Zespół cieśni nadgarstka: przyczyny, objawy, leczenie

Zespół cieśni nadgarstka jest najczęściej występującym zespołem uciskowym kończyny górnej. Dolegliwość ta powoduje ból w okolicy nadgarstka, drętwienie, mrowienie i problemy z poruszaniem ręką. Jak rozpoznać, że mamy do czynienia z zespołem cieśni nadgarstka? Na czym polega diagnostyka i jak wygląda leczenie?

Przyczyny zespołu cieśni nadgarstka

Zespół cieśni nadgarstka (ZCN), nazywany też zespołem cieśni kanału nadgarstka, to zaburzenie dotykające częściej kobiet niż mężczyzn. Powstaje na skutek przewlekłego ucisku nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka, utworzonego przez cztery kości nadgarstka i troczek zginaczy. Staje się tak, gdy dochodzi do przeciążenia mięśni zginaczy nadgarstka i palców, a w konsekwencji stanu zapalnego i obrzęku ścięgien mięśni zginaczy, które zaczynają uciskać nerw. Pod wpływem długotrwałego ucisku zachodzą niekorzystne zmiany w nerwie. Efektem jest ból, drętwienie palców i zaburzenia czucia. Jest to najczęstsza postać neuropatii uciskowej nerwu i jednocześnie najczęstsza neuropatia kończyny górnej. 

Zespół cieśni nadgarstka występuje u osób wykonujących z dużą częstotliwością powtarzalne ruchy, powodujące urazy systemu mięśniowo-szkieletowego. W grupie ryzyka znajdują się osoby obciążające mięśnie zginaczy nadgarstka i palców, czyli sportowcy (np. tenisiści, wioślarze) oraz spędzające wiele godzin na pisaniu na klawiaturze i posługiwaniu się myszką komputerową. W związku z tym zespół cieśni nadgarstka określany jest chorobą zawodową. W niektórych przypadkach ucisk nerwu spowodowany jest urazem, np. złamaniem. Ponadto przyczyną wystąpienia ZCN może być choroba reumatyczna (reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa) oraz zapalenie ścięgien. Zespół cieśni nadgarstka czasem występuje u kobiet w ciąży, zwłaszcza w ostatnim trymestrze. Schorzenie to utrudnia codzienne funkcjonowanie i często wymaga leczenia chirurgicznego. Warto unikać zachorowania na zespół cieśni nadgarstka, dlatego wykonując prace biurowe, należy pamiętać nie tylko o prawidłowym siedzeniu, ale i o właściwym ułożeniu rąk, czyli nieopieraniu się nadgarstkiem o blat biurka.

Zespół cieśni nadgarstka – objawy

W początkowej fazie schorzenia objawami zespołu cieśni nadgarstka są dolegliwości bólowe nadgarstka, ręki oraz palców, a także parestezje, czyli drętwienie i mrowienie. Objawy nasilają się w nocy, podczas spania. Mogą też towarzyszyć czynnościom wykonywanym przy zgiętym nadgarstku. Charakterystyczne jest osłabienie i pogorszenie sprawności ręki oraz obniżenie czucia. Ból może promieniować w stronę przedramienia, a czasem łokcia. W kolejnej fazie występują zaburzenia na tle neurologicznym, m.in.: 

• zaburzone czucie,

• uczucie kłucia i cierpnięcia w obrębie palca wskazującego, palca środkowego i kciuka, 

• zanik mięśni kłębu kciuka,

• osłabienie siły mięśniowej.

Trudno jest zacisnąć dłoń w pięść. Pojawiają się problemy z prostymi czynnościami takimi, jak odkręcenie słoika, utrzymanie cięższych przedmiotów w dłoni czy wykonywanie precyzyjnych ruchów ręką, szczególnie z pomocą kciuka. Może wystąpić zmiana zabarwienia skóry, a także zmniejszenie potliwości rąk. Choroba może dotyczyć obu rąk.

Zespół cieśni nadgarstka – diagnostyka

W celu rozpoznania zespołu cieśni nadgarstka lekarz przeprowadza wywiad, badania fizykalne (testy) i zleca pogłębione badania diagnostyczne. Specjalista wykonuje też testy funkcjonalne, których celem jest prowokacja objawów i wywołanie symptomów czuciowych w postaci bólu i parestezji w obszarze zaopatrywanym przez nerw pośrodkowy. Dwa podstawowe testy, których dodatni wynik świadczy o wystąpieniu zespołu cieśni nadgarstka to:

• test Tinela (pojawia się uczucie mrowienia po tym, jak terapeuta na wysokości fałdu zgięciowego nadgarstka przy ustabilizowanej pozycji opukuje, zgiętą grzbietowo i podpartą na blacie, dłoń pacjenta);

  

• test Phalena (w wyniku zwiększonego ciśnienia w kanale nadgarstka pacjenci z zespołem cieśni nadgarstka, zgłaszają wystąpienie bólu lub parestezji; terapeuta wraz z chorym wzajemnie ściskają oba grzbiety rąk).

