Ciąża a szczepienia przeciwko koronawirusowi. Co na to lekarze?

Szczepienia przeciwko COVID-19 wzbudzają wiele emocji i wątpliwości. Szczególną grupą, która odczuwa niepewność, są kobiety w ciąży. Z racji tego, że wokół wykonywania szczepień w czasie ciąży narosło dużo mitów i niedomówień, wiele przyszłych mam bardzo się ich obawia. Czy szczepienia w ciąży przeciwko koronawirusowi są bezpieczne?

Czy ciąża to dobry czas, żeby się szczepić?

Szczepienia w czasie ciąży to temat wywołujący wiele pytań i wątpliwości, a obawa przed skutkami ubocznymi dla mamy i dziecka jest często większa niż strach przed zakażeniem. Szczepionka jest preparatem biologicznym, który ma za zadanie wywołać w organizmie stan podobny do tego, w jakim mamy kontakt z prawdziwym wirusem czy bakterią. To sprawia, że dzięki szczepionce uzyskujemy odporność na daną chorobę, a w przypadku zachorowania chronimy się przed jej ciężkim przebiegiem. W przypadku kobiet w ciąży przebieg ten może być tragiczny w skutkach, ponieważ znajdują się one w grupie wysokiego ryzyka, tak samo jak osoby starsze czy z chorobami współistniejącymi. Pamiętajmy również, że każda szczepionka, zanim zostanie wprowadzona na rynek, jest poddana procedurze rejestracji oraz kontroli bezpieczeństwa. Jeśli chodzi o szczepienia w czasie ciąży, to istnieją konkretne wytyczne co do ich rodzaju i stosowania. Bez przeszkód można podawać szczepionki inaktywowane zawierające zabite drobnoustroje lub ich fragmenty, np. pojedyncze białka.

Szczepienia a ciąża

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych ciąża nie jest przeciwskazaniem do przyjęcia szczepionek przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, grypie i krztuścowi. Są to szczepionki całkowicie bezpieczne dla płodu. Warto również pamiętać, że jeśli kobiecie w ciąży przydarzy się np. pogryzienie przez dzikie zwierzę lub niebezpieczne skaleczenie, to konieczne jest przyjęcie szczepienia przeciw wściekliźnie oraz tężcowi. Co roku dużo wątpliwości wzbudzają natomiast szczepienia przeciw grypie sezonowej u kobiet w ciąży. Należy zauważyć, że jest to grupa narażona na ciężki przebieg choroby, grypa może również wywołać przedwczesny poród lub zakażenie płodu. Objawy grypy u kobiet w ciąży są takie same jak u innych pacjentów. Najczęściej występują: gorączka, kaszel, ból gardła, katar śluzowy, bóle głowy, bóle mięśniowe, wymioty czy biegunka. U ciężarnych częściej występuje duszność. Obawy w czasie ciąży oraz publiczna dyskusja na temat bezpieczeństwa szczepień przeciw SARS-CoV-2 coraz częściej nasuwają pytanie: 

Czy ciężarne mogą przyjmować szczepionkę na koronawirusa?

Ponieważ coraz więcej wiemy o samym wirusie oraz o tym, jak radzą sobie z nim szczepionki, to pojawia się coraz więcej rekomendacji, zaleceń i modyfikacji programu szczepień. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wydała zalecenie o szczepieniu przeciwko COVID-19 kobiet w ciąży preparatami mRNA (a więc Pfizer i Moderna). Zmiana wcześniejszego stanowiska WHO wynika z tego, iż stwierdzono, że korzyści ze szczepienia przewyższają znacznie ryzyko związane z zachorowaniem i ciężkim przebiegiem choroby. Do tej pory zalecano szczepienia wśród ciężarnych, jeśli znajdowały się one w grupie wysokiego ryzyka, czyli na przykład były pracownicami służby zdrowia lub miały choroby współistniejące. Stanowisko to wywoływało wiele kontrowersji, ponieważ w tym czasie amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention (CDC) zalecało szczepienia w tej grupie, argumentując swoje stanowisko tym, że szczepionki mRNA nie zawierają żywego wirusa i nie mogą wywołać choroby SARS-CoV-2. Co więcej, szczepionki mRNA nie oddziałują na DNA człowieka, ponieważ mRNA nie przedostaje się do jądra komórkowego, są też szybko usuwane z organizmu człowieka. W wyniku tak odmiennych stanowisk kobiety poczuły się zdezorientowane, a dodatkowo brak testów szczepionek na ciężarnych kobietach pogłębił ich wątpliwości. Obecnie zalecenia obu organizacji są takie same: ciąża nie wyklucza przyjęcia szczepionki przeciwko COVID-19. 

