Detoks jaglany - czy warto go stosować?

Detoks jaglany to dieta opierająca się na spożywaniu przede wszystkich kaszy jaglanej i przygotowanych z niej potraw. Według jej zwolenników ma oczyszczać organizm z toksyn. W rzeczywistości jednak jest to dieta, która ma niekorzystane działanie na nasz organizm, ponieważ jest dietą monoproduktową i jej długotrwałe stosowanie może powodować szereg niedoborów witaminowych i mineralnych i w konsekwencji zaburzenia metabolizmu i masy ciała.

Kuracje i diety oczyszczające, czyli tak zwane detoksy są obecnie bardzo popularne. Informacje na ich temat można znaleźć na wielu stronach internetowych, są propagowane przez producentów żywności i suplementów diety.

Najczęściej diety takie opierają się na produktach jednego rodzaju, na przykład na owocach i warzywach, sokach lub kaszach. Jedną z takich diet jest dieta znana jako detoks jaglany.

Kasza jaglana produkowana jest z prosa. W polskiej kuchni znana jest od stuleci i ceniona za walory smakowe, odżywcze, a także zdrowotne. Wartością odżywczą kasza jaglana dorównuje kaszy gryczanej. Jej głównym składnikiem są węglowodany, a zawarty w niej  błonnik pokarmowy jest łatwo przyswajalny, co sprawia, że jest lekkostrawna i może być stosowana u osób cierpiących na choroby przewodu pokarmowego, na przykład przy celiakii.

Kasza jaglana jest także źródłem witamin B1, B2 i B6, zawiera kwas pantotenowy, magnez, potas, cynk, miedź, mangan, krzem i żelazo.  Jednocześnie jednak zawiera niewystarczające ilości białka i zdrowych tłuszczów, aby w pełni pokryć zapotrzebowanie na te niezbędne składniki.

Na czym polega detoks jaglany?

Detoks z kaszy jaglanej polega na stosowaniu diety, której podstawowym składnikiem jest kasza jaglana, spożywana w różnych postaciach.  Poza tym składnikami diety są także inne zboża bezglutenowe, produkty zawierające białko roślinne, warzywa, owoce, orzechy i nasiona oraz tłuszcze roślinne, tłoczone na zimno, niewielkie ilości niektórych gatunków mięsa. Podczas diety pije się wodę, herbatki i napary. Jako przyprawy i dodatki podczas przeprowadzania detoksu zalecana jest sól morska i himalajska, a także zioła. 

Zwolennicy tej diety zalecają stosowanie jej przez 12 albo 21 lub nawet 28 dni. Stosuje się także 3-dniowy detoks jaglany. 

Detoks jaglany zwykle składa się z kilku etapów, wymagających przestrzegania określonych zasad. Na przykład przez pierwsze dni składnikiem diety jest wyłącznie zupa z kaszy jaglanej, a potem dodaje się stopniowo kolejne produkty.

Czy detoks jaglany jest skuteczny?

Dieta zwana detoksem jaglanym, oparta jest na założeniu, że organizm ludzki potrzebuje specjalnych sposobów na to, aby eliminować toksyny.

Jednak wątpliwe jest już samo użycie słów „toksyna” i „detoksykacja”, które są często nadużywane przez producentów różnego rodzaju preparatów oraz autorów diet.  Toksyna to substancja mająca właściwości trujące dla organizmu lub substancja uzależniająca taka jak alkohol czy narkotyki. Substancji trujących nie spożywamy, gdyż skończyłoby się to tragicznie. W drugim przypadku detoksykacja polega po prostu na odstawieniu produktów uzależniających i oczyszczeniu organizmu za pomocą podstawowych mechanizmów, takich jak oddawanie moczu i kału czy pocenie się.