Dodatkowo warto wykonać badanie ultrasonograficzne kanału nadgarstka oraz EMG, czyli badanie przewodnictwa nerwowego w obrębie nerwu pośrodkowego. Powyższe badania potwierdzą rozpoznanie, wskażą miejsce wystąpienia ucisku na nerw oraz stopień jego uszkodzenia.

Leczenie zespołu cieśni nadgarstka

W zależności od stopnia zaawansowania dolegliwości, zmian i przyczyn, zespół cieśni nadgarstka leczony może być zachowawczo lub operacyjnie. Warto pamiętać, że wczesne rozpoczęcie leczenia pozwala na całkowite wyleczenie. Natomiast nieleczony zespół cieśni nadgarstka może skutkować nieodwracalnym uszkodzeniem nerwu pośrodkowego, a w konsekwencji upośledzeniem funkcji ręki, w niektórych przypadkach trwałą niepełnosprawnością. Leczenie zachowawcze jest skuteczne jedynie przy nieznacznych symptomach. Polega na unieruchomieniu nadgarstka i zastosowaniu odpowiednich zabiegów rehabilitacyjnych. Pomocniczo stosuje się leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, witaminę B6, czasami sterydy podawane bezpośrednio do kanału nadgarstka. Domowe leczenie polega przede wszystkim na zimnych okładach, zmniejszających obrzęk, unikaniu przeciążeń i powtarzalnych ruchów nadgarstka, fizjoterapii oraz odpoczynku. 

W momencie, gdy terapia zachowawcza zawodzi, innym rozwiązaniem jest leczenie operacyjne. Odbarczenie nerwu pośrodkowego w zespole cieśni kanału nadgarstka jest jedną ze skuteczniejszych form leczenia. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym lub przewodowym. Polega na przecięciu tkanek (troczka zginaczy), uciskających nerw pośrodkowy. Pozwala to poczuć pacjentowi długotrwałą poprawę i ustąpienie dolegliwości zespołu cieśni nadgarstka. Operacja może być przeprowadzona dwiema metodami: z wykonaniem małego cięcia lub endoskopowo, co zmniejsza widoczność blizny pooperacyjnej. Odbarczanie jest jedną z najczęściej wykonywanych operacji planowych w obrębie ręki i nadgarstka. Pacjent przebywa w szpitalu do dwóch dni, a kilka dni później zaczyna proces rehabilitacji, trwający około 6 tygodni. Zabieg dostępny jest ofercie Centrum Medycznego enel-med.

Zespół cieśni nadgarstka – rehabilitacja i ćwiczenia

Rehabilitacja ZCN obejmuje fizykoterapię z zabiegami przeciwbólowymi, przeciwzapalnymi, regeneracyjnymi i przyspieszającymi gojenie, takimi jak: laser wysokoenergetyczny, sirio, SIS, krioterapia czy ultradźwięki. Oprócz fizykoterapii, pomocne w zmniejszaniu objawów zespołu cieśni nadgarstka są ćwiczenia rozluźniające i rozciągające poprawiające ukrwienie. Po zabiegu trzeba wzmocnić mięśnie i poprawić ruchomość chorego stawu. Pomocne jest plastrowanie (kinesiotaping), dzięki czemu ręka jest odciążona, a gojenie i regeneracja są przyspieszone. Stosuje się również neuromobilizację, czyli terapię manualną.

Źródła:

1.    Banach M., Gryz E. A., Szczudlik A.: Zespół cieśni nadgarstka. Przegląd Lekarski 2004, 61 (2); 120-125.

2.    Nowak M., Jethon J.; Zespół kanału nadgarstka - przegląd literatury i doświadczenia własne. Postępy Nauk Medycznych, 2009 (9); 665-672.

3.    Gołąbek R., Majcher P.; Diagnostyka zespołu cieśni kanału nadgarstka dla potrzeb fizjoterapii. Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja, 2017 (86); 40-45.

4.    Sobańska A.: Diagnostyka różnicowa zaburzeń czucia. Neurologia po Dyplomie, 2013, online: https://podyplomie.pl/neurologia/13519,diagnostyka-roznicowa-zaburzen-czucia?page=5 [dostęp: 12.05.2023]