Zapalenie gęsiej stopki – częsta przypadłość sportowców

Zapalenie gęsiej stopki to nazwa dotycząca problemów pojawiających się w miejscu zlokalizowanym poniżej stawu kolanowego, a konkretnie jego przyśrodkowej części. Jest to częsta przypadłość sportowców. Wyjaśniamy, co to jest gęsia stopa, ile trwa zapalenie gęsiej stopki, jak się je diagnozuje i leczy oraz czy kinesjotaping oraz ćwiczenia pomagają zwalczać te dolegliwości.

Staw kolanowy to największy staw w organizmie człowiek i jego urazy stanowią prawie 70 procent wszystkich urazów sportowych. Staw ten posiada specyficzną budowę, która sprzyja powstawaniu kontuzji.  Dotyczą one także okolic stawu, czyli miejsce zwanego gęsią stopą.

Obserwuje się obecnie wzrost liczby tego typu urazów, co jest związane z coraz większym zainteresowaniem aktywnym spędzaniem wolnego czasu i coraz większą popularnością różnych sportów, także ekstremalnych.

Gęsia stopa – co to jest?

Gęsia stopa, wbrew nazwie, zlokalizowana jest nie na stopie, ale w pobliżu kolana. Jest to określenie dotyczące wspólnego miejsca przyczepu mięśni: krawieckiego, smukłego (półbłoniastego) i półścięgnistego, znajdującego się na kości piszczelowej, około 5 cm poniżej szpary stawowej.

Podstawową funkcją mięśni, które tworzą gęsią stopkę, jest zginanie stawu kolanowego, a także wykonywanie ruchów rotacyjnych uda do wewnątrz oraz stabilizacja kolana, przeciwdziałająca jego koślawieniu. 

Dysfunkcja tego miejsca może pojawić się pod wpływem nadmiernego tarcia, wówczas powstaje stan zapalny struktur okołostawowych, czyli kaletki i ścięgien mięśni kulszowo-goleniowych. Jego powodem może być nadmierne obciążenie, związane z treningiem, dlatego jest to schorzenie bardzo często spotykane u osób intensywnie uprawiających sport - długodystansowych biegaczy, kolarzy, koszykarzy czy pływaków. Zwykle dotyczą one osób młodych i aktywnych.

Dolegliwości pojawiają się, gdy osoby ćwiczące popełniają błędy takie jak brak rozgrzewki, źle dobrane buty, niewłaściwa technika ćwiczeń, a także przetrenowanie czy trenowanie pomimo pojawiających się dysfunkcji stawu kolanowego.

Ryzyko wystąpienia tej dolegliwości zwiększają wcześniejsze urazy stawu kolanowego, a także inne choroby lub wady układu kostno-stawowego, takie jak między innymi patologie stawu rzepkowo-udowego, choroba Osgooda-Schlattera czy koślawość stawów kolanowych. Często powodują one, że dolegliwości dotyczą miejsce zwanego gęsia stopa.

Zapalenie gęsiej stopki nie dotyczy jednak tylko młodych sportowców. Może ono się także pojawić u osób dojrzałych z zaburzonym wzorcem chodu lub z otyłością, częściej także narażone są na tę przypadłość osoby, które chorują na cukrzycę lub na reumatoidalne zapalenie stawów.

Zapalenie gęsiej stopki – jak się je diagnozuje i leczy?

Zapalenie gęsiej stopni charakteryzuje się silnym bólem w okolicy miejsca przyczepu mięśni. W miejscu tym może także wystąpić obrzęk, zwiększone napięcie spoczynkowe mięśni, a także sztywność przy dłuższym trzymaniu kończyny ugiętej. 

Objawy te mogą się nasilać podczas wstawania z pozycji siedzącej albo gdy próbujemy rozciągać mięśnie kulszowo-goleniowe, znajdujące się na tylnej stronie uda, odpowiedzialne za wyprost kończyny w stawie biodrowym i zgięcie w stawie kolanowym. 

Nie jest łatwo zdiagnozować zapalenie gęsiej stopki, ponieważ łatwo pomylić je z innymi kontuzjami, takimi jak zapalenie więzadła pobocznego piszczelowego, łąkotki przyśrodkowej albo ze zmianami zwyrodnieniowymi. 

W celu wykonania diagnostyki lekarz przeprowadza wywiad, wykonuje badanie palpacyjne oraz testy funkcjonalne. Pomocne bywają także badania diagnostyczne, takie jak USG, rezonans magnetyczny lub artroskopia. 

