Białaczka – przyczyny, objawy, leczenie

Białaczki to grupa chorób nowotworowych, które przez dłuższy czas mogą nie dawać wyraźnych symptomów. Choroba może dotknąć każdego bez względu na płeć i wiek, dlatego wskazane są regularne badania diagnostyczne. Niezwykle istotne jest postawienie wczesnej diagnozy i rozpoczęcie leczenia.

Białaczka – przyczyny

Białaczką nazywana jest grupa chorób nowotworowych złośliwych (onkohematologicznych), wywodząca się z układu krwiotwórczego, w których dochodzi do zajęcia szpiku kostnego oraz krwi obwodowej. Nieprawidłowe komórki namnażają się w szpiku kostnym, a będąc w krwioobiegu, niszczą prawidłowe komórki, szczególnie czerwone krwinki oraz atakują organy (wątrobę, nerki, węzły chłonne i śledzionę). W efekcie dochodzi do zaburzeń odpowiedniego składu krwi, przez co nie spełnia ona właściwych sobie funkcji. Komórki nowotworowe można wykryć w rutynowym badaniu cytologicznym (rozmazie). Białaczki ze względu na patogenezę i przebieg kliniczny możemy podzielić na ostre i przewlekłe. Pierwsze z nich postępują szybciej niż przewlekłe i mają gwałtowny przebieg (komórki nowotworowe namnażają się szybciej, wypierając produkcję prawidłowych cząstek morfotycznych krwi w szpiku kostnym - charakterystyczne są zachorowania w dzieciństwie). Drugie charakteryzują się nagromadzeniem nieprawidłowych, dojrzałych komórek. Postęp choroby jest wolniejszy, widoczny na przestrzeni miesięcy lub lat. Są częstsze u osób starszych.

Biorąc pod uwagę rodzaj komórek, z których powstają komórki nowotworowe, można wyróżnić: białaczki limfatyczne oraz szpikowe. Kolejnym podziałem są typy białaczek, wśród których najczęściej występują: ostre białaczki szpikowe, ostre białaczki limfoblastyczne, przewlekłe białaczki szpikowe i przewlekłe białaczki limfatyczne.

Przyczyny białaczki nie zostały jasno określone i w większości przypadków pozostają nieznane. Na tę poważną chorobę zachorować może każdy bez względu na płeć, wiek i stan zdrowia. Wiadomo, że są wynikiem mutacji DNA w obrębie komórki macierzystej lub prekursorowej szpiku kostnego. Wśród znanych czynników mogących przyczynić się do rozwoju białaczki zalicza się:

• zaburzenia genetyczne (zespół Downa, niedokrwistość Fanconiego, hormonalne i immunologiczne);
• promieniowanie jonizujące;
• niektóre związki chemiczne, wśród nich pochodne benzenu i środki alkilujące, w tym chemioterapeutyki;
• niektóre wirusy onkogenne (np. HTLV);
• nałogowe palenie tytoniu;
• stosowanie niektórych leków, np. fenylbutazonu i chloramfenikolu.

Białaczka - objawy

Bez względu na rodzaj białaczki do pierwszych symptomów białaczki należy spadek odporności, a w jego konsekwencji częste infekcje, występująca anemia (niedokrwistość), brak apetytu, łatwość męczenia się, częste krwawienia dziąseł oraz z nosa, powiększenie wątroby i śledziony. Zaobserwowano też tendencję do powiększonych węzłów chłonnych. Do ogólnych objawów w przebiegu białaczek można zaliczyć też: gorączkę, nocne poty, utratę masy ciała, bóle kostno-stawowe, afty w jamie ustnej i objawy skórne, np. swędząca wysypka przypominająca półpasiec. Jednak objawy białaczki i tempo ich pojawienia się zależą od jej rodzaju (białaczki ostre i przewlekłe), ponieważ pierwsze z nich mogą być mylone z innymi chorobami.

Białaczka - leczenie

Pierwszym wyborem przy podejrzeniu wystąpienia białaczki, w celu jej zdiagnozowania, są specjalistyczne badania krwi w szpiku i morfologia krwi obwodowej z rozmazem (cytologia). W przypadku powiększonego węzła chłonnego wykonuje się badanie histopatologiczne. W zależności od rodzaju białaczki proporcje krwinek mogą się różnić. O występowaniu białaczki może świadczyć zwiększona liczba białych krwinek i blastów, małopłytkowość oraz niedokrwistość. Wykonuje się również biopsję szpiku kostnego, czyli pobranie go do badań cytologicznych oraz molekularnych.
Po zdiagnozowaniu białaczki lekarze przechodzą do procesu leczenia, polegającego przede wszystkim na chemioterapii. Czasami jest ona połączona z radioterapią oraz podawaniem leków (w zależności od typu białaczki), które mają na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia dodatkowych infekcji (leki przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne i przeciwwirusowe). Dodatkowo pacjentom podaje się preparaty krwiopochodne, uzupełniające masę płytkową i erytrocytarną. Jeśli powyższe leczenie nie przynosi efektów, wówczas wykonuje się przeszczep szpiku kostnego, czyli podanie substancji szpikowej od zdrowej osoby, która pomaga odtworzyć układ krwiotwórczy u chorego. Obecnie medycyna zapewnia możliwości całkowitego wyleczenia, jednak kluczowe jest wczesne wykrycie choroby oraz ogólny stan zdrowia pacjenta.

Źródła:

1. Jędrzejczak W.; Ostra białaczka szpikowa – od rozpoznania do leczenia, Medycyna Po Dyplomie, 2015(11-12).
2. Kata D., Kyrcz-Krzemień S.; Ostra białaczka szpikowa – współczesne poglądy na patogenezę, postępowanie diagnostyczne, klasyfikację, stratyfikację prognostyczną i leczenie. Postępy Nauk Medycznych, 2011(7): 601-609
3. Walter RB., Estey EH.; Management of older or unfit patients with acute myeloid leukemia. Leukemia, 2015(29): 770-75.