Bezdech senny – objawy, przyczyny i leczenie

Powtarzające się epizody zatrzymania przepływu powietrza w czasie snu mogą wskazywać na bezdech senny. Jest to choroba, której nie wolno lekceważyć, ponieważ nieleczona zwiększa ryzyko wielu powikłań. Przybliżamy przyczyny, objawy i leczenie bezdechu. Dowiedz się też, jak można z nim skutecznie walczyć oraz jak uzyskać refundację na zakup CPAP!

Czym jest obturacyjny bezdech senny a czym bezdech centralny? 

Naturalne jest, że w trakcie snu tkanki wiotczeją, w tym te na poziomie gardła – podniebienie i język opadają, a to zwłaszcza przy ułożeniu ciała na plecach skutkuje zwężeniem drogi przepływu powietrza. Tym samym nawet osoby zdrowe mogą doznawać spłycenia oddechu lub jego całkowitego zahamowania na kilka sekund (bezdechu). Większość z nas przynajmniej sporadycznie wybudza się w nocy z uczuciem duszności lub nie zdaje sobie sprawy z takich zdarzeń. Jeśli jednak zatrzymanie oddechu występuje często i trwa długo, może to sugerować obturacyjny bezdech senny – poważną chorobę, która wymaga leczenia. 

OBS, czyli obturacyjny bezdech senny, to choroba, z którą zmaga się w Polsce nawet do miliona ludzi. U chorych podczas snu dochodzi do zapadania się tzw. miękkich części gardła, co powoduje zanik przepływu powietrza przez drogi oddechowe. W tym przypadku utrudnione oddychanie występuje pomimo wzmożonej pracy mięśni oddechowych. 

Niezwykle rzadko występuje inny rodzaj tego schorzenia – centralny bezdech senny (CBS). W tym przypadku poza brakiem przepływu powietrza przez drogi oddechowe dochodzi do braku ruchów klatki piersiowej i brzucha. Powodem są zaburzenia neurologiczne i kardiologiczne skutkujące zatrzymaniem przepływu impulsów nerwowych. Szacunkowo bezdech centralny dotyczy zaledwie kilku procent osób cierpiących na bezdech senny. 

Najczęstsze przyczyny bezdechu podczas snu

Najczęstszą przyczyną obturacyjnego bezdechu sennego jest otyłość. Szacuje się, że około 70% pacjentów walczących z bezdechem cierpi właśnie na otyłość - mówi dr n. med. Małgorzata Barnaś specjalista pulmonologii i chorób wewnętrznych z enel-med. Przyczyny bezdechu mogą być także zupełnie inne, nigdy jednak nie wolno poddawać się chorobie ani jej lekceważyć, ponieważ konsekwencje mogą być bardzo poważne. 

Jako możliwe przyczyny bezdechu w czasie snu wymienia się również:

• anatomicznie szeroką i krótką szyję;

• przerost migdałków podniebiennych;

• skrzywienie przegrody nosowej;

• wydłużenie podniebienia miękkiego;

• choroby górnych dróg oddechowych, np. przewlekły nieżyt nosa i zatok, polipy, guzy;

• choroby endokrynologiczne, m.in. niedoczynność tarczycy;

• nadużywanie alkoholu;

• palenie papierosów. 

Z kolei za CBS zwykle odpowiadają niewydolność serca i choroby neurologiczne, takie jak np. choroba Parkinsona, czy przebyty udar lub zapalenie mózgu. 

Możliwe objawy bezdechu sennego – nie tylko chrapanie

Głównym objawem nocnym OBS jest głośne i uporczywe chrapanie. Dzieje się tak, ponieważ zwężone ściany gardła są wprowadzane w wibracje przez wydostające się powietrze. Zwykle objaw ten w pierwszej kolejności zgłaszany jest przez osoby z bliskiego otoczenia pacjenta. Bliscy często też zwracają uwagę, że chory wykazuje wzmożoną aktywność ruchową - wykonuje nadmierne ruchy kończynami podczas snu, często zmienia pozycję ciała. 