Do stanowiska takiego przychyla się też zespół ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników na podstawie analizy opublikowanych danych światowych, jak również własnych badań i obserwacji. Zdaniem lekarzy szczepionki przeciw COVID-19 powinny być oferowane kobietom w ciąży, ponieważ należą one do grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia ciężkiego przebiegu zakażenia wirusem SARS-CoV-2.* Nie stwierdza się zwiększonego ryzyka stosowania szczepień przeciw COVID-19 u kobiet w ciąży w stosunku do pozostałej populacji osób w wieku prokreacyjnym, nie ma też danych o szkodliwym działaniu szczepionki na rozwój płodu od momentu zapłodnienia. Oczywiście, każda kobieta w ciąży powinna skonsultować się wcześniej z lekarzem położnikiem prowadzącym ciążę oraz z lekarzem kwalifikującym do szczepienia. 

Co wziąć pod uwagę, by przyszła mama mogła łatwiej podjąć decyzję?

1. Czy pacjentka jest wystawiona na większe ryzyko zachorowania, np. kobieta pracująca w dużym sklepie czy w służbie zdrowia będzie bardziej narażona na zachorowanie niż ta, która pracuje w domu. 

   

2. Tzw. choroby współistniejące, np. cukrzycę, problemy kardiologiczne czy otyłość.

3. Za szczepieniem niewątpliwe przemawiają dane płynące z obserwacji przebiegu choroby u kobiet w ciąży. Oprócz tego, że występują typowe objawy koronawirusa, to niestety odnotowano, że kobiety w ciąży wymagały często wentylacji mechanicznej oraz podłączenia do respiratora.

4. Ryzyko zachorowania związane z miejscem zamieszkania. Mieszkanki dużych miast są bardziej narażone na zarażenie koronawirusem niż kobiety z mniejszych miejscowości czy wsi. 

5. Lekarz powinien poinformować pacjentkę o ewentualnych skutkach ubocznych związanych z podaniem szczepionki, np. o możliwości wystąpienia objawów miejscowych związanych z ukłuciem, takich jak ból, obrzęk, zaczerwienienie w miejscu ukłucia czy powiększenie węzłów chłonnych po stronie ukłutego ramienia. Może również dojść do wystąpienia objawów ogólnych związanych ze szczepieniem, takich jak zmęczenie, bóle głowy, bóle stawów, bóle mięśni, gorączka czy dreszcze.

6. Pacjentka powinna też być uprzedzona, że szczepionka może zwiększać ryzyko powstania zakrzepów (ciąża i tak sama w sobie jest już obarczona ryzykiem nadkrzepliwości). 

Ze względu na istnienie zdecydowanie większej liczby obserwacji i ocen bezpieczeństwa szczepień kobiet ciężarnych szczepionkami mRNA, to właśnie one są zalecane w pierwszej kolejności. Producent szczepionki Pfizer zapowiedział, że już niedługo rozpocznie testowanie swojego preparatu na kobietach w ciąży. Natomiast Moderna będzie prowadzić monitoring kobiet w ciąży, które otrzymały jej szczepionkę, pod kątem skutków ubocznych. Warto też śledzić informacje i rekomendacje publikowane przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników oraz porozmawiać ze swoim lekarzem ginekologiem. Dostęp do rzetelnych i aktualnych wyników badań i zaleceń na pewno ułatwi przyszłym mamom podjęcie decyzji odnośnie szczepienia w ciąży przeciw Covid-19 oraz rozwieje wiele ich wątpliwości.

*https://www.ptgin.pl/stanowisko-ptgip-dotyczace-szczepien-kobiet-ciezarnych-przeciwko-covid19