Mówi się, że bezsenność to choroba cywilizacyjna. Objawy bezsenności w wywiadach lekarskich występują u 30–50% badanych dorosłych osób. Skutki długotrwałej bezsenności mogą być bardzo poważne – chorobę tę trzeba więc koniecznie leczyć!

Spis treści:

Bezsenność ma wiele objawów, które mogą występować w różnym czasie i nasileniu. Mogą to być trudności w zasypianiu, zwykle definiowane jako wydłużenie czasu zasypiania powyżej 45 minut. Mogą być to również problemy w utrzymaniu snu, czyli częste budzenie się w nocy lub zbyt wczesne budzenie się nad ranem. Może to być także sen złej jakości, nie dający właściwego poczucia wypoczynku i regeneracji. Jeżeli stwierdzane przez pacjentów zaburzenia snu nie pozwalają im prawidłowo funkcjonować w ciągu dnia, trwają ponad miesiąc i występują trzy razy w tygodniu lub częściej, wówczas spełniają one kryteria diagnostyczne bezsenności.

Skutki bezsenności

Zaburzenia snu chorzy mogą odczuwać krótko lub długotrwale, z różną częstotliwością i mogą one w różny sposób wpływać na ich komfort życia. Bezsenność zwykle prowadzi do senności w ciągu dnia i ogólnego złego samopoczucia, zarówno psychicznego, jak i fizycznego. Wahania nastroju, drażliwość i lęk są częstymi objawami towarzyszącymi.

Bezsenność – przyczyny

Przyczyny bezsenności to czynniki fizyczne i psychologiczne. Medyczne klasyfikacje rodzajów bezsenności z uwzględnieniem jej pochodzenia są dość rozbudowane. Wyróżnia się bezsenność pierwotną, czyli występującą samoistnie, oraz wtórną, która towarzyszy innym chorobom. Inny podział mówi o bezsenności organicznej, czyli związanej z chorobami układu nerwowego lub somatycznymi i bezsenności nieorganicznej. Jednak z punktu widzenia jakości życia oraz możliwości efektywnego leczenia istotniejszy wydaje się podział bezsenności ze względu na czas trwania jej objawów. Bezsenność przygodna, czyli trwająca do kilku dni, i bezsenność krótkotrwała, a więc trwająca krócej niż miesiąc, jest najczęściej wywołana stresem, zmianą trybu życia oraz zakłóceniem rytmu dobowego. Może być też skutkiem krótkotrwałej choroby, takiej jak infekcje czy bóle różnego pochodzenia.

Bezsenność przewlekła, trwająca powyżej 4 tygodni, najczęściej jest związana z:

  • zaburzeniami psychicznymi (zaburzenia lękowe, nerwica, depresja, choroba afektywna dwubiegunowa),
  • chorobami i zaburzeniami przewlekłymi (przewlekłe stany zapalne, przewlekłe zespoły bólowe, zaburzenia gospodarki hormonalnej, choroby neurologiczne czy uniemożliwiające aktywność ruchową, zastoinowa niewydolność serca, choroba niedokrwienna serca, choroba refluksowa [GERD], przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma, bezdech senny, choroba Parkinsona i choroba Alzheimera),
  • nadużywaniem leków,
  • uzależnieniami (alkohol, kofeina, inne używki),
  • elektroniką w sypialni (ekspozycja na niebieskie światło emitowane przez ekrany laptopów i smartfonów przed snem; diody sprzętu elektronicznego w sypialni),
  • brakiem przestrzegania tzw. higieny snu.

Bezsenność – jak sobie radzić?

Na szczęście współczesna medycyna ma skuteczne sposoby na bezsenność. Niektóre rodzaje bezsenności ustępują, gdy podstawowa przyczyna jest leczona lub samoistnie zanika (np. wskutek zmniejszenie poziomu stresu lub uregulowania trybu życia). Tak więc pierwszym krokiem w leczeniu bezsenności powinna być próba ustalenia jej przyczyny. Natomiast niezależnie od niej podstawową formą leczenia bezsenności jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT). Pozwala ona zmienić zachowania i nawyki prowadzące do bezsenności. Jest zalecana przede wszystkim w leczeniu bezsenności pierwotnej, ale także w przypadkach bezsenności wtórnej, czyli współistniejącej z innymi chorobami. Oprócz interwencji behawioralnych i treningów relaksacyjnych są również dostępne farmakologiczne sposoby leczenia bezsenności. Obok leków dostępnych na receptę mamy do dyspozycji leki ziołowe (melisa, waleriana) oraz melatoninę. Najważniejsze jednak w leczeniu bezsenności jest wytworzenie sobie nowych nawyków zgodnych z zasadami higieny snu i konsekwentne ich przestrzeganie.