Chora osoba zazwyczaj nie zdaje sobie sprawy, że głośno chrapie i ma bezdechy. Może ją wybudzić brak powietrza, któremu towarzyszy uczucie duszności, dławienia i dezorientacji. Zgłaszana bywa też nadmierna potliwość, potrzeba częstego oddawania moczu, czy kołatanie serca.  

Objawy obturacyjnego bezdechu sennego odczuwane w ciągu dnia

W wielu przypadkach skutkiem ograniczenia przepływu powietrza nocą są objawy odczuwane w dzień. Wynikają one z  niedotlenienia, zaburzeń krążenia i przerywania snu. Mogą być to np.:

• dzienna nadmierna senność,

• poranne bóle głowy,

• problemy z koncentracją,

• suchość jamy ustnej,

• pogorszenie sprawności motorycznej,

• gorsze samopoczucie, nerwowość. 

Czy wiesz jakie są objawy bezdechu w ciągu dnia, a jakie w nocy? Jak poradzić sobie z bezdechem? W jaki sposób pomagają specjalne maski? Poznaj sposoby leczenia obturacyjnego bezdechu sennego i dowiedz się w jaki sposób pomagają specjalne maski dedykowane właśnie zmagającym się z tą chorobą. Na pytania o bezdech odpowiada dr n. med Małgorzata Barnaś z warszawskiego oddziału enel-med - Galeria Północna.

Wpływ OBS na zdrowie i życie pacjenta – możliwe powikłania 

Obturacyjny bezdech senny to poważna choroba, która bez leczenia zwiększa ryzyko powikłań w postaci chorób układu sercowo-naczyniowego, ale nie tylko. Konsekwencją utrzymujących się bezdechów mogą być m.in.: 

• zaburzenia krążenia,

• zaburzenia rytmu serca,

  

• nadciśnienie tętnicze,

• udar mózgu,

• zawał serca,

• insulinooporność,

• cukrzyca typu 2.,

• osłabienie odporności,

• zwiększone ryzyko wypadków komunikacyjnych związane z sennością. 

Diagnostyka obturacyjnego bezdechu sennego 

Bezdech senny diagnozuje się wówczas, gdy:

• epizody bezdechu, z których każdy trwa minimum 10 sekund, pojawiają się przynajmniej 5 razy w czasie godziny snu i towarzyszą im objawy dzienne lub / i nocne;

LUB

• zaburzenia oddychania w czasie snu nie skutkują pogorszeniem samopoczucia w ciągu dnia, ale pojawiają się przynajmniej 15 razy w ciągu godziny snu nocnego. 

Niemniej jednak schorzenie może objawiać się w czasie snu epizodami zatrzymania oddychania powtarzającymi się nawet co 2 minuty. Do oceny przebiegu snu i oddychania stosuje się badanie polisomnograficzne i jego uproszczoną wersję w postaci poligrafii. Pierwsza z metod poza oceną przepływu powietrza przez drogi oddechowe, rejestracją ruchów klatki piersiowej i brzucha analizuje fale mózgowe i ruchy gałek ocznych, co umożliwia określenie faz snu. 

Jak wygląda leczenie bezdechu sennego?

Postępowanie przy bezdechu sennym zależy od etiologii i zaawansowania choroby. Najczęściej przyczyną jest nadwaga i otyłość, dlatego zaleca się dążenie do osiągnięcia optymalnej wagi. Jeśli natomiast za przerwy w oddychaniu odpowiada przeszkoda mechaniczna w postaci polipów czy wad anatomicznych, stosuje się leczenie operacyjne. Z kolei przy bezdechu centralnym niezbędne jest właściwe leczenie chorób odpowiedzialnych za objawy w obrębie górnych dróg oddechowych.  