Leczenie tej przypadłości najczęściej dotyczy złagodzenia stanu zapalnego, zmniejszenia obrzęku i bólu. Zaleca się odciążenie kończyny, zmniejszenie obciążeń treningowych oraz w razie potrzeby zmianę wzorca chodu. Stosowane są leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. Pomocne bywają zimne okłady oraz maść na zapalenie gęsiej stopki.

Gdy minie stan zapalny, można zastosować rehabilitację, czyli ćwiczenia rozciągające, rozluźniające i wzmacniające mięśnie.

Ile trwa zapalenie gęsiej stopki? Jest to kwestia indywidualna, ale objawy mogą się utrzymywać przez kilka, a nawet kilkanaście tygodni. Długość tego czasu zależy od wieku pacjenta, stanu mięśni, uwarunkowań genetycznych oraz ewentualnie występujących chorób towarzyszących.

Ćwiczenia na gęsią stopkę

Rehabilitacja stosowana przy zapaleniu gęsiej stopki może obejmować laseroterapię, magnetoterapię, sonoterapię (terapię ultradźwiękami) oraz ćwiczenia.

Ćwiczenia na gęsią stopkę mają na celu rozluźnienie struktur układu mięśniowo-powięziowego, które minimalizują tarcia ścięgien oraz w efekcie zmniejszają stan zapalny i ból.

Mogą to być takie ćwiczenia jak klęk na jednej nodze i rozciąganie mięśni uda, siad prosty z jedną nogą ugiętą oraz wykonywanie skrętów tułowiem, co rozciąga mięśnie pośladkowe, czy skręty tułowia podczas siadu rozkrocznego, które pomagają rozciągać wewnętrzne strony ud. Opieranie jednej nogi o ścianę podczas leżenie pomaga natomiast rozciągać mięśnie kulszowo-goleniowe.

Gdy występuje zapalenie gęsiej stopki, zalecany jest także masaż funkcyjny oraz mięśniowo-powięziowy, który uwalnia punkty spustowe. 

Pomocne są ćwiczenia z użyciem wałka. W tym przypadku trzeba zlokalizować najbardziej bolesny punkt i uciskać go, jednocześnie zginając kończynę w stawie kolanowym. 

Jedną z metod przydatnych do złagodzenia objawów zapalenia gęsiej stopki jest kinesiotaping, czyli stosowanie plastrów o specjalnej strukturze, naklejanych na bolące miejsca. Ułatwiają one rozluźnienie mięśni i redukują ból. 

Badania wykazały, że jeśli dokucza nam gęsia stopka, kinesiotaping w zdecydowanie większym stopniu zmniejsza ból i obrzęk w porównaniu do innych metod, takich jak maść na zapalenie gęsiej stopki czy fizykoterapia. Jest to także metoda bezpieczna. Jedynym skutkiem ubocznym pojawiającym się, gdy stosujemy kinesiotaping, może być podrażnienie skóry, które jednak zdarza się bardzo rzadko.

Odpowiednie zabiegi mogą także zapobiec wystąpieniu tej dolegliwości. Najlepiej zwrócić się o pomoc w tej sprawie do fizjoterapeuty, który dobierze indywidualne ćwiczenia i pokaże jak je prawidłowo wykonywać.

Przygotowując się do uprawiania sportu warto także skonsultować się z trenerem, który zaproponuje plan treningów i pomoże dostosować go do naszych możliwości. Zadba także o prawidłowe wykonywanie ćwiczeń.

Źródła: 
Wiernicka M., Adamczewska K., Flis-Masłowska M., Wybrane techniki pracy mięśniowo-powięziowej w zaburzeniach funkcji stawu kolanowego, Rehabilitacja w Praktyce, 2, 2019, s. 19-24
Sztuce-Małasiewicz S., Urazy w obrębie stawu kolanowego. Diagnostyka uszkodzeń stawu kolanowego na potrzeby fizjoterapii, Fizjoterapia & Rehabilitacja, 107, lipiec 2019
Homayouni K., Foruzi S., Kalhori F., Effects of kinesiotaping versus non-steroidal anti-inflammatory drugs and physical therapy for treatment of pes anserinus tendino-bursitis: A randomized comparative clinical trial, The Physician and Sportsmedicine, 2016 Sep;44(3):252-6
Unlu Z., Ozmen B., Tarhan S., at. Al., Ultrasonographic evaluation of pes anserinus tendino-bursitis in patients with type 2 diabetes mellitus, The Journal of Rheumatology, 2003 Feb;30(2):352-4.