Megalomania: sprawdź, czym jest i czy należy ją leczyć

Zdrowie psychiczne od dawna uznawane jest za integralną część ogólnego stanu zdrowia jednostki. Zaburzenia ludzkiego umysłu, który jest bardzo skomplikowaną, ale jednocześnie delikatną konstrukcją są niebezpieczne zarówno dla chorującego, jak i jego otoczenia. Psychologowie i psychiatrzy wciąż odkrywają ciemne zakątki naszych osobowości i próbują je leczyć. Niektóre z nich mogą utrudniać codzienne kontakty społeczne, co więcej – mogą nawet wywierać niszczący wpływ na najbliższe otoczenie – w domu czy miejscach pracy. Podstawą leczenia jest dobrze postawiona diagnoza, po której może nastąpić wyciszanie dokuczliwych objawów choroby. Jedną z takich nieprawidłowości ludzkiego umysłu jest megalomania. Czym jest, jakie przyczyny mogą ją wywołać, jakie objawy jej towarzyszą i czy możliwe jest wyleczenie megalomanii - o tym w poniższym artykule.

Megalomania – definicja

Megalomania w znaczeniu patologicznym nazywana jest też manią wielkości i jest zaburzeniem mentalności, w którym świadomość lub zachowanie osoby jest poważnie zakłócone. Megalomanię można zdefiniować również jako stan urojeniowy, w którym człowiek wierzy, że jest lepszy od innych. Może przy tym uważać się nawet za sławną osobę czy utalentowanego sportowca. Taka osoba może błędnie sądzić, że ma wielki talent lub dokonała ważnego odkrycia.  Dlatego megalomania jest uważana za objaw zaburzeń maniakalnych lub paranoidalnych. Jest przy tym zaburzeniem psychopatologicznym, w którym osoba doświadcza urojonych fantazji o swojej wielkości. Megaloman ma obsesję na swoim punkcie, myśli wyłącznie o sobie, posiada żądzę władzy oraz pieniędzy. Zawsze się chwali, zwykle w sprawach niematerialnych, które trudno jest zweryfikować otoczeniu. Fantazjuje. Co więcej, cierpiący na megalomanię nie docenia innych, ani tego, co zrobili, często odrzuca także świetne pomysły innych (nawet swoich pracowników, jeśli jest ich przełożonym). Megaloman w stosunkach międzyludzkich będzie lekceważył, upokarzał i nękał innych. Pozna się go po stosowaniu obraźliwych słów w stosunku do innych. Będzie uważał, że sukces, który osiąga, wynika wyłącznie z jego zaangażowania i wysiłków, umniejszając znaczenie innych.
Według ekspertów megalomania to zaburzenie psychiczne, które może być związane z narcystycznym zaburzeniem osobowości, co oznacza miłość do siebie samego. Co istotne - osoby dotknięte megalomanią najczęściej nie mają poczucia, że są chore.
Warto jednak podkreślić, że nie każda osoba przejawiające nadmierne poczucie wyższości nad innymi jest megalomanem, którego należy kierować na leczenie. Mania wielkości może być również cechą zdrowego człowieka, który po prostu przejawia cechy podobne do megalomana – brak dystansu do siebie i poczucie własnej nieomylności nie zawsze oznaczają potrzebę leczenia zaburzenia. Niemniej jednak, jeśli cechy te uniemożliwiają normalne funkcjonowanie czy budowanie dobrych relacji z innymi, wtedy osoby z takimi problemami mogą również skorzystać z pomocy specjalisty, który pomoże rozwiązać wewnętrzne problemy i pracować nad własną osobowością ta, by swoje wady i słabe strony móc zamienić w mocne.

Megalomania –  przyczyny i objawy

Jeśli chodzi o przyczyny megalomanii, można doszukiwać się ich w aspektach społecznych, fizycznych oraz psychologicznych. Wiadomym jest, że przyczyny rozwijania się megalomanii mogą wynikać z różnych cech behawioralnych, jak również z okresu dzieciństwa i charakteru rodzicielstwa w dzieciństwie – zbyt częste martwienie się, dzieci nadmiernie komplementowane lub te które nigdy nie były chwalone – w dorosłym życiu mogą stać się ludźmi spragnionymi pochwał i chcącymi uzyskać uznanie innych. Dlatego osoby cierpiące na megalomanię są często niedojrzałe i nie chcą zaakceptować siebie takimi, jakimi są, odrzucają stan rzeczywisty i żyją w świecie fantazji, który same tworzą. Megalomania w takim widzeniu może być również określana jako objawy neurologiczne, czyli zakłócenie tzw. funkcji woli – osoby cierpiące na megalomanię nie mogą kontrolować swojego pragnienia bycia najlepszymi, dlatego fantazjują na swój temat przedstawiając swoją nadzwyczajność.
Megalomania może występować w towarzystwie niektórych chorób, należą do nich schizofrenia parafreniczna, psychoza endogenna, czy epizod manii choroby afektywnej dwubiegunowej. Zaburzenia nastroju przy megalomanii mogą być spowodowane niektórymi chorobami, np. nadczynnością tarczycy, padaczką skroniową i stwardnieniem rozsianym.  Megalomanii sprzyja także wzrost aktywności neuroprzekaźników - serotoniny i noradrenaliny. Samoocenę może zawyżać także nadużywanie substancji psychoaktywnych (alkoholu czy narkotyków) i niektórych leków (np. antydepresyjnych).
Jeśli chodzi o objawy występujące u megalomanów, to za sztandarowe uznaje się:

• postrzeganie własnej osoby w zaburzony sposób - przewartościowywanie swoich zdolności fizycznych i umysłowych;
• narcyzm;
• częste zmiany nastrojów;
• posługiwanie się technikami manipulacji, częste testowanie innych, aby porównać się z nimi i pokazać, że jest się lepszym;
• nadpobudliwość, gadulstwo;
• skupienie na sobie – brak zainteresowania opinią innych;
• agresja w stosunku do otoczenia, częste konflikty, dobre samopoczucie w sytuacjach pełnych napięcia;
• popełnianie irracjonalnych, a czasem wręcz niebezpiecznych błędów;
• bezsenność, rozmyślanie, tworzenie fantazji.

Co ciekawe, megalomania może rozwinąć się u osób bardzo nieśmiałych oraz niedojrzałych emocjonalnie, a także u tych z niskim poczuciem własnej wartości – wykorzystują one megalomanię  jako swego rodzaju mechanizm obronny, który pozwala im radzić sobie z problemem nieśmiałości i niskiej oceny we własnych oczach. W społeczeństwie lub kulturze, w której osobę ocenia się na podstawie osiągniętych wyników, takich jak władza czy bogactwo, megalomania jest zjawiskiem częstym i dość regularnym.

Megalomania –  jak się ją leczy?

Megalomani mogą być trudni w leczeniu ze względu na ich nieograniczoną energię, ale także błędną interpretację otaczających sytuacji. Osoby te same nie szukają pomocy w zakresie zdrowia psychicznego, bo megaloman z definicji nie uznaje siebie za chorego, najczęściej dzieje się to więc za namową rodziny lub przyjaciół.
Niemniej jednak megalomanię można i trzeba leczyć, jeśli występuje z innymi jednostkami chorobowymi, samej megalomanii nie ma bowiem w ICD 10 jako jednostki chorobowej. Można uznać, że jest narcystycznym zaburzeniem osobowości. Najważniejsze jest postawienie właściwej diagnozy, następnie można rozpocząć leczenie, które opiera się na farmakoterapii i psychoterapii. Jedną ze stosowanych metod leczenia zaburzeń i zachowań problematycznych jest psychoterapia poznawczo–behawioralna zwana także terapią kognitywno–behawioralną. Jest to metoda zorientowana na określone cele i problemy w zakresie współpracy terapeuty i pacjenta. W trakcie psychoterapii chory będzie stopniowo uczył się radzić sobie z dokuczliwymi objawami choroby, a specjalista będzie pomagał mu zrozumieć źródło powstawania jego problemów. Jeśli chodzi o środki farmakologiczne stosowane w przypadku megalomanii, to są to leki uspokajające, przeciwlękowe i stabilizujące nastrój. Można zastosować psychoterapię analityczną lub psychodynamiczną. W konkretnych przypadkach może zostać włączone leczenie antydepresyjne. Ważne jest by farmakologia była łączona z psychoterapią. Specjalista może także zasugerować, by pacjent wykonał badania laboratoryjne, które pomogą ocenić ogólny stan zdrowia. Dla przykładu niedobory witaminy B5 (kwas pantotenowy) mają negatywny wpływ na układ nerwowy.
Jeśli chodzi o leczenie megalomanii w zaburzeniach osobowości, które wynikają np. z niepowodzeń rozwojowych w okresie dzieciństwa, to w tym przypadku nie pomogą leki. Jedyną metodą jest wtedy psychoterapia z terapeutą empatycznym, która może pomóc w odbudowaniu utraconej w dzieciństwie cząstki siebie i nauczyć się łączyć i zastanawiać się nad megalomanią stosowaną jako obrona.

Podsumowując, wszelkie zaburzenia osobowości, w tym megalomania są bardzo indywidualną kwestią i powinny być leczone jako odrębne przypadki w zależności od zachowań oraz nasilenia zaburzeń pacjentów.

Źródła:
Campbell J., Hall C., Gardner L., Teorie osobowości, Wydawnictwo Naukowe PWN; Warszawa; 2006;
McWilliams N., Diagnoza psychoanalityczna, GWP-Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; Gdańsk; 2021;
https://dailytrust.com/what-is-megalomania
Lohani S., Megalomania: a treatable mental illness, The Rising Nepal; 2021; (10).