Obecnie za najskuteczniejszą metodę stosowaną w leczeniu obturacyjnego bezdechu sennego jest stosowanie urządzeń typu CPAP. Jest to aparat, który przez specjalną maskę wtłacza powietrze do dróg oddechowych. Pacjent śpi w takim urządzeniu, aby lepiej oddychać. Tym samym poprawia się utlenowanie i zmniejsza ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. Urządzenia takie utrzymują stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych u dzieci i osób dorosłych.    

Refundacja aparatów CPAP poprawiających jakość snu  

CPAP jest najskuteczniejszą metodą leczenia zaburzeń oddychania podczas snu. Zakup takiego sprzętu jest refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Pacjenci z diagnozą bezdechu sennego mogą uzyskać dofinansowanie w wysokości 90% kwoty 2100 zł stanowiącej najniższą cenę zatwierdzoną przez NFZ, czyli 1890 zł. Z kolei dzieci i młodzież poniżej 18 lat mogą liczyć na pełne finansowanie w wysokości 2100 zł. Jeśli natomiast wybrany zostanie droższy sprzęt (przekraczający limit), pacjent lub jego opiekun dopłaca tylko różnicę między kwotą brutto urządzenia, a wysokością refundacji. 

Zlecenie na zakup CPAP osobie ubiegającej się o refundację może wystawić lekarz specjalista: pulmonolog, neurolog, internista, kardiolog lub laryngolog. Każdy pacjent z OBS może starać się o dopłatę raz na 5 lat. Natomiast z dniem 01.01.2023 r. NFZ oddzielił refundację masek, które zużywają się częściej. Oznacza to, że co 6 miesięcy można starać się o refundację nowej maski, a limit wynosi 200 zł przy wkładzie pacjenta w wysokości 10% – refundacja maski wynosi więc 180 zł. Ponadto zlecenie na zakup maski CPAP może wystawić również lekarz pierwszego kontaktu (POZ, lekarz rodzinny).  

W ostatnim czasie sposób ubiegania się o refundację na zakup aparatu wspomagającego oddychanie dla osób z rozpoznanym bezdechem sennym stał się znacznie łatwiejszy. Lekarz wystawia e-zlecenie (w systemie internetowym), a NFZ weryfikuje wniosek automatycznie. Pacjent nie musi go potwierdzać osobiście w oddziale NFZ. Otrzymuje on od lekarza jedynie 4 – cyfrowy kod, który wraz z numerem PESEL przedstawia w placówce, w której chce kupić sprzęt. 

Źródła:

1. Dębska G., Ławska W., Ziółkowska A.: Wpływ obturacyjnego bezdechu sennego na jakość życia pacjenta. Piel. Zdr. Publ. 2011, 1, 4, 313–320. https://dbc.wroc.pl/Content/30551/PDF/41.pdf

2. Gałecki P., Florkowski A., Zboralski K., Pietras T., Szemraj J., Talarowska M.: Psychiatryczne i Psychologiczne Powikłania Zespołu Obturacyjnego Bezdechu Sennego. https://www.mdpi.com/2543-6031/79/1/26

3. Kiciński P., Zakrzewski M., Dybała A., Zubilewicz R., Mosiewicz J., Jaroszyński A.: Obturacyjny bezdech senny — zasady diagnostyki i leczenia. Forum Medycyny Rodzinnej 2012;6(5):228-235. https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/20263 (data odczytu: 16.04.2023).

4. Mejza F., Bulanda M.: Polisomnografia (badanie snu): wskazania i przebieg badania. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/54223,badanie-snu

5. Mejza F., Bulanda M.: Polisomnografia (badanie snu): wskazania i przebieg badania. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/54223,badanie-snu

6. Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10. http://www.leksykon.com.pl/icd.html?a=searchIcd&pos=0&psize=50&cmn=F51#search

7. https://www.gov.pl/web/zdrowie/komunikat-ministra-zdrowia-w-sprawie-zmian-w-wykazie-wyrobow-medycznych-na-zlecenie

8. https://www.cpap-sklep.pl/refundacja-nfz-doplata-do-aparatow-cpap-pm-23.html