W odniesieniu do diety nazwą „toksyny” określa się substancje, które zwykle występują w żywności i do których usuwania ciało człowieka jest dobrze przygotowane. Posiadamy do tego celu odpowiednie mechanizmy obejmujące działanie takich narządów jak wątroba, nerki, układ trawienny, skóra i płuca. Jeżeli działają one właściwie, usuwanie toksyn nie wymaga stosowania specjalnej diety czy przyjmowania dodatkowych suplementów. 

Niewiele jest badań i wiarygodnych publikacji naukowych, które poruszałyby problem popularnych diet oczyszczających. Badania kliniczne, które miałyby wskazywać na korzystne działania takich diet, najczęściej mają skomplikowaną i niejasną metodologię i małe rozmiary próbek. 

Wprawdzie niektóre badania wykonywane na zwierzętach mogą sugerować, że pewne produkty, takie jak kolendra, chlorella czy wodorosty nori mogą wspomagać proces detoksykacji, jednak brakuje dobrze przeprowadzonych badań na ten temat u ludzi, dlatego na podstawie obecnej wiedzy skuteczność takich diet nie jest potwierdzona.

Nie ma także potwierdzenia naukowego na odkwaszające działanie diety jaglanej (i jakiejkolwiek innej). Z mechanizmów fizjologii organizmu ludzkiego wynika, że każdy z układów człowieka ma nieco inne pH: żołądek – pH kwaśne aby dobrze działały enzymy, jelita – lekko zasadowe około pH 7,4 dzięki bakteriom probiotycznym i różnym substancjom wydzielanym przez komórki jelit itd. Nie można więc mówić o ogólnym kwasowym lub zasadowym odczynie organizmu i wpływie na niego jakiejkolwiek diety. 

Nie ma także potwierdzenia na odchudzające działanie diet oczyszczających czy odkwaszających. Diety takie nie są rekomendowane przez żadne towarzystwa naukowe. 

Dlaczego detoks jaglany jest szkodliwy?

Dieta zwana detoksem jaglanym nie tylko więc nie pomaga w oczyszczaniu organizmu z toksyn, ale także jest szkodliwa. Jest to bowiem dieta bazująca na jednym produkcie, posiadająca niską wartość energetyczną i często jest niedostosowana do stanu zdrowia. Gdy stosujemy ją w celu zmniejszenia masy ciała, po zakończeniu może powodować efekt jo-jo.

Gdy stosujemy detoks jaglany efekty mogą wręcz wywołać niedobory witaminowe i mineralne, czego konsekwencją mogą być zaburzenia metabolizmu i masy ciała. Skutkiem tego mogą być określone dolegliwości, a nawet choroby, takie jak awitaminoza, anemia itd. 

Co zamiast detoksu jaglanego?

Aby dbać o stan zdrowie i skutecznie wspomagać organizm w jego funkcjonowaniu, trzeba przede wszystkim stosować zbilansowaną dietę. Zawiera ją Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej, opracowana przez Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Piramida dostosowana jest do określonych grup osób.

Przeznaczona dla osób dorosłych mówi o spożywaniu regularnie 4-5 posiłków dziennie i o spożywaniu jak najczęściej warzyw i owoców (w proporcji ¾ - warzywa, a ¼ - owoce). Powinny one stanowić co najmniej połowę tego, co się je.

Zbilansowana dieta powinna zawierać produkty zbożowe, zwłaszcza pełnoziarniste, co najmniej dwie duże szklanki mleka (albo jogurtu, kefiru lub częściowo sera) dziennie. 

Ograniczyć należy spożywanie tłuszczów zwierzęcych i zastąpić je olejami roślinnymi, a także ograniczyć spożycie mięsa, zwłaszcza czerwonego i przetworzonych produktów mięsnych.  Zalecane jest jedzenie ryb, nasion roślin strączkowych oraz jajek.

Zdrowa dieta to także unikanie cukru i słodyczy, alkoholu, ograniczenie soli oraz picie co najmniej 1,5 litra wody niegazowanej dziennie.

Źródła: 
Wiśniewska K., Dieta oczyszczająca – szkodzi czy pomaga? Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej
Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób dorosłych, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej