Biegunka tłuszczowa - jak ją rozpoznać?

Biegunka tłuszczowa jest objawem chorobowym, który może mieć wiele przyczyn, a czasami są nimi poważne schorzenia przewodu pokarmowego, w tym jelit, trzustki czy dróg żółciowych. Mogą one doprowadzać do krytycznych komplikacji takich, jak niedożywienie lub upośledzenie wzrostu. Przyjmuje się, że przy biegunce tłuszczowej pacjent oddaje stolec częściej niż trzy razy na dobę. Jest to stan przewlekły, trwający ponad cztery tygodnie. Od innych rodzajów biegunek odróżnia ją barwa, konsystencja i zapach kału. Niezwykle istotna przy tym schorzeniu jest diagnostyka, a istotą leczenia jest zwalczenie przyczyny biegunki. Ponadto stosuje się odpowiednią, niskotłuszczową dietę i nawodnienie organizmu. Ważne jest, aby szybko rozpocząć diagnostykę.

Biegunka tłuszczowa - przyczyny

Biegunką tłuszczową (łac. steatorrhoea) nazywamy przewlekłą biegunkę, trwającą ponad cztery tygodnie. Objawia się ona występowaniem luźnych, płynnych lub półpłynnych stolców o brzydkim zapachu, a do wypróżnień dochodzi minimum trzy razy na dobę. Schorzenie ma bezpośredni związek z problemami trawiennymi i przede wszystkim złym wchłanianiem tłuszczów w przewodzie pokarmowym. Biegunce towarzyszyć mogą inne objawy tj. bóle brzucha lub skurcze jelit. Pacjent często odczuwa znaczny dyskomfort.

Biegunka tłuszczowa jest konsekwencją zaburzeń trawienia. Najczęściej występującą przyczyną jest zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki. Enzymy trawienne wytwarzane przez trzustkę, są w normalnych warunkach odpowiedzialne za prawidłowe trawienie tłuszczów.

Wśród innych przyczyn pojawienia się biegunki tłuszczowej znajdują się:

• przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego;
• celiakia (przerost śluzówki jelit, co wpływa na nietolerancję glutenu);
• mukowiscydoza;
• nowotwór trzustki lub dróg żółciowych;
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
• zakażenia przewodu pokarmowego;
• choroba Leśniowskiego-Crohna;
• zwężenie czy też zrośnięcie dróg żółciowych;
• niedrożność jelit;
• schorzenia wątroby (w tym cholestatyczna choroba wątroby);
• przebyta operacja usunięcia trzustki (lub jej części) i inne zabiegi na tym organie.

Biegunka tłuszczowa - objawy

Podstawowymi symptomami charakteryzującymi biegunkę tłuszczową jest oddawanie luźnych, tłustych stolców kilka razy dziennie, przez co najmniej cztery tygodnie. Kał ma jasną barwę i bardzo brzydki, gnilny zapach. Takie objawy powinny być dla nas sygnałem alarmowym. Pozostałe objawy mogą, ale nie muszą, wystąpić u każdego pacjenta. Należą do nich:

• niestrawność i wzdęcia;
• nadmiar gazów jelitowych;
• nudności i wymioty (m.in. w zapaleniu trzustki);
• kurczowe bóle brzucha;
• utrata wagi ciała;
• uczucie pełności w brzuchu po posiłku;
• krew w stolcu (zarówno świeża, jasnoczerwona), jak i czarna lub smolista, np. w celiakii, zapaleniu jelit);
• żółtaczka (zażółcenie skóry i/lub białek gałek ocznych w chorobach związanych z wątrobą i drogami żółciowymi);
• świąd skóry (wywołany przez nadmierne stężenie kwasów żółciowych we krwi, do czego dochodzi w żółtaczce zaporowej);
• ciemne zabarwienie moczu (pomarańczowa barwa spowodowana przedostawaniem się barwnika bilirubiny produkowanego w wątrobie do moczu zamiast do żółci; objaw ten występuje w żółtaczce zaporowej);
• kaszel oraz częste infekcje.

Pojawiające się symptomy mogą świadczyć o poważnych problemach z układem pokarmowym. Choroby objawiające się w ten sposób mogą być zagrożeniem dla życia i zdrowia człowieka.

Biegunka tłuszczowa – metody postępowania

Ze względu na wiele przyczyn mogących wywoływać biegunkę tłuszczową rozpoznanie tego schorzenia jest długotrwałe. Początkowo lekarz przeprowadza pogłębiony wywiad z pacjentem i wykonuje badanie palpacyjne jamy brzusznej. Ponadto zlecane są badania krwi, testy na obecność tłuszczu w kale oraz badania uzupełniające w postaci: USG jamy brzusznej, czasami konieczna jest tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Zaleca się wykonanie kolonoskopii. Leczenie biegunek tłuszczowych zależy od choroby podstawowej, która je spowodowała.

W zależności od zdiagnozowanej przyczyny stosuje się odpowiednie leczenie. Wspólnym mianownikiem jest jednak prawidłowe nawodnienie organizmu pacjenta i uzupełnienie niedoboru elektrolitów, wydalanych w trakcie biegunki. Niezbędne jest również wprowadzenie diety, która nie powinna zawierać pokarmów o wysokiej zawartości tłuszczów (sugeruje się pozostawienie w niej jedynie tłuszczów roślinnych). W jadłospisie chorego powinny znaleźć się owoce i warzywa, najlepiej gotowane (po wcześniejszej obróbce termicznej), które nie podrażnią przewodu pokarmowego. W diecie zalecany jest też, regulujący pracę jelit, błonnik. Właściwości przeciwbiegunkowe wykazują: owoce borówki czernicy, koniczyna polna, rdest ptasi, mniszek lekarski, owoce tarniny. Gotowe susze ziołowe dostępne są w sklepach zielarskich.

Źródła:

• Lanspa SJ., Chan AT., Bell JS., et al.; Pathogenesis of steatorrhea in primary biliary cirrhosis. Hepatology. 1985, 5(5):837-842;
• Krzak J.; Biegunki i zaparcia, Medycyna Rodzinna, 2000(01): 32-33;
• Popielska J., Marczyńska M.; Najczęstsze zarażenia pasożytnicze w Polsce, Pediatria po Dyplomie, 2012(05);
• Zych W., Sterczyński R.; Gdy biegunka z epizodu przechodzi w stan przewlekły, Medical Tribune, 2015(07-08).