dotyczące powiek to jęczmień i gradówka. Powieka górna i dolna ma liczne gruczoły, które produkują wydzielinę tłuszczową (gruczoły Meiboma i przyrzęsowe Zeissa), gruczoły potowe Molla. Każdy gruczoł ma w brzegu powieki ujście, gdzie wyprodukowana wydzielina wydostaje się na zewnątrz i w przypadku gruczołów tłuszczowych tworzy powierzchowną warstwę filmu łzowego zabezpieczając łzy przed parowaniem. Tworzy idealnie gładką powierzchnię tak aby wiązka światła mogła bez przeszkód przejść do wnętrza oka oraz utrzymuje szczelności oka po zamknięciu, kiedy produkcja łez jest minimalna.

Czym się charakteryzuje gradówka?

Gradówka to zgromadzenie treści tłuszczowej w świetle gruczołu Meiboma i w tarczce powieki spowodowane zamknięciem ujścia bez cech stanu zapalnego - widoczne na powiece jako uwypuklenie w formie bezbolesnego guzka bez zmiany koloru skóry. Proces jest jałowy bez udziału zakażenia bakteryjnego stąd brak objawów zapalenia. Jęczmień natomiast, czyli stan zapalny gruczołów powiekowych występuje w 2 postaciach:

• wewnętrzny spowodowany ;stanem zapalnym gruczołów tłuszczowych Meiboma - widoczna biała zmiana od strony wewnętrznej powieki ze stanem zapalnym skóry powieki często z obrzękiem zewnętrzny
• wywołany stanem zapalnym gruczołów przyrzęsowych Zeissa - widoczny obrzęk i zaczerwienienie powieki i pojawiająca się na szczycie biała wydzielina.

W obu przypadkach stan zapalny wywołany jest zakażeniem bakteryjnym głównie gronkowcowym. Zarówno jęczmienie i gradówki mogą być pojedyncze lub mnogie, występujące w powiece górnej i dolnej jednego lub obu oczu.

Gradówka - przyczyny wystąpienia

Czynniki sprzyjające powstaniu gradówek to głównie czynniki niezapalne jak tarcie oczu, przebywanie w zapylonych miejscach, kurz, anatomicznie wąskie ujścia gruczołów oraz mrużenie oczu spowodowane niewyrównanymi wadami wzroku, Rzadkie mruganie, szczególnie u osób pracujących przy komputerach może również wywoływać zespół suchego oka i poprzez pocieranie oczu z powodu uczucia piasku i przeszkadzania, a w konsekwencji gradówki. W przypadku jęczmieni przyczyny można podzielić na czynniki zapalne: miejscowe i ogólne. Czynnikami miejscowymi sprzyjającymi rozwojowi jęczmieni są choroby dermatologiczne - trądzik różowaty czy łojotokowe zapalenie skóry. Wśród czynników ogólnych to przede wszystkim można wymienić cukrzycę czy niedokrwistość prowadzące do upośledzenie odporności. Choroby te, a w szczególności cukrzyca może ułatwiać kolonizację mieszków włosowych rzęs patogennymi bakteriami i prowadzić do przewlekłych zakażeń czy jęczmieni. Zaburzenia gospodarki lipidowej mogą prowadzić do nieprawidłowego składu łoju, zespołu suchego oka i nawracających stanów zapalnych gruczołów powiekowych.

Gradówka - jak leczyć?

Leczenie gradówek można rozpocząć samodzielnie od nagrzewania - suchy ciepły okład przez 5-10 min i masażu zawsze w kierunku oka - jeżeli zmiana jest na powiece górnej to od góry do dołu, jeżeli na powiece dolnej to od dołu do góry w miejscu zmiany. W przypadku zespołu suchego oka stosowanie sztucznych łez, czy wyrównanie wad wzroku. W leczeniu jęczmieni można postępować podobnie przez 1-2 dni (często stosowany masaż obrączką to nic innego jak ciepło i masaż, a nie działanie złota). Jeżeli po 1-2 dniach w przypadku jęczmienia nie uzyskujemy poprawy potrzebna jest wizyta u okulisty i zastosowanie zwłaszcza w przypadkach mnogich lub nawrotowych, miejscowo w formie, maści z antybiotykiem. W razie mocno nasilonego procesu zapalnego, można krótkotrwale zastosować maści z mieszanką antybiotyku i sterydu, które zmniejszą obrzęk. Istotne jest też leczenie chorób, które sprzyjają rozwianiu się jęczmieni - dobra kontrola glikemii w przypadku cukrzycy, leczenie objawów atopowego zapalenia skóry i trądziku różowatego. Gdy czynnikiem powodującym był nużeniec - należy włączyć stosowne leczenie. Istotne jest też unikanie czynników sprzyjających rozwojowi zespołu suchego oka.

W braku poprawy podczas 4-8 tygodniowego leczenia zachowawczego, lekarz okulista może zakwalifikować gradówkę do leczenia operacyjnego. Polega ono na otwarciu guzka i wyłyżeczkowaniu zawartości i usunięciu otaczającej torebki. Nawracające gradówki należy traktować poważnie i różnicować z nowotworem gruczołu łojowego.

Żródła:

1. „Choroby powiek” w Okulistyka, podstawy kliniczne. H. Niżankowska, PZWL.

2.  Guzki zapalne powiek – jęczmień i gradówka. A. Pogrzebielski. www.mp.pl

3. Jakie mogą być przyczyny nawracającej gradówki u dziecka? Jakie leczenie należy wdrożyć? M. Grałek. www.mp